صادرات نفت ایران در ماه اکتبر به اوج سال ۲۰۲۵ رسید؛ نشانه‌ای از ناکامی تحریم‌های آمریکا

تبیین:

بنیاد دفاع از دموکراسی آمریکا  : 5 نوامبر – 14  آبان 1404

www.fdd.org

 نویسنده: سعید قاسمی‌نژاد

نشر محتوای مقالات در اندیشکده های خارجی صرفا به منظور درک مناسبات تحلیلی خارجی و هم افزایی تحلیلی مخاطبان بوده و موسسه تبیین محتواهای مزبور را رد یا تأیید نمی کند.

صادرات نفت ایران در ماه اکتبر به بالاترین سطح ماهانه خود در سال رسید؛ امری که نشان‌دهنده ناکامی مستمر سیاست‌های تحریمی دولت ترامپ در قطع جریان اصلی درآمدی تهران است.

طی این ماه، تهران حدود ۶۶.۸ میلیون بشکه نفت صادر کرد که به‌طور متوسط معادل حدود ۲.۱۵ میلیون بشکه در روز می‌شود و اندکی بیش از میزان ثبت‌شده در سپتامبر است. نفت خام با حجم ۱.۹۳ میلیون بشکه در روز (۸۹.۸ درصد) هسته اصلیِ این صادرات را تشکیل داد؛ علاوه بر آن، نفت کوره با ۱۹۳.۶ هزار بشکه در روز (۹ درصد) و میعانات گازی با ۲۶ هزار بشکه در روز (۱.۲ درصد) به ترکیب صادرات افزوده شدند. با لحاظ تخفیف‌های قیمتی ۵ تا ۱۰ درصد نسبت به نفت برنت، برآورد می‌شود صادرات اکتبر بین ۳.۹ تا ۴.۲ میلیارد دلار درآمد ناخالص ایجاد کرده باشد که تقریباً برابر با درآمد ماه سپتامبر است.

مشتریان و واسطه‌ها چه کسانی‌اند؟

براساس گزارش TankerTrackers، چین همچنان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و امارات متحده عربی در مقام دوم قرار دارد. چین ۹۰.۶ درصد از صادرات ایران را جذب کرده است. سهم مابقی از طریق امارات متحده عربی (۶.۷ درصد)، سنگاپور (۱.۵ درصد) و یمن (۰.۴ درصد) منتقل شده است.

حدود ۸۵ درصد از نفت خام، میعانات گازی و نفت کوره ایران از جزیره خارگ صادر شده است که نقش برجسته‌ای در عملیات صادرات نفت کشور دارد. بندر ماهشهر با سهم ۸ درصد در رتبه دوم قرار دارد و سایر بنادر مبدأ شامل عسلویه، بندرعباس، امام خمینی، جزیره سیری و لاوان بوده‌اند.

مقاصد دریافت‌کننده نفت ایران شامل چانگ‌جیانگکو، هویژو، چینگدائو و تیانجین در چین؛ بندر سنگاپور در سنگاپور؛ فجیره، جبل علی و شارجه در امارات متحده عربی؛ و رأس عیسی در یمن بودند.

سیزده کشتی با پرچم ایران بیشترین حجم نفت را منتقل کردند و ۳۴.۱۴ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص دادند. پس از آن، هفت کشتی از گویان (۱۴.۶۳ درصد)، چهار کشتی از کوراسائو (۱۱.۴۵ درصد)، چهار کشتی از گامبیا (۱۱.۱۵ درصد)، شش کشتی از کومور (۷.۱۳ درصد) و شش کشتی از پاناما (۵.۹۵ درصد) قرار داشتند.

سایر کشتی‌ها هرکدام کمتر از ۳ درصد از کل محموله‌ها را حمل کردند: یکی از بنین (۲.۸۷ درصد)، یکی از برزیل (۲.۷۷ درصد)، یکی از کامرون (۲.۷۵ درصد)، سه فروند از باربادوس (۱.۸۵ درصد)، یکی از سن مارینو (۱.۴۳ درصد)، دو فروند از جامائیکا (۱.۱۴ درصد)، یکی از آروبا (۱.۰۴ درصد)، یکی از موزامبیک (۰.۷۸ درصد)، یکی از هنگ‌کنگ (۰.۵۵ درصد) و یکی از جزایر کوک (۰.۳۶ درصد).

ضعف تحریم‌های فعلی

از مجموع ۵۳ کشتی که نفت ایران را حمل می‌کردند، ۳۹ کشتی تحت تحریم ایالات متحده بودند، دو کشتی تحت تحریم بریتانیا، سه کشتی تحت تحریم اتحادیه اروپا و ۱۴ کشتی توسط هیچ کشوری تحریم نشده‌اند. این وضعیت نشان می‌دهد یک نقطه‌ضعف ساختاری وجود دارد: حدود یک‌چهارم از ناوگان سایه‌ای که در تجارت «غیرقانونی» نفت در ماه اکتبر نقش داشتند، هنوز شناسایی نشده‌اند. نگرانی دیگر آن است که کشتی‌های شناسایی‌شده همچنان می‌توانند آزادانه در سطح جهان تردد کنند.

در ماه اکتبر، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده سه بسته تحریمی مرتبط با ایران اعلام کرد. از میان آن‌ها، بسته تحریمی ۹ اکتبر گسترده‌ترین بوده و صنعت انرژی و «بیش از ۵۰ فرد، نهاد و کشتی که فروش و حمل نفت و گاز مایع (LPG) ایران را تسهیل می‌کنند» را هدف قرار داده است. وزارت خزانه‌داری اعلام کرد که این فهرست شامل کشتی‌های متعلق به ناوگان سایه، ترمینال نفت خام ریژائو شیهوا در چین و پالایشگاه گروه پتروشیمی شاندونگ جینچنگ و همچنین شرکت‌های صوری فعال در نقاط مختلف جهان می‌شود. با این همه، اگرچه این تحریم‌ها گامی در مسیر مقابله هستند، اما تاکنون نتوانسته‌اند صادرات نفت ایران را کاهش دهند.

آمریکا باید فشار را افزایش دهد

در ۳۱ اکتبر، وزارت خزانه‌داری اعلام کرد که جان هرلی، معاون وزیر در امور تروریسم و اطلاعات مالی، به‌منظور تشدید کمپین «فشار حداکثری» بر ایران به اسرائیل، لبنان، امارات متحده عربی و ترکیه سفر خواهد کرد. به‌ویژه امارات متحده عربی و ترکیه به‌عنوان کانون‌هایی برای دورزدن تحریم‌ها و پول‌شویی مرتبط با ایران شناخته می‌شوند. هرلی باید اطمینان یابد که دیدارهایش منجر به اقداماتی ملموس از سوی این دولت‌ها برای کاهش صادرات نفت تهران خواهد شد.

در ۱۸ اکتبر، یک تانکر حامل گاز مایع ایران در مسیر به یمن هدف حمله قرار گرفت، هرچند عامل این حمله تا کنون مشخص نشده است. تکرار چنین حملاتی می‌تواند خطر و هزینه‌های تجارت غیرقانونی را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. علاوه بر این، واشنگتن باید از قابلیت‌های نیروی دریایی ایالات متحده برای توقیف تانکرهایی که نفت و میعانات گازی ایران را حمل می‌کنند، بهره گیرد.