نبرد دیپلماتیک بر سر تمدید مأموریت یونیفل در لبنان

 در روزهای اخیر پایان یا تمدید مأموریت نیروهای موقت سازمان ملل در لبنان (یونیفل) به یکی از مهم‌ترین مباحث دیپلماتیک در منطقه و عرصه بین‌المللی تبدیل شده است.

این نیروها که از سال ۱۹۷۸ به دنبال اشغال جنوب لبنان به دست ارتش صهیونیستی در این کشور مستقر شده‌اند، اکنون بار دیگر در آستانه پایان دوره مأموریت خود قرار گرفته‌اند.

هر ساله شورای امنیت سازمان ملل درباره تمدید یا اصلاح مأموریت این نیروها تصمیم‌گیری می‌کند، اما امسال فضای مذاکرات متفاوت است: اسرائیل و ایالات متحده آشکارا با ادامه حضور یونیفل به شکل فعلی مخالفت می‌کنند و در مقابل، لبنان با حمایت فرانسه و برخی کشورهای دیگر، بر ضرورت حفظ این نیروها به عنوان ستون ثبات در جنوب کشور تأکید دارد.

این کشمکش در واقع فراتر از یک تصمیم فنی درباره حضور نیروهای حافظ صلح است و به موضوعات بزرگ‌تری چون آینده حزب‌الله و توطئه‌ گسترده برای خلع سلاح آن، روابط لبنان با غرب، و حتی معادلات منطقه‌ای پس از جنگ 12 روزه اایران و رژیم صهیونیستی گره خورده است.

فشار آمریکا و اسرائیل برای محدود کردن نقش یونیفل

مخالفت ایالات متحده و اسرائیل با تمدید کامل مأموریت یونیفل موضوعی تازه نیست. از سال‌ها پیش تل‌آویو نسبت به کارآمدی این نیروها تردید داشته و مدعی است که حضورشان مانع از گسترش فعالیت‌های حزب‌الله نشده است.

با این حال، در سال ۲۰۲۲ تغییر مهمی رخ داد: شورای امنیت با اصرار آمریکا و متحدانش اصلاحیه‌ای تصویب کرد که به یونیفل اجازه می‌داد بدون هماهنگی با ارتش لبنان در جنوب رودخانه لیتانی تحرک داشته باشد. این تغییر با اعتراض شدید حزب‌الله مواجه شد و حتی برخی جریان‌های سیاسی در لبنان آن را نقض حاکمیت ملی دانستند.

اکنون آمریکا و رژِیم صهیونی یک گام جلوتر رفته‌اند. آنها نه تنها نسبت به تمدید کامل مأموریت مخالفت دارند، بلکه تلاش می‌کنند زمان‌بندی خروج تدریجی نیروهای حافظ صلح نیز در قطعنامه جدید گنجانده شود.

به باور واشنگتن و تل‌آویو، اگر یونیفل ادامه یابد باید مأموریتی متفاوت داشته باشد: تسهیل روند خلع سلاح حزب‌الله در چارچوب توافق آتش‌بس اخیر و تضمین امنیت مرزها تحت کنترل ارتش لبنان، که در واقع با توجه به ضعف نظامی آشکار ارتش برای دفاع از تمامیت ارضی کشور در برابر تجاوزات رژیم، به معنای از دست رفتن کامل قابلیت‌های دفاعی لبنان و باز ماندن دست صهونیست‌ها برای تداوم و اشغال بیشتر اراضی لبنانی است.

این موضع به وضوح نشان می‌دهد که از نگاه آمریکا و اسرائیل، مأموریت حافظ صلح به ابزاری برای فشار بر مقاومت و تغییر موازنه قدرت در جنوب لبنان تبدیل شده است.

نقش فرانسه و صف‌بندی در شورای امنیت

فرانسه به طور سنتی نقش مهمی در ادامه مأموریت یونیفل ایفا کرده است؛ هم از جهت حضور نیروهایش و هم به دلیل روابط تاریخی با لبنان. در شرایط فعلی نیز پاریس پیش‌نویس قطعنامه تمدید را تهیه کرده و تلاش می‌کند اجماعی بین اعضای شورای امنیت ایجاد کند. هدف فرانسه آن است که از یکسو نفوذ تاریخی خود در لبنان را با دفاع از مواضع دولت حفظ کند و دولت بیروت در مسیر افزایش کنترل خود بر مرزها گام بردارد، و از سوی دیگر همسو با گرایش دولت فضای داخلی و بین‌المللی را برای پیشبرد روند خلع سلاح مقاومت پیش ببرد.

اما مسیر اجماع آسان نیست. آمریکا و اسرائیل فشار می‌آورند که بندهای سخت‌گیرانه‌تری در قطعنامه درج شود. روسیه و چین نیز معمولاً با چنین تغییراتی مخالفت می‌کنند و آن را سیاسی‌سازی مأموریت‌های حافظ صلح می‌دانند. این اختلاف نظرها باعث شده که جلسات شورای امنیت پشت درهای بسته با تنش‌های زیادی همراه باشد.

بر اساس پیش‌نویس فرانسه، یونیفل برای یک سال دیگر تمدید می‌شود اما در متن قطعنامه اشاره‌ای به خروج تدریجی این نیروها تا سال ۲۰۲۶ شده است. همین بند نقطه اختلاف اصلی است: برای لبنان و متحدانش، هرگونه اشاره به جدول خروج می‌تواند پیام منفی و چراغ سبز برای اسرائیل تلقی شود.

موضع دولت و ارتش لبنان

لبنان در موضع رسمی خود آشکارا اعلام کرده که خواهان ادامه حضور یونیفل است. جوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان، در دیدار با فرمانده نیروهای بین‌المللی تأکید کرد که هرگونه تغییر در مأموریت یا زمان‌بندی خروج آنها پیامدهای منفی بر امنیت جنوب خواهد داشت. او گفت که این نیروها همچنان برای اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ ضروری هستند، زیرا بخشی از خاک لبنان در اشغال اسرائیل باقی مانده است.

دولت لبنان همچنین به شورای امنیت پیام داده که ارتش این کشور در حال تقویت حضور خود در جنوب است و شمار نیروهایش به ده هزار نفر افزایش خواهد یافت. اما در عین حال، توان ارتش برای جایگزینی کامل یونیفل زیر سؤال است. ساختار اقتصادی لبنان بحران‌زده است و ارتش از کمبود تجهیزات و منابع مالی رنج می‌برد. از همین رو، مقامات لبنانی معتقدند خروج شتاب‌زده نیروهای بین‌المللی می‌تواند خلأ امنیتی بزرگی ایجاد کند.

یونیفل، حزب‌الله و قطعنامه ۱۷۰۱

یونیفل از آغاز حضورش در لبنان با چالش‌های متعددی مواجه بوده است. مهم‌ترین چالش، رابطه پیچیده آن با حزب‌الله است. از یک طرف، این نیروها موظف‌اند به اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ کمک کنند که خواستار توقف درگیری‌ها و خلع سلاح گروه‌های مسلح در جنوب است. از سوی دیگر، حزب‌الله به عنوان نیرویی که مدافع عملی لبنان در برابر تجاوزات رژیم صهیونی است، بارها نسبت به عملکرد یونیفل و بی‌عملی آن در مقابل تجازان مکرر ارتش صهیونیستی و اقدامات بدون هماهنگی با ارتش اعتراض کرده است.

توافق آتش‌بس اخیر بین اسرائیل و حزب‌الله بُعد تازه‌ای به ماجرا بخشیده است. طبق این توافق، در مقابل خروج کامل نیروهای ارتش صهیونیستی از اراضی لبنان و عدم تجاوز به تمامیت ارضی این کشور، حزب‌الله نیز می‌پذیرد تا پایان سال از مناطق مرزی جنوب لیتانی عقب‌نشینی کند و زیرساخت‌های نظامی خود را برچیند. در مقابل، ارتش لبنان و نیروهای یونیفل مسئولیت کنترل منطقه را بر عهده می‌گیرند.

آمریکا و رژیم صهیونی این توافق را دستاویزی برای محدودسازی نقش نظامی حزب‌الله قرار داده اند اما مسئله اساسی آن است که اسرائیل با تداوم اشغال نظامی 5 نقطه در جنوب لبنان و انجام حملات روزانه به مناطق جنوبی این کشور که با تلفات انسانی و خسارات مالی همراه بوده است خود ناقض اصلی توافق آتش‌بس فوریه 2024 بوده است.

از نگاه حزب‌الله، یونیفل نباید به ابزاری برای اجرای سیاست‌های واشنگتن و تل‌آویو تبدیل شود. هرچند این جنبش تاکنون به شکل علنی با تمدید مأموریت مخالفت نکرده، اما نسبت به هرگونه اصلاح در اختیارات که دخالت مستقیم در برابر آن محسوب شود، هشدار داده است.

سناریوهای پیش رو برای لبنان و منطقه

با نزدیک شدن به تاریخ رأی‌گیری در شورای امنیت، چند سناریو قابل تصور است:

1. تمدید کامل با تغییرات محدود

در این حالت، یونیفل برای یک سال دیگر تمدید می‌شود و اصلاحات پیشنهادی آمریکا و اسرائیل به طور کامل وارد متن قطعنامه نمی‌شود. این سناریو مطلوب لبنان، فرانسه، روسیه و چین است. پیامد آن ادامه ثبات نسبی در جنوب خواهد بود، هرچند فشارها بر حزب‌الله همچنان باقی می‌ماند اما معادله نظامی در جنوب همچنان طبق خواسته اسرائیل و آمریکا نخواهد بود و مقاومت قدرت نظامی و بازداندگی خود را حفط می‌کند.

2. تمدید مشروط همراه با اشاره به خروج تدریجی

این همان چیزی است که در پیش‌نویس فرانسه دیده می‌شود. در این صورت، یونیفل تا سال ۲۰۲۶ باقی می‌ماند اما جدول زمانی خروجش در متن می‌آید. برای لبنان، این گزینه نگران‌کننده است زیرا ممکن است اسرائیل را به تشدید اقدامات نظامی در آینده نزدیک تشویق کند.

3. عدم تمدید و خروج زودهنگام

احتمال ضعیف‌تر، اما محتمل در صورت استفاده آمریکا از ابزار فشار شدید. این سناریو می‌تواند خلأ امنیتی جدی ایجاد کند و راه را برای درگیری‌های جدید بین حزب‌الله و اسرائیل باز کند. 

جمع‌بندی

مناقشه بر سر سرنوشت یونیفل فراتر از یک بحث تکنیکی در شورای امنیت است؛ این موضوع بازتابی از کشمکش‌های بزرگ‌تر منطقه‌ای و بین‌المللی است. رژیم صهیونی و آمریکا می‌خواهند حضور حافظان صلح را به اهرمی برای محدود کردن حزب‌الله بدل کنند، در حالی که لبنان، فرانسه و متحدانشان بر نقش این نیروها به عنوان ستون ثبات تأکید دارند.

برای لبنان، این نبرد دیپلماتیک یک آزمون بزرگ است: از یکسو باید نشان دهد که قادر به حفظ حاکمیت و امنیت جنوب است، و از سوی دیگر، با وجود ضعف ارتش نمی‌تواند بدون سلاح مقاومت امنیت شکننده کشور را تضمین کند. نتیجه این مذاکرات نه تنها بر آینده یونیفل بلکه بر مسیر سیاسی و امنیتی لبنان و حتی موازنه قدرت در منطقه تأثیر خواهد گذاشت.