پیام‌های نمادین اولین رژه نظامی رسمی حشد الشعبی

به مناسبت هفتمین سالگرد تاسیس بسیج مردمی عراق، نیرو‌های حشد الشعبی برای نخستین بار رژه نظامی در 26 ژوئن 2021 (5 تیر 1400) برگزار کردند. این رژه بازتاب بسیار گسترده‌ای را در میان رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای داشت و از آن به عنوان قدم گذاشتن حشد الشعبی به دوران جدید حیات خود یاد شد.  مکان این رژه پایگاه فرماندهی بسیج مردمی در استان دیاله، محل سابق اردوگاه اشرف منافقین بود و در آن مصطفی الکاظمی نخست وزیر، جمعه عناد وزیر دفاع، عثمان الغانمی وزیر کشور، قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی، عبدالامیر یارالله رئیس ستاد مشترک ارتش عراق و تعدادی دیگر از فرماندهان عالی وزارت دفاع در این مراسم شرکت کردند

همچنان که اشاره شد این رژه بازتاب بسیار گسترده‌ای در میان رسانه‌ها و ناظران سیاسی داشت اما نکته قابل توجه این است که برگزاری این مراسم بزرگ نظامی، ان هم برای اولین بار بعد از 7 سال حاوی چه پیام‌های سیاسی، امنیتی و نمادینی است؟ در این میان تامل در این مساله ضروری است که رژه نظامی حشد الشعبی در شرایطی برگزار شد که این نیرو طی چند سال اخیر مورد هجمه گسترده دشمنان محور مقاومت به ویژه آمریکا و کشورهای عربی بوده و آن‌ها تلاش کرده‌اند حشد را به مرز انحلال بکشانند اما رژه اخیر نشان داد که برنامه‌ شوم آن‌ها به نتیجه نخواهد رسید و حشد الشعبی قوی‌تر از گذشته به مسیر و آرمان‌های خود ادامه خواهد داد.

تثبیت نقش حشدالشعبی در چرخه امینت و ثبات سیاسی عراق

رژه نظامی بزرگ حشد الشعبی را می‌توان نماد بارز تثبیت این گروه در چرخه قدرت مورد ارزیابی قرار داد. متعاقب حمله داعش به موصل آیت‌الله سیستانی، در 13 ژوئن 2014 شیعیان را به جهاد دعوت کرد و بعد از این درخواست شیعیان عراقی در قالب گروههای مختلف در دورن نیروهای بسیج مردمی متحد شدند. همزمان با ورود این نیرو به معادلات میدانی جنگ با داعش در صفوف مختلف، دگرگونی در اوضاع نیز آغاز شد

گروههای حاضر در حشد الشعبی بیش از 40 جریان بودند و نقشی غیر قابل انکار را در شکست داعش ایفا کردند. حشد الشعبی حدود 120 هزار نیرو دارد و نخست‌وزیر عراق فرمانده کل حشد العشبی محسوب می‌شود. فالح فیاض رئیس هیئت بسیج مردمی و صادق سعداوی رئیس هیئت ارکان حشد الشعبی هستند. همچنین، هادی العامری معاون حشد الشعبی و فرمانده میدانی این نیرو محسوب می‌شود. همچنین، نمایندگی جریان‌های حشد الشعبی در پارلمان عراق را ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری بر عهده دارد. نیروهای حشد الشعبی در مقطع کنونی، کانون تمرکز خود را بر اخراج آمریکا از عراق متمرکز کرده‌اند. بدون تردید برگزاری رژه اخیر در میانه مخالفت‌ها و توطئه‌های خارجی برای نشان‌گر صحه گذاشتن و نوعی تثبیت جایگاه امنیتی این گروه است.

تثبیت جایگاه سیاسی و قانونی حشد الشعبی

در سطحی دیگر توجه به این مساله ضروری است که  نیروهای حشد الشعبی از بطن تاسیس تا کنون با مخالفت‌هایی در سطح داخلی و خارجی مواجه شده است. مخالفان خواستار انحلال این نیروها و ممانعت از تداوم فعالیت‌های گروههای حاضر در حشد الشعبی هستند. آن‌ها حشد الشعبی را نیرویی موازی با ارتش عراق، شبه‌نظامی می‌دانند و از نزدیکی این گروه با ایران واهمه دارند. در سطح داخلی بخشی