نهایت استفاده از دیدار ترامپ و شی

تبیین:

گروه بین المللی بحران آمریکا  : 29 اکتبر – 7  آبان 1404

www.crisisgroup.org

 نویسنده: علی وینز

نشر محتوای مقالات در اندیشکده های خارجی صرفا به منظور درک مناسبات تحلیلی خارجی و هم افزایی تحلیلی مخاطبان بوده و موسسه تبیین محتواهای مزبور را رد یا تأیید نمی کند.

جهان در ۳۰ اکتبر نظاره‌گر دیدار رهبران دو قدرت بزرگ جهان در کره‌جنوبی خواهد بود. این دیدار فرصتی است تا ایالات متحده و چین برای کاهش تنش‌های تجاری، تقویت روابط دوجانبه و ایجاد توازن جدیدی در آسیا تلاش کنند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به زودی سفر فشرده خود به آسیا را به پایان خواهد رساند. او در ۲۷ اکتبر در اجلاس اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا در کوالالامپور، پایتخت مالزی، قراردادهای تجاری با کامبوج و مالزی امضا کرد و چارچوب‌هایی به‌منزله پیش‌درآمد توافق‌نامه‌ها با تایلند و ویتنام اعلام نمود. یک روز بعد، در توکیو با نخست‌وزیر تازه‌منتخب ژاپن، سانائه تاکایچی، توافق‌نامه‌ای در زمینه تعمیق همکاری برای فرآوری مواد معدنی حیاتی به امضا رساند. سپس در ۲۹ اکتبر وارد کره جنوبی شد و با رئیس‌جمهور این کشور، لی جائه میونگ، پیمان تجاری جدیدی میان واشنگتن و سئول امضا کرد. با این حال، مهم‌ترین بخش این سفر هنوز در پیش است: دیدار ترامپ و شی جین پینگ، رهبر چین، در ۳۰ اکتبر در شهر بوسان؛ در حالی که اجلاس همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (اپک) در گیونگجو در شمال این کشور برگزار می‌شود.

از زمان بازگشت ترامپ به قدرت، روابط ایالات متحده و چین دچار تنش‌های عمیقی بوده است. از یک سو، ترامپ احترام زیادی برای شی قائل است، اما با اعمال تعرفه‌های سنگین بر متحدان سنتی آمریکا و تردید در تعهدات امنیتی کشورش در آسیا، موجب تضعیف موقعیت سنتی واشنگتن شده است. با وجود این، دولت دوم ترامپ سیاست اقتصادی بسیار تهاجمی‌تری در قبال پکن در پیش گرفته و آن را شرط لازم برای «تجارت عادلانه‌تر» می‌داند. تا ۲۵ سپتامبر، میانگین تعرفه‌های آمریکا بر صادرات چین به ۵۷.۶ درصد رسیده بود - بیش از ۲۰ درصد بالاتر از ژانویه همان سال. همچنین دولت ترامپ در سپتامبر، شمار شرکت‌های چینی در فهرست نهادهای وزارت بازرگانی را از حدود ۱۴۰۰ به بیش از ۲۰۰۰۰ افزایش داد. در پاسخ، پکن نیز اقداماتی تلافی‌جویانه در حوزه کشاورزی، به‌ویژه در زمینه صادرات سویا به آمریکا، انجام داده و صادرات عناصر خاکی کمیاب - حیاتی برای اقتصاد جهانی - را محدود کرده است. تهدید چین در ۹ اکتبر برای اعمال محدودیت‌های جدید صادراتی از ۱ دسامبر، واکنش تند آمریکا و اعضای گروه هفت را برانگیخت.

در چنین فضایی، ناظران دیدار ترامپ و شی را فرصتی برای کاهش بن‌بست تجاری میان دو کشور می‌دانند؛ بن‌بستی که از آوریل امسال با وجود توقف‌های موقت، همچنان ادامه یافته است. پس از مذاکرات اخیر مقامات دو کشور در کوالالامپور، اسکات بسنت،

وزیر خزانه‌داری آمریکا، ابراز امیدواری کرد که چین متعهد به خرید گسترده سویا از آمریکا شود و اعمال محدودیت‌های جدید بر عناصر کمیاب را دست‌کم یک سال به تعویق اندازد. اکنون نگاه‌ها به این دیدار دوخته شده تا مشخص شود آیا دو رهبر از توافق‌های مقدماتی استقبال می‌کنند یا مسیر تازه‌ای در روابط آغاز می‌شود - مسیری که می‌تواند از یک رویارویی تعرفه‌ای به سوی یک «معامله بزرگ» حرکت کند.

