بحران سویدا از کجا آغاز شد؟

تبیین:

استان سویدا یکی از سه استان جنوبی سوریه است که طی دو هفته اخیر شاهد شدیدترین درگیری‌ها از آغاز جنگ داخلی در این کشور در سال ۲۰۱۱ بوده است. این درحالی است که این استان با وجود همجواری با درعا (کانون آغاز اعتراضات بحران سوریه) در طی دوره جنگ داخلی یکی از استان‌های آرام سوریه بود.

دروزی‌ها در دوره جنگ داخلی با وجود نگرانی از خطر سلفی‌ها و تکفیری ۲‌ها حاضر به همکاری با ارتش سوریه برای مقابله با تروریست‌ها در استان‌های همجوار و مناطق شمال و غربی نشدند. نیرو‌های شبه‌نظامی دروزی طی سال‌های اوج گیری جنگ داخلی (۲۰۱۱-۲۰۱۶) به دلیل ترس و وحشت از برانگیختن کینه سلفی‌ها علیه خود حاضر به مشارکت در عملیات‌های ارتش سوریه علیه نیرو‌های تکفیری نشده بودند و بیشتر بر حفظ خودمختاری خود در جنوب سوریه تاکید داشتند.

دروزیان که یکی از فرقه‌های اسلامی منشعب از مذهب اسماعیلیه محسوب می‌شوند، عمدتا در جنوب سوریه و لبنان و مناطق شمالی فلسطین اشغالی سکونت دارند. در سال‌های اخیر به ویژه بعد از سال ۲۰۲۲ و تضعیف بیش از پیش نظام سابق در اثر جنگ داخلی و تحریم‌ها، گرایشات جدایی‌طلبانه در میان دروزیان سویدا تشدید شده بود. در این میان رژیم صهیونیستی نقش کلیدی را در تحریک دروزیان داشت تا از این رهگذر بتواند منطقه‌ای حائل در نزدیکی جولان اشغالی برای خود ایجاد نماید. بعد از سقوط دولت اسد در دسامبر ۲۰۲۴ تحرکات در جامعه دروزی برای دستیابی به خودمختاری و ایجاد پیوند با دروزیان در فلسطین اشغالی افزایش یافت.

با این حال در میان رهبران دروزیان سوریه که در اصطلاح پیروان این فرقه، «شیخ عقل» نامیده می‌شوند، در این زمینه وحدت نظر وجود نداشت. درحالی که «حکمت هجری» خواستار خودمختاری و فاصله گرفتن از دولت دمشق است، «یوسف جربوع» و «حمود الحناوی» مخالف این نظر هستند و موضعی همسو با دولت دمشق و در مخالفت با جدایی‌طلبی و خودمختاری دارند.

با این حال، تشدید ناامنی و درگیری‌های پراکنده در نتیجه اقدامات خارج از کنترل نیرو‌های شبه نظامی تکفیری که اکنون خودشان را نیرو‌های وزارت دفاع و وزارت کشور سوریه قلمداد می‌کنند، آتش جنگ بزرگ با دروزیان را شعله ور کرد.

در این بین مصادره یک کامیون سبزیجات در جاده سویدا به دمشق که از ابتدای ماه گذشته به دلیل اقدامات شبه نظامیان دولتی در ایست‌های بازرسی با غارت اموال مردم متشنج شده بود جرقه بحران را زد و مصادره این کامیون که صاحب آن یکی از چهره‌های سرشناس دروزی بود، آتش بزرگی را شعله ور کرد.

در واکنش به این اقدام عناصر وابسته به وزارت دفاع دولت موقت الجولانی، شبه‌نظامیان دروزی نیز تعدادی از نیرو‌های وزارت کشور دولت موقت که در شهر سویدا حضور داشتند را گروگان گرفته و در داخل شهر خودشان ایست بازرسی به راه انداختند. اینجا بود که دولت ابومحمد الجولانی تصمیم به ورود به سویدا از طریق گسیل کردن نیروهایش به این شهر را گرفت که این اقدام با مداخله هوایی رژیم صهیونیستی در روز چهارشنبه هفته گذشته منجر به عقب نشینی وزارت دفاع دولت موقت دمشق شد.

با این حال، بحران در همین جا به اتمام نرسید و از روز شنبه بجای نیرو‌های به اصطلاح وزارت دفاع سوریه، شبه نظامیان متحد دولت تحت عنوان عشایر عرب به سویدا یورش بردند که درگیری‌ها و تصاویر روز‌های اخیر در واقع درگیری عرب‌های سنی با دروزیان در این شهر است.

این درگیری همچنان ادامه دارد و با وجود اعلام دومین آتش بس در کمتر از یک هفته هنوز درگیری دو طرف قطع نشده است. از این رو انتظار می‌رود با توجه به ماهیت اجتماعی تحولات جاری و شکل‌گیری تقابل جامعه عشایر عرب زبان با جامعه دروزیان، نبردی بلند مدت شکل گرفته باشد، اما آنچه روشن است، تقویت انگاره خودبسندگی نظامی در نزد اقلیت‌های دینی و قومی در سوریه و لبنان بعد از جنایات رخ داده در سویدا است.