انتخابات عراق در سایه نفوذ واشنگتن برگزار می‌شود

بنیاد دفاع از دموکراسی آمریکا  : 7 نوامبر – 16  آبان 1404

www.fdd.org

 نویسنده: بریجت تومی

نشر محتوای مقالات در اندیشکده های خارجی صرفا به منظور درک مناسبات تحلیلی خارجی و هم افزایی تحلیلی مخاطبان بوده و موسسه تبیین محتواهای مزبور را رد یا تأیید نمی کند.

انتخابات پارلمانی عراق قرار است در ۱۱ نوامبر برگزار شود، اما رأی‌دهندگان امید چندانی به تغییر ندارند. گزارش‌هایی از خرید گسترده رأی و تکیه بر شبکه‌های حمایتی پیش از موعد، اعتبار انتخابات را زیر سؤال برده است. چنین رویه‌هایی به‌جای تحول سیاسی، تنها به تقویت سیاستمداران نخبه و تثبیت قدرت آنان منجر می‌شود.

با این حال، اگرچه مردم عراق انتظار تغییر چشمگیری ندارند، بازیگران بین‌المللی با دقت روند انتخابات را دنبال می‌کنند.

دولت جدید بغداد قادر نخواهد بود مانع از رقابت واشنگتن و تهران برای نفوذ در صحنه سیاسی کشور شود. در ساختار فرقه‌ای سیاست عراق، گروه‌های کرد، شیعه و سنی نمایندگان خود را برمی‌گزینند، اما رهبری شیعیان مسیر گرایش دولت به سمت ایالات متحده یا ایران را تعیین خواهد کرد. واشنگتن احتمالاً شریک مشتاقی نخواهد یافت، اما ممکن است ناچار شود با نخست‌وزیری همکاری کند که یا در تعامل با آمریکا انعطاف نشان دهد، یا متحد وفادار تهران باشد — یا به‌احتمال بیشتر، شخصی میان این دو قطب.

چارچوب هماهنگی همچنان در جبهه‌ی شیعیان دست بالا را دارد

«چارچوب هماهنگی» (CF) — ائتلاف شیعی حاکم متشکل از احزاب نزدیک به ایران و شبه‌نظامیان مورد حمایت تهران — احتمالاً همچنان از پشتیبانی کافی برای بازگشت به قدرت برخوردار خواهد بود. این ائتلاف در سال ۲۰۲۱ برای مقابله با روحانی و سیاستمدار بانفوذ شیعه، مقتدی صدر، تشکیل شد؛ صدر گرچه ضدآمریکایی است، اما با سلطه ایران نیز مخالفت می‌کند.

در انتخابات ۲۰۲۱، حزب صدر بیشترین آرا را به دست آورد، اما او پس از تلاشی پرتنش و در نهایت ناموفق برای تشکیل دولت، از سیاست کناره‌گیری کرد. خروج او راه را برای چارچوب هماهنگی هموار ساخت تا کنترل بلوک شیعی، بزرگ‌ترین نیروی فرقه‌ای عراق، را در دست گیرد.

عملکرد احزاب شیعی تعیین‌کننده‌ی تشکیل دولت خواهد بود

احزاب عضو ائتلاف CF در این انتخابات با فهرست‌های جداگانه‌ای شرکت می‌کنند تا آرا را به حداکثر رسانده و وزن نسبی هر گروه را ارزیابی کنند، اما انتظار می‌رود پس از انتخابات برای تشکیل دولت بار دیگر متحد شوند.

با وجود ادعای رهبران ائتلاف مبنی بر اینکه این تفکیک صرفاً تاکتیکی است، اختلاف نظرها بر سر میزان نفوذ ایران و آمریکا و نیز رقابت‌های شخصی میان رهبران احزاب به‌تدریج آشکارتر شده است. اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سال ۲۰۲۵ بارها به بغداد سفر کرده تا بر حفظ وحدت ائتلاف تأکید کند.

اختلافات درون CF نقش تعیین‌کننده‌ای در تشکیل دولت آینده خواهد داشت. محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر فعلی و یکی از چهره‌های شاخص CF، برای کسب دومین دوره‌ی نخست‌وزیری تلاش می‌کند. در دوره‌ی نخست خود، میزان محبوبیت او به بالاترین سطح میان نخست‌وزیران اخیر عراق رسید.

با وجود جایگاه قوی او، برخی از گروه‌های بانفوذ در ائتلاف CF که در سال ۲۰۲۲ از نخست‌وزیری‌اش حمایت کرده بودند، اکنون با تداوم حضورش مخالف‌اند. این مخالفت ناشی از اختلافات سیاسی و نگرانی نسبت به تمرکز بیش از حد قدرت در دست او طی چهار سال آینده است. سودانی کوشیده است میان واشنگتن و تهران توازن برقرار کند، اما تمایل نسبی او به همکاری با آمریکا، نارضایتی وفادارترین متحدان ایران را برانگیخته است.

مشارکت پایین رأی‌دهندگان انتظار می‌رود

میزان مشارکت رأی‌دهندگان در انتخابات پارلمانی عراق از سال ۲۰۰۵ روندی نزولی داشته است. در آخرین انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۲۱، مشارکت تنها کمی بیش از ۴۱ درصد بود. طبق اعلام کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق (IHEC)، نزدیک به ۳۰ میلیون نفر واجد شرایط رأی دادن هستند، اما تنها ۲۱.۴ میلیون نفر برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند.

تحلیلگران و رسانه‌های عراقی پیش‌بینی می‌کنند که میزان مشارکت واقعی حتی در میان ثبت‌نام‌کنندگان نیز کمتر از ۴۰ درصد باشد — رقمی که مشروعیت دولت آینده را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد. مقتدی صدر نیز با افزودن بر این چالش، به هوادارانش دستور داده انتخابات پیشِ‌رو را در اعتراض به فساد گسترده در دولت تحریم کنند.

ایالات متحده و ضرورت تدوین اهداف مشخص در قبال دولت جدید عراق

تا این لحظه، دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اهداف کلی خود را برای عراق تعیین کرده است؛ از جمله خلع سلاح شبه‌نظامیان وابسته به تهران و کاهش وابستگی انرژی عراق به ایران.

در صورتی که دولت آینده عراق برای همکاری با واشنگتن تمایل نشان دهد، آمریکا باید مجموعه‌ای از سیاست‌های مشخص و قابل سنجش را در دستور کار قرار دهد. برای مثال، طرح خلع سلاح شبه‌نظامیان باید دارای جدول زمانی دقیق و جزئیات مرتبط با ادغام نیروها در نهادهای امنیتی وفادار به دولت عراق، یا در غیر این صورت انحلال کامل آنان باشد.

ایالات متحده نباید در توهم سادگی این مأموریت فرو رود. افزون بر این، کاخ سفید باید از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی عراق حمایت کند؛ حمایتی که همراه با زمان‌بندی مشخصی برای توقف واردات گاز از ایران باشد.