رشد چشم و همچشمي با چالش عکس کودکان

شاید بار‌ها برایتان اتفاق افتاده باشد که در هنگام پرسه زدن در صفحات اینستاگرام با پیج‌های اختصاصی کودکان مواجه شده باشید. ابتدا با لذت و کنجکاوی زیاد شروع به بازدید از پست‌های مختلف میکنید و تصاویر را ورق میزنید، اما پس از مدت کوتاهی از حجم زیاد تصاویر این کودکان، که هیچ اختیاری برای این نمایش مجازی ندارند خسته و دلزده میشوید. گویی شاهزاد‌های بیهمتا پا به جهان گذاشته است. تمام لحظات زندگی کودک مانند خندیدن، گریه کردن، راه رفتن، خوابیدن، غذا خوردن و یا حتی دستشویی رفتن ثبت و منتشر میشود. مراسم‌هایی که به بهانه‌های مختلف و گاهی عجیب برگزار میشود و عکس‌های آتلی‌های که در لوکیشن‌های مختلف تهیه میشود و خیلی سریع به اشتراک گذاشته میشود. آمار چند هزارتایی فالوور‌ها در این مدل پیجها، ظهور دست‌های جدید از ستاره‌ها را خبر میدهد، ستاره‌هایی از نوع کودکان!
انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی محدود به اینستاگرام نمیشود. بار‌ها اتفاق افتاده است که در پیامرسان‌های دیگری نظیر تلگرام کانال‌هایی اعضایشان را تشویق میکنند تا تصاویر فرزندنشان را برای آن‌ها ارسال کنند و در مسابقه عکس کودک برنده شوند. روند پیروزی در این مسابقات صرفا به افزایش و جمع-آوری لایک بستگی دارد و برنده نهایی کودکی نیست که از استعداد و توانایی خاصی برخوردار باشد بلکه کودکی است که با تبلیغات فراوان والدین لایک بیشتری کسب کرده باشد! بعضی والدین برای جذب لایک بیشتر، عکس فرزندشان را با لباس‌هایی فاخر و مدل مو و حتی گاهی آرایش صورت منتشر میکنند تا زیباتر به نظر بیاید و بعضی هم فرزندشان را به شکل و شمایلی عجیب در میآورند تا بیشتر از دیگران مورد توجه واقع شوند. در بسیاری موارد تصاویر این کودکان و تلاش‌های والدینشان خرج افزایش لایک و بالابردن تعداد اعضا و سودآوری برای مدیران کانال‌ها میگردد.
گرچه تمام لحظات زندگی و رشد یک کودک برای والدین جذاب و به یاد ماندنی است، اما این مدل اشتراکگذاری تصاویر کودکان نوعی خودنمایی را به نمایش میگذارد. باید بپذیریم همه لحظاتی که برای کودک دلبندمان اتفاق میفتد و برای ما جذاب و هیجانانگیز است لزوما برای دیگران نیز دارای جذابیت نیست و نمایش آن‌ها میتواند پیام‌های دیگری را در خود داشته باشد. بازدید کودکان و والدین دیگر از این صفحات موجب مقایس‌های ناخواسته و افزایش حس رقابت میان کودکان در موضوعاتی سطحی و چشم و -همچشمی میان والدین میگردد. عکس‌هایی حرف‌های از کودکان با لباس‌هایی زیبا در کنار چیدمانی گرانقیمت گاهی اوقات ابزاری برای فخر فروشی والدین تلقی میگردد. بعضی از پیج‌های پر بازدید به تدریج از یک صفحه مجازی مختص به کودک تغییر کاربری میدهند و به یک صفحه تجاری تبدیل میشوند. کودکان بدون آنکه خودشان در این انتخاب نقشی داشته باشند به مدلینگ و یا ابزاری تبلیغاتی برای سایر صفحات مجازی تبدیل میشوند. حتی در بعضی موارد والدین با بیتوجهی حریم خصوصی کودکشان را نقض میکنند و تصاویری نامناسب و نیمه برهنه از فرزندشان را منتشر میکنند.
این رفتار برای دختران خردسال پیامد‌های بدتری به دنبال خواهد داشت. مهمتر از همه این‌ها مسال‌های است که در مورد هویت این کودکان اتفاق میفتد. قبل از آنکه کودک دوران رشد خود را طی کند و هویت واقعی خود را بسازد، والدین با راهاندازی این صفحات هویت مجازی کودک را ترسیم میکنند. خالقان هویت مجازی کودک؛ والدین، اطرافیان، بازدیدکنندگان و کسانی هستند که با لایک‌ها و کامنت‌های خود شیوه بروز و ظهور کودک را صفحه مجازی تعیین میکنند. این هویت مجازی که کودک در شکلگیری آن نقشی نداشته است، میتواند در آینده در تعارض با هویت واقعی کودک قرار گیرد و یا مسیر زندگی او را به نحوی که دلخواه او نبود تغییر دهد. با اینکه والدین از انتشار تصاویر کودکشان نیت بدی ندارند، اما این جهت دهی هویتی در آینده باعث کاهش اختیار فرد در انتخاب روش زندگیاش میشود. کودکان از والدین خود سرمشق میگیرند و رفتار آن‌ها در فضای مجازی را تقلید میکنند. زمانیکه والدین با صرف زمانی زیاد در فضای مجازی به دنبال کسب لایک و افزایش فالوور هستند نتیجه قابل پیشبینی خواهد بود. این نوع کودکان در سنین کودکی و حتی دوران بلوغ و بزرگسالی همواره به دنبال جلب توجه و زبان ستایش دیگران هستند و کمتوجهی افراد در دنیای واقعی به روحیه آن‌ها آسیب خواهد زد. همچنین ممکن است انتشار بعضی از تصاویر که بعد‌ها توسط کودک نامناسب تشخیص داده شود باعث کاهش اعتماد به نفس او گردد. جالب است بدانیم کشور‌های بسیاری نسبت به حقوق کودکان در فضای مجازی واکنش نشان داده و قوانینی را در این رابطه وضع کردهاند.
در کشور‌هایی نظیر اتریش، فرانسه و دانمارک، فرد بعد از رسیدن به سن ۱۸ سالگی میتواند در این مورد از والدین خود شکایت کند و دادگاه نیز به درخواست او رسیدگی خواهد کرد. به یاد داشته باشیم هر فرد این حق و اختیار را دارد که هویت خود را انتخاب کند، بسازد و بر مبنای آن مسیر زندگی خود را تعیین کند. ما به عنوان والدین حق نداریم با رفتار‌های سلیق‌های و خودخواهانه خود فرزندمان را از این حق خدادادی محروم کنیم و به سلامت روحی و روانی او آسیب بزنیم.