بریکس و عبور دولت سیزدهم از دیپلماسی التماسی

پایگاه رهنما:

پذیرش درخواست عضویت ایران در گروه «بریکس» درجریان اجلاس اخیر سران این گروه در آفریقای‌جنوبی، دومین گام محکم دولت‌سیزدهم در حوزه «دیپلماسی سازمان‌های بین‌المللی» محسوب می‌شود. پس از روزهای میانی تیرماه1402 که عضویت دائم ایران در سازمان همکاری «شانگهای»  به‌صورت رسمی اعلام شد، اکنون نیز عضویت دائم ایران در گروه «بریکس» که درجریان نشست روزهای اخیر سران این گروه با حضور رئیس جمهور کشورمان آیت الله رئیسی اعلام شد تا بیش از هر زمان دیگری لازم باشد تا رویکرد غربگرایی  درسال‌های دهه 1390 یادآوری شود؛ سال‌هایی که بعدها به روزهای «دیپلماسی التماسی» لقب گرفت. فاصله گرفتن از رویکردهای  التماسی و رسیدن به تفکرات عزتمندانه در حوزه سیاست خارجی  باعث شد ایران به صورت رسمی در پیمان‌هایی عضویت یابد که مزایای فراوانی دارد.

  اجلاس اخیر بریکس که در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد  یکی از مهم‌ترین اجلاس‌های اخیر این گروه در دوران نظم جدید جهانی است؛ نظمی که قرار است مرکز ثقل مبادلات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی را از غرب به‌سمت شرق بازگرداند.

در  این اجلاس ۲۳ کشور به‌طور رسمی درخواست پیوستن به کشورهای بریکس را ارائه کرده بودند  که از جمله آنها می‌توان به ایران، آرژانتین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بنگلادش، اندونزی، قزاقستان، مصر، نیجریه و اتیوپی اشاره کرد که از این تعداد  کشورها در این اجلاس رسما 6 کشور ایران، آرژانتین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی  به عضویت این سازمان در آمدند. اکثر این کشورها قدرت‌های اقتصادی منطقه‌ای هستند و بدون شک الحاق این کشورها به بریکس ، وزن سیاسی و اقتصادی کشورهای بریکس به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد و صدای کشورهای بریکس در صحنه بین‌المللی نیز بلندتر می‌شود.

سال گذشته در نشست سران بریکس ، چین و کشورهای بریکس موافقت کردند که روند افزایش اعضا را آغاز کنند. «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین در سخنرانی خود در این نشست تأکید کرد که کشورهای بریکس باید درهای خود را برای توسعه و آغوش خود را برای ارتقای همکاری‌ها باز کنند.

تا قبل از پیوستن این 6 کشور به بریکس که روند اجرایی آن از ابتدای سال جدید میلادی آغاز خواهد شد،  مساحت پنج کشور بریکس 46/۲۶ درصد از کل مساحت جهان و جمعیت آن 93/۴۱ درصد از کل جمعیت دنیا را به خود اختصاص داده  بود که حتما با پیوستن 6 کشور جدید این رقم ها متفاوت تر خواهد شد .در سال ۲۰۲۱، حجم کل اقتصاد پنج کشور بریکس حدود 24/۲۵ درصد از کل جهان و حجم کل تجارت آن 9/۱۷ درصد از کل جهان را تشکیل داد. طی سال ۲۰۲۲ که بر حسب برابری قدرت خرید محاسبه شده‌ است، سهم کشورهای بریکس در میزان کل اقتصاد جهان، بیش از گروه ۷ غربی است. این نشان‌دهنده تغییرات ساختار اقتصادی جهان و هم‌چنین دستاوردهای توسعه کشورهای بریکس است.

بریکس از چه زمانی شروع شد و چرا اهمیت دارد ؟

گروه بریکس در سال ۲۰۰۱ توسط اقتصاددانی بنام  «جیم اونیل»  برای جلب توجه به نرخ رشد قوی در برزیل، روسیه، هند و چین ابداع شد. این کشورها قبلاً در انجمن‌هایی مانند سازمان تجارت جهانی همکاری می‌کردند و احساس می‌کردند که نفوذ آنها در نظم جهانی تحت سلطه آمریکا بیشتر خواهد بود اگر صدای آنها با هم ترکیب شود. اولین نشست وزرای خارجه بریکس توسط روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶ برگزار شد. این گروه اولین نشست رهبران را در سال ۲۰۰۹ برگزار کردند. آفریقای جنوبی در پایان سال ۲۰۱۰ برای پیوستن به آن دعوت شد و عضویت خود را به قاره دیگری گسترش داد.

تلاش کشورهای بریکس بر روی طراحی یک واحد ارزی متمرکز شده ‌است که به‌طور خاص برای حل و فصل تجارت مرزی استفاده می‌شود. نه یک واحد ارزی برای جایگزینی سایر ارزهای محلی که دشواری چنین تلاش‌هایی را کاهش می‌دهد و امکان‌پذیربودن آن را افزایش می‌دهد. مسدود کردن دارایی‌های روسیه توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم‌چنین باعث شده‌است که کشورها بر روی جایگزین‌هایی برای رفتار با دلار به‌عنوان ارز ذخیره کار کنند.

مهمان ویژه  ولی غائب بریکس

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز علاقه خود را به پیوستن در این اجلاس ابراز کرده بود، اما روسیه به‌دلیل این‌که فرانسه انگیزه خود را ابراز نکرده، با این امر مخالف است، چرا که از منظر او این راه نفوذ غرب یا حتی فرانسه بر مناسبات داخلی بریکس بوده و از این رو مکرون برای حضور در این اجلاس دعوت نشده است. در اجلاسی که گذشت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از طریق ویدئو کنفرانس در این اجلاس شرکت کرد و سرگئی لاوروف، نماینده این کشور در نشست بریکس حاضر  بود. پایگاه خبری آمریکایی یواس نیوز با نگرانی اخبار اجلاس بریکس را پوشش می داد. این پایگاه خبری و دیگر منابع خبری آمریکایی گزارش دادند که اهداف اجلاس سران بریکس بهبود روابط اقتصادی و چگونگی افزایش جذب پول و وام‌دهی با ارزهای محلی در «بانک توسعه جدید» است که به‌نوعی بانک بریکس به‌شمار می‌آید.

بریکس و سیاست دلارزدایی

در دورانی که آمریکا مشغول باج‌گیری از کشورهای مختلف با اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه آنها ست، تشکیل سازمانی اقتصادی که بتواند ارز دلار را از تبادلات اقتصادی جهان حذف کرده و یا اثرات آن را کمرنگ سازد، به‌شدت مورد نیاز است. بسیاری از کشورها از باج‌گیری مالی آمریکا خسته شده‌اند. در حدود یک سال گذشته، موج «دلارزدایی» در سراسر جهان به راه افتاده‌است. «لولا داسیلوا»، رئیس‌جمهور برزیل بارها از کشورهای بریکس خواسته بود برای کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا، ایجاد یک ارز مشترک بریکس را در نظر بگیرند. روسیه که توسط آمریکا از سیستم پرداخت سوئیفت اخراج شده، تسویه ارز محلی را برای تجارت جهانی انجام داده است. بر اساس گزارش‌ها، در نشست آفریقای جنوبی موضوعاتی مانند ترویج تسویه حساب با ارزهای کشورهای بریکس و ایجاد واحد پول مشترک بریکس مورد بحث و بررسی قرار گرفت ،  موضوعی که بدون شک خبری خوب برای ایران است که با تحریم های مالی و بانکی که آمریکا و کشورهای غربی علیه او اعمال کرده اند در طول سالهای پس از انقلاب بویژه در دوره حاضر با مشکلات زیادی مواجه شده است.

اهمیت حضور رئیس جمهور ایران در نشست بریکس

آیت‌الله رئیسی که به‌منظور شرکت در پانزدهمین نشست سران بریکس به دعوت رسمی «سیریل رامافوزا » رئیس جمهور آفریقای جنوبی، عازم شهر ژوهانسبورگ محل برگزاری این اجلاس شده بود ، در نشست بریکس پلاس که سران ۷۰ کشور جهان به آن دعوت شده بودند، حضور یافت و یکی از سخنرانان اصلی این نشست بود و علاوه بر سخنرانی در این نشست،  با سران برخی کشورهای مهم مدعو این اجلاس دیدار و گفتگو کردند.

نزدیک شدن ایران به بریکس از چند جهت حائز اهمیت و قابل تأمل است: کشور‌های بزرگ غیر غربی در تمامی قاره‌ها به اهمیت و ضرورت اجتناب‌ناپذیر تشکیل بنیان قدرتی جدید در برابر غرب و پایان دادن به هژمونی آمریکا پی برده‌اند. دومینوی حذف دلار از مبادلات خارجی که در ماه‌های اخیر شاهد تسریع روند آن بوده‌ایم، نخستین طلیعه این تصمیم حیاتی و تاریخ‌ساز به شمار می‌رود.

به نظر می‌آید لزوم و اهمیت بهره گرفتن از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران در تشکیل بلوک جدید قدرت برای کشور‌های گفته شده،  آشکار شده است. پیوستن ایران به پیمان شانگهای که به‌تازگی رخ داد، در کنار دعوت مجدد از رئیس جمهور اسلامی ایران به نشست بریکس نشانه‌های رویکرد نوین کشور‌های قدرتمند غیر غربی به نقش جمهوری اسلامی ایران در تغییر هندسه قدرت جهانی است.

این موضوع دستاوردی بسیار مهم و تاریخی است که بعد از دست کم دو قرن رخوت، بار دیگر شاهد نگاه به ایران به عنوان بازیگر جهانی مهم و متناسب با قدرت، ظرفیت و سابقه تاریخی هستیم.

درباره گروه بریکس، سیاست خارجی دولت آیت‌الله رئیسی مبتنی بر تقویت ظرفیت‌های غیر غربی اتحادیه‌های بین‌المللی با هدف تحکیم جایگاه جمهوری اسلامی ایران در گروه‌بندی‌های جدید قدرت است.  بنابراین ، به نظر می رسد دولت