اهرم اقتصادی چین

در ماه‌های اخیر، چین ابزارهای اقتصادی متعددی را به کار گرفته که می‌تواند از آن‌ها برای فشار یا امتیازگیری از واشنگتن استفاده کند. برخلاف دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ که به دنبال توافق تجاری صرف بود، او این بار به چنین توافقی نیاز دارد. ترامپ در آغاز دوره دوم خود، با دست‌کم گرفتن ظرفیت پکن برای تحمل فشار، موجی از تعرفه‌های سنگین اعمال کرد که میانگین تعرفه‌های آمریکا بر واردات از چین را تا اوایل مه به ۱۲۷ درصد رساند - اما نتیجه معکوس گرفت. پکن واردات سویا را کاهش داد و این موضوع برای ترامپ که پایگاه اصلی‌اش در مناطق کشاورزی است، خطرناک بود. هرچند دولت با بسته حمایتی ۱۰ میلیارد دلاری از کشاورزان حمایت کرد، اما این اقدامات موقتی نمی‌تواند جایگزین بازار بزرگ چین شود.

تأثیر اهرم چین فقط محدود به کشاورزی نیست. پس از محدودیت بر صادرات عناصر خاکی کمیاب، انجمن تأمین‌کنندگان خودروی آمریکا در ژوئن هشدار داد که ادامه این سیاست می‌تواند صنعت خودرو را با «اختلال گسترده و رکود اقتصادی» مواجه کند. تسلط چین بر تولید و فرآوری عناصر کمیاب، به آن قدرت فلج‌کردن صنایع حیاتی آمریکا - از جمله صنایع دفاعی - را داده است. با این حال، آسیب‌پذیری متقابل است: وابستگی مالی جهانی به دلار، برتری آمریکا در فناوری طراحی تراشه و نقش آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای صادراتی چین، همچنان اهرم‌های مهمی در دست واشنگتن است. با این وجود، برخلاف گذشته، وابستگی متقابل اقتصادی دو کشور امروز بسیار متوازن‌تر است و ترامپ نیز اذعان کرده که تعرفه‌های کنونی علیه چین «پایدار نیستند.»

پیشنهاد احتمالی شی

بسیاری از ناظران نگران‌اند که شی جین پینگ از اهرم اقتصادی خود نه‌فقط برای امتیازات تجاری بلکه برای امتیازات امنیتی استفاده کند. او ممکن است برای جلب رضایت پایگاه داخلی ترامپ، وعده تداوم خرید سویا، تعویق کنترل صادرات عناصر کمیاب، سرمایه‌گذاری در کارخانه‌های باتری آمریکا و سرکوب صادرات پیش‌سازهای فنتانیل را بدهد - در مقابل، کاهش برخی تعرفه‌ها را طلب کند.

اما خواسته اصلی شی در حوزه امنیتی است: او احتمالاً از ترامپ خواهد خواست تا اعلام کند که آمریکا با استقلال تایوان مخالف است - خط قرمز بنیادین چین. چنین بیانی می‌تواند برای ترامپ فرصتی تاریخی جلوه کند تا روابط واشنگتن و پکن را بازتعریف

کرده و نام خود را در تاریخ دیپلماسی جهانی ماندگار کند. با این حال، پذیرش این خواسته می‌تواند تعادل شکننده در تنگه تایوان را به هم بزند و خطر جنگی فاجعه‌بار را افزایش دهد.

گام‌های بعدی در روابط آمریکا و چین

ترامپ باید نسبت به هر توافقی که امنیت تایوان را تضعیف کند، محتاط باشد، اما دیدار ۳۰ اکتبر همچنان می‌تواند فرصتی برای پیشرفت در روابط دوجانبه باشد. نخست، دو کشور باید روند کاهش تنش‌های تجاری را تثبیت و ادامه دهند و برنامه‌ای برای کاهش مرحله‌ای تعرفه‌ها تدوین کنند. دوم، در صورت موفقیت نسبی در حوزه اقتصاد، باید گفت‌وگوهای امنیتی را گسترش دهند و کانال‌های ارتباطی میان نهادهای نظامی و امنیتی را تقویت کنند. سوم، هر دو کشور باید در مسیر ایجاد تعادل قدرت جدیدی در آسیا گام بردارند - تعادلی که تضمین‌کننده منافع حیاتی هر دو باشد.

در نهایت، بحران تجاری اخیر هرچند خسارت‌بار بوده، اما یک واقعیت را برای هر دو طرف آشکار کرده است: جدایی کامل اقتصادی میان چین و آمریکا عملاً ممکن نیست. اکنون وظیفه ترامپ و شی جین پینگ این است که از این آسیب‌پذیری متقابل، برای تقویت خویشتنداری و همکاری متقابل بهره گیرند - به‌ویژه در آسیا، جایی که هیچ‌یک از دو قدرت دیگر نمی‌تواند دیگری را حذف کند.