بایدها و نبایدهای حضور مهمانان خارجي

پایگاه رهنما:

مهاجرت و ورود اتباع خارجی به هر کشوری، مانند یک تیغ دو لبه است؛ از یک طرف فرصت ورود سرمایه انسانی، نیروی کار ارزان و کمک به رشد اقتصادی است و از یک طرف هم مسائل اجتماعی و امنیتی ناشی از افزایش حضور اتباع بیگانه است. اینکه کدام یک از این دو لبه، جلوه نمایان‌تری در یک کشور داشته باشد، بستگی به قوانین و مقررات مهاجرتی و نحوه اداره جمعیت اتباع در یک کشور دارد. اما سوال اینجاست که کدام جلوه در کشور ما پر رنگ‌تر است و آیا بسترهای لازم در کشور برای پذیرش اتباع در تعداد زیاد وجود دارد یا نه؟

با وجودی که مسئله مهاجرت و اتباع خارجی در دو دهه اخیر دچار تحولات عظیمی در دنیا شده و بسیاری از کشورها رویکرد فرصت‌محوری را نسبت به مهاجران اتخاذ کرده‌اند، اما در کشور ما هنوز در این زمینه بسترهای لازم برای جذب اتباع بیگانه به عنوان یک فرصت فراهم نشده است. در حال حاضر بسیاری از کشورها در سراسر جهان با چالش‌های پیری جمعیت و کمبود نیروی کار ماهر در بخش‌های اقتصادی و مشاغل خاص روبرو هستند. در واقع مکانیزم جذب نیروی انسانی ماهر در بسیاری از کشورهای دنیا، تکمیل کننده پازل نوآوری و کارآفرینی در این کشورهاست. با گذشت بیش از سه دهه از حضور مهاجران افغانستانی در ایران؛ همچنان سیاست‌گذاران با چالش سامان دهی حضور آنها در کشور روبرو هستند. تحولات سیاسی جدید و روی کار آمدن طالبان در تابستان 1400 و تشدید برخی مشکلات داخلی در داخل افغانستان از یک‌سو و گستردگی مرزهای جمهوری اسلامی ایران و حضور گروه‌های بزرگ و بعضا رصد نشده مهاجران در داخل خاک ایران از سوی دیگر، برای چندمین بار نشان داد که موضوع مهاجرین و پناهندگان همچنان یکی از دغدغه های مسئولان در دهه‌های آینده خواهد بود، بنابراین نیاز است در این حوزه تدابیر خاصی اتخاذ شود تا از تبعات آن کاسته شده و از فرصت‌هایش بهره‌برداری شود.

واقعیت این است که در سال‌های گذشته، بخش زیادی از نخبگان افغان راهی دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی شده و اکنون در مراکز تحقیقاتی بسیاری می‌توان حضور دانشمندان افغان را مشاهده کرد. این در شرایطی است که دانشگاه‌های داخلی کمتر به فکر جذب و تسهیل حضور نخبگان افغان در فضای تحقیقاتی و پژوهشی کشور بوده‌اند و از این منظر باید از فرصت موجود بهره بیشتری برد.

با توجه به اینکه حضور مهمانان خارجی در کشور بخصوص افغان ها دارای ابعاد مختلف امنیتی، فرهنگی و اقتصادی است، رویکرد نظام اسلامی به مهمانان افغانی بخاطر وجود اشتراکات فرهنگی و تاریخی، مطلوب و مثبت ارزیابی می شود.  بنابراین باید پیوست های فرهنگی در قوانین و مقررات راجع به پذیرش و حضور اتباع بیگانه در کشور دیده شود و سطوح مختلف آن، اعم از ورود، حمایت، تحصیل، ازدواج و اشتغال آنها مورد توجه قرار گیرد.

در مقابل فرصت‌هایی که حضور اتباع بیگانه در کشور دارند، البته آسیب هایی هم وجود دارد که قابلیت کنترل را دارند.

از سوی دیگر، مسائل اجتماعی و فرهنگی ناشی از حضور اتباع بیگانه در کشور مطرح است و کسی منکر وجود پاره ای از مشکلات نیست اما قرار نیست یک موضوع مثل ازدواج مهمانان افغانی در ایران تبدیل به فضا و اتمسفر مخرب فرهنگی شود. نکته‌ مهم در مورد سیاست‌گذاری در مورد مهمانان افغانستانی در ایران این است که همه‌ آنها را نباید یکسان مورد بررسی قرار داد و یک سیاست واحد را در قبال آنان اتخاذ کرد. توجه به انگیزه‌های مهاجرت اهمیت اساسی دارد.

بنابراین حضور مهمانان خارجی در کشور مانند همه‌ مسائل دیگر هم فرصت است و هم تهدید. در صورتی که در این زمینه  به درستی سیاست‌گذاری شود و جوانب امر سنجیده شود فرصت‌های بی‌بدیلی با خود به همراه دارد که در مورد مهاجران افغانستانی چشمه‌هایی از آن را در سالیان اخیر دیده‌ایم. رواج نگاه‌های برادرانه و کانالیزه کردن مهاجرت‌های آنان بسیاری از آسیب‌ها را کاهش می‌دهد.

شاهرخ صالحي كرهرودي