خانه‌ای هوشمند اما ناامن

پایگاه رهنما:

حتماً واژه‌هایی مثل اجاق‌گاز هوشمند، تلویزیون هوشمند و ... را تا به حال بارها و بارها شنیده ایم. شاید عده‌ای از کنار این واژه‌ها عبور کنند، اما در سال‌های اخیر عده بسیار زیادی از انسان‌های ساکن کره زمین از این اشیاء هوشمند که در واقع ارمغان انقلاب چهارم صنعتی هستند، به گونه‌های مختلف در خانه، شهر و کشور خود استفاده می‌کنند.

• اینترنت اشیاء چیست؟

«اینترنت اشیاء»  نخستین بار در سال ۱۹۹۹ میلادی توسط «کوین اشتون» بریتانیایی وارد ادبیات فناوری شد. اشتون این مفهوم را در قالب دنیایی که در آن هر چیز و هر شیئی، دارای هویت دیجیتال باشد و کامپیوترها آن‌ها را کنترل و مدیریت نمایند، مطرح نمود. حالا سال‌ها از آن روز می‌گذرد و شرکت‌های عظیمی که در دنیای ساخت لوازم و تجهیزات خانگی و صنعتی شهره می‌باشند، عملا به توسعه این فناوری و اضافه نمودن قابلیت هوشمند سازی به بسیاری از محصولات خود پرداخته‌اند.

اما آنچه به فراگیر شدن این صنعت کمک کرده؛ فراگیر شدن اینترنت باند پهن، کاهش هزینه اینترنت، رواج یافتن دستگاه‌های قابل‌حمل هوشمند و استفاده از انواع حسگرها در این وسایل است که بیش از هر زمان دیگری بستر مناسب را برای لمس اینترنت اشیا در زندگی فراهم نموده و انسان عصر حاضر را در میان شبکه‌ای گسترده از چند میلیارد لپ‌تاپ، تبلت، تلفن همراه، وسایل خانگی، ساعت مچی، ابزار پزشکی، ساختمان و تأسیسات آن، اجزای ماشین‌آلات صنعتی، کشاورزی و ... و در واقع دنیایی کاملاً متصل به اینترنت قرار داده است.

بدون شک، قدرت اصلی اینترنت اشیا تأثیر بالایی است که در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره و رفتار کاربران بالقوه می‌تواند داشته باشد. از دیدگاه یک کاربر، IoT  در دو زمینه کسب‌وکار و زندگی شخصی کاربردهای مشخص و قابل مشاهده دارد. از راحتی در سبک زندگی، سلامت، یادگیری پیشرفته، سرگرمی، داشتن خانه هوشمند و شهر هوشمند به عنوان کارکردهای اینترنت اشیاء در زندگی روزمره تا تسهیل مواردی نظیر اتوماسیون و تولید صنعتی، تدارکات، مدیریت ساخت‌وساز، مراقبت‌های پزشکی، حوزه سلامت، امنیت و حمل‌ونقل هوشمند مردم و کالاها، کنترل محیط‌زیست، حوزه نفت و گاز و مدیریت انرژی که حاصل تلفیق اینترنت اشیاء با کسب‌وکار است؛ همه و همه حاصل رشد خیره کننده صنعت IoT و سیستم‌های نوین ارتباطی در عصر دیجیتال است.

بر اساس نتایج تحقیقات اعلام شده در سال ۲۰۱۸ میلادی حدود ۲۲ میلیارد دستگاه متصل به اینترنت در سراسر جهان وجود داشته است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال 2030 میلادی به ۵۰ میلیارد دستگاه برسد.

یکی درب این خانه را ببندد!

با وجود رشد قابل ملاحظه اینترنت اشیاء اما اکنون در مراحل ابتدایی این صنعت قرار داریم و دور از انتظار نیست که طی سال‌های نه چندان دور با گذشت از مرحله ارتباط اشیاء با انسان شاهد تکمیل فازهای بعدی صنعت iot و رسیدن به مرحله‌ای باشیم که اشیاء بدون دخالت انسان با یکدیگر ارتباط می‌گیرند.

هرچند این شکل نوین تکنولوژی دستاوردهای ویژه‌ای در زندگی و کسب‌وکار به همراه داشته و سرمایه‌گذاری‌های کلانی نیز بر این صنعت صورت گرفته است اما نباید از این مهم غافل شد که هر پیشرفتی با تهدیدهایی نیز همراه خواهد بود.

«نبود استاندارد واحد» معضل بزرگی بر سر راه صنعت IOT است. امروز اتصال به وب و انجام امور مختلف همچون ارسال و دریافت پیام، کنترل سرورها و وب‌سایت‌ها با مدد وجود استانداردهای جهانی و مشترک میسر است و به محض بروز هر خطر امنیتی با استفاده از همان استانداردهای یکسان، می‌توان گستره بزرگی از شبکه را پاک‌سازی کرد اما در اینترنت اشیاء وضعیت به گونه دیگری است. در اینترنت اشیاء ما با جهانی روبرو هستیم که در آن سازندگان، کالای خود را با استانداردهای خاص خود عرضه می‌کنند. در واقع اینترنت امروزه در کنترل شرکت‌هایی است که هر کدام می‌خواهند از این استانداردها بهره بگیرند و با استفاده از آنها رقبا را شکست دهند و سود ببرند. در اینترنت اشیاء استاندارد یعنی همه‌چیز... بدون این استانداردها آن‌ها نمی‌توانند هیچ‌یک از این کارها را انجام دهند. شرکت‌ها و سازمان‌های زیادی برای وضع استانداردهای مورد نیاز می‌کوشند با این وجود در چشم‌انداز اینترنت اشیاء، نقطه‌ای به چشم نمی‌خورد که در آن همه بر سر یک سری استانداردهای جهانی به توافق برسند.

• چالش ناامنی

نبود امنیت؛ چالشی دیگر و البته به مراتب معضلی خطرسازتر در این صنعت است. با گذشت زمان، تعداد کاربران اینترنت و دستگاه‌های متصل به شبکه نیز افزایش می‌یابد. عمده سرورها و سیستم‌های این دستگاه‌ها نیز با سیستم‌عامل " Unix " و" Linux" کار می‌کنند. خط فرمان این سیستم‌عامل از کد Bash است که وجود یک باگ در این کد راه را برای ورود هکرها و اجرای دستورهای آلاینده فراهم می‌سازد. بر اساس اعلام موسسه ملی استانداردها و فناوری اگر گستره تهدید امنیتی را از صفر تا 12 درجه‌بندی کنیم، درجه تهدید این باگ 12 است. ضمن این‌که بهره‌گیری از آن برای هکرها واقعا آسان است. نکته مهم‌تر اینکه این باگ فقط گستره اینترنت را تحت تأثیر قرار نداده و بیشتر وسیله‌هایی که به اینترنت اشیاء متصل می‌شنود نیز می‌توانند Bash را اجرا کنند. در نتیجه ممکن است این دستگاه‌ها سال‌ها بی‌آنکه که کسی متوجه باشد، مورد حمله هکرها قرار بگیرند.

از دیگر چالش‌های این صنعت می‌توان از پهنای باند و مصرف زیاد برق نام برد. از آنجا که اینترنت اشیا شامل چندین دستگاه برای انتقال و تبادل اطلاعات است، بنابراین پهنای باند و مصرف برق به وضوح زیاد است.

همین موضوع در مورد مصرف بهینه انرژی نیز صادق است. درحالی‌که تحقیقات زیادی در زمینه کاهش مصرف انرژی دستگاه‌های حسگر با استفاده از روش‌های رمزنگاری کارآمدتر انجام شده است، اما تلاش قابل‌توجهی برای کاهش مصرف انرژی فرآیندهای امنیتی در دستگاه اینترنت اشیا صورت نگرفته است.

محدودیت‌های مبتنی بر نرم‌افزار، هزینه‌های نامرئی سرسام‌آور ازجمله هزینه‌ به‌روزرسانی، نگهداری، طراحی، جایگزینی دستگاه‌های قدیمی، مهارت‌های فنی موردنیاز و …، کاهش عمر باتری با توجه به تخلیه انرژی دستگاه بر اثر اجرای دستورالعمل‌های شدید امنیتی، نیازمندی به قابلیت اتصال قوی اینترنت به خصوص در مناطق دورافتاده، کنترل کیفیت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که انجام نامناسب آن منجر به عدم آزمایش و به‌روزرسانی دستگاه‌ها و در نهایت غیر قابل اعتماد بودن سیستم خواهند شد، از دیگر چالش‌هایی است که یک خانه هوشمند و یک شهر هوشمند را تهدید می‌کند و خلاصه اینکه دنیای متصل به هم با خطرات پنهانی همراه است و باید برای جلوگیری از این خطرات چاره‌ای اندیشید و در را به روی هکرها بست.