«معطل غرب ماندن»؛ تهدیدی فراتر از ساده‌لوحی

یکی از مهم‌ترین نقد‌های وارده به مذاکرات هسته‌ای و برجام، مربوط به مسائل و عوارض پیرامونی سیاست خارجی دولت تدبیر و امید است. سرمایه‌گذاری ۱۰۰ درصدی دولت روی برجام باعث شد اقتصاد کشور و بسیاری تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه به برجام پیوند خورده و عملاً معطل باشد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در دیدار ۱۲ آبان ماه سال جاری به این موضوع اشاره‌کرده و با انتقاد از رویکرد «منتظر خارجی‌ها ماندن» گفتند: یک مدت معطل برجام بودیم، یک مدت دیگر هم معطل دستور رئیس‌جمهور آمریکا برای تمدید مهلت‌های سه‌ماهه‌ای بودیم که متأسفانه در برجام گذاشته‌اند و یک مدت هم معطل بمانیم برای رئیس‌جمهور فرانسه و برنامه‌های فرانسوی‌ها؛ درحالی‌که این انتظارها، سرمایه‌گذار و فعال اقتصادی را دچار بلاتکلیفی می‌کند و کشور را به رکود و عقب‌ماندگی می‌کشاند. این موضوع از دغدغه‌های جدی رهبر انقلاب در سال‌های اخیر بوده و بار‌ها نسبت به آن هشدار داده‌اند. به‌عنوان‌مثال تیرماه سال ۱۳۹۷ بود که رهبری در دیدار هیئت دولت فرمودند: «کار را در محدوده مقدورات کشور با جدّیّت دنبال بکنید؛ منتظر این و آن نباشید. ما یک روز مشکل اقتصادی کشور را موکول کردیم به برجام، [امّا]برجام نتوانست مشکل اقتصادی کشور ما را برطرف کند و به ما کمک قابل توجّهی بکند؛ و نتیجه این شد که مردم نسبت به برجام شرطی شدند که وقتی آن بابا (رئیس‌جمهور آمریکا) می‌خواهد از برجام خارج بشود تا مدّتی که او می‌گوید خارج می‌شوم، ما همین‌طور دچار تلاطم در بازار خواهیم بود؛ ما شرطی شده‌ایم دیگر، مردم را ما شرطی کرده‌ایم. حالا هم «بسته اروپایی»؛ مردم را درباره بسته اروپایی شرطی نکنید. البتّه اروپایی‌ها مجبورند، ناچارند، چشمشان چهارتا! بایستی بگویند چگونه خواهند توانست از منافع ما دفاع کنند -که اسمش همان بسته است-، امّا این را جزو موضوعات اصلی کشور قرار ندهید؛ بسته اروپایی بیاید، نیاید. ما کار‌هایی در کشور داریم، مقدوراتی در کشور داریم، این مقدورات بایستی تحقّق پیدا کند؛ دنبال این مقدورات بروید؛ گره نزنید بهبود اقتصاد کشور را به چیزی که از اختیار ما خارج است.»
رهبر معظم انقلاب- ۲ خرداد ۹۷- در دیدار سران قوا و جمعی از مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: «در سال‌های اخیر، این درس گرفته شد که گره زدن حل مسائل کشور بخصوص مسائل اقتصادی به برجام و خارج از کشور، یک خطای بزرگ است. هنگامی‌که ما مسائل اقتصادی و کسب‌وکار را به برجام گره می‌زنیم، نتیجه این می‌شود که صاحبان کار و سرمایه چند ماه منتظر امضا شدن یا نشدن برجام می‌مانند و بعد از آن هم منتظر اجرا شدن و یا اجرا نشدن آن هستند و سپس نیز منتظر اینکه آیا آمریکا در برجام می‌ماند یا نمی‌ماند و در نهایت دستگاه فعال اقتصادی کشور همیشه معطل خارجی‌ها است. باید در قضایای بعدی مراقب بود تا این تجربه‌ها تکرار نشوند و از یک سوراخ، دو بار گزیده نشویم.»
معطل خارجی‌ها ماندن معطوف به امنیت ملی کشور است و نباید به‌سادگی با آن مواجه شد. حوادث اخیر در عراق و لبنان نشان می‌دهد، آمریکایی‌ها بشدت مترصد هرگونه‌ای فرصتی برای ایجاد آشوب و ناامنی در کشور‌های خاص هستند و بی‌راه نیست اگر بگوییم ایران در صدر لیست کشور‌هایی است که واشنگتن می‌کوشد آن را دچار آشوب سازد.
ایشان همچنین در اولین روز سال ۹۴ در حرم مطهر رضوی فرمودند: «دو جور نگاه به رونق اقتصادی و پیشرفت اقتصاد وجود دارد؛ یک نگاه می‌گوید که ما پیشرفت اقتصاد را باید از ظرفیّت‌های درون کشور و درون مردم تأمین بکنیم. ظرفیّت‌های بسیار زیادی در کشور وجود دارد که از این ظرفیّت‌ها یا استفاده نشده است یا درست استفاده نشده است؛ از این ظرفیّت‌ها استفاده کنیم؛ [یعنی]اقتصاد درون‌زا؛ اقتصادی که مایه خود و مادّه خود را از درون کشور و از امکانات کشور و از توانایی‌های مردم خودمان به دست می‌آورد. این یک نگاه است که می‌گویند برای رونق اقتصادی نگاه کنیم به امکانات درونی کشور و استعداد‌ها را و ظرفیّت‌ها را بشناسیم، آن‌ها را بدرستی به کار بگیریم، [آن وقت]اقتصاد رشد خواهد کرد، نمو خواهد کرد؛ این یک نگاه. نگاه دوّم به اقتصاد کشور نگاه به پیشرفت اقتصاد با استفاده از کمک بیرون از مرز‌ها است؛ می‌گوید سیاست خارجی‌مان را تغییر بدهیم تا اقتصاد ما درست بشود، با فلان مستکبر کنار بیاییم تا اقتصاد رونق پیدا کند، تحمیل قدرت‌های مستکبر را در بخش‌های گوناگون و مسائل گوناگون بپذیریم تا اقتصادمان رونق پیدا کند؛ این هم نگاه دوّم است. امروز شرایط کشور به ما نشان داده است که این نگاه دوّم یک نگاه کاملاً غلط و عقیم و بی‌فایده است.»
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) همچنین در بیانیه گام دوم انقلاب تأکید کردند: «مهم‌ترین عیوب، وابستگی اقتصاد به نفت، دولتی بودن بخش‌هایی از اقتصاد که در حیطه وظایف دولت نیست، نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیت داخلی، استفاده اندک از ظرفیت نیروی انسانی کشور، بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن و سرانجام عدم ثبات سیاست‌های اجرائی اقتصاد و عدم رعایت اولویت‌ها و وجود هزینه‌های زائد و حتّی مسرفانه در بخش‌هایی از دستگاه‌های حکومتی است. نتیجه این‌ها مشکلات زندگی مردم از قبیل: بی‌کاری جوان‌ها، فقر درآمدی در طبقه ضعیف و امثال آن است.»
رهبر معظم انقلاب-۲۹ مهر ۹۴- در نامه‌ای به آقای روحانی تأکید کردند: «همان‌طور که در جلسات متعدّد به آن‌جناب و دیگر مسئولان دولتی یادآور شده و در جلسات عمومی به مردم عزیزمان گوشزد کرده‌ام، رفع تحریم‌ها هر چند از باب رفع ظلم و احقاق حقوق ملّت ایران کار لازمی است، لیکن گشایش اقتصادی و بهبود معیشت و رفع معضلات کنونی جز با جدی گرفتن و پیگیری همه جانبه اقتصاد مقاومتی میسّر نخواهد شـد.» ایشان همچنین-۹ اردیبهشت ۹۴- در دیدار هزاران نفر از کارگران فرمودند: «کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست، در داخل کشور است و همه باید مسئولیت‌های متفاوت خود را در تقویت تولید داخلی به‌عنوان تنها راه علاج مشکلات اقتصادی انجام دهند.»
این‌ها تنها چند نمونه از تذکرات مکرر رهبر انقلاب درباره گره زدن اقتصاد کشور به مسائل سیاست خارجی بود؛ اما آیا گره زدن اقتصاد به سیاست خارجی و معطل غربی‌ها ماندن، فقط عوارض اقتصادی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش باید یک‌بار دیگر راهبرد کلی آمریکایی‌ها را مرور کرد. طبق طرح آنها، هدف اصلی سیاست «فشار حداکثری» به ستوه آوردن مردم و ایجاد نارضایتی در آنان و در نهایت ایجاد شورش و ناامنی‌های گسترده در کشور است.
در واقع می‌توان گفت: خطر معطل خارجی‌ها ماندن معطوف به امنیت ملی کشور است و نباید به‌سادگی با آن مواجه شد. حوادث اخیر در عراق و لبنان نشان می‌دهد، آمریکایی‌ها بشدت مترصد هرگونه‌ای فرصتی برای ایجاد آشوب و ناامنی در کشور‌های خاص هستند و بی‌راه نیست اگر بگوییم ایران در صدر لیست کشور‌هایی است که واشنگتن می‌کوشد آن را دچار آشوب سازد. از این منظر باید گفت: معطل غربی‌ها ماندن چه آگاهانه و چه ناآگاهانه فقط یک ساده‌لوحی خسارت‌بار نیست بلکه تهدیدی جدی و تکمیل طرح خطرناک دشمن است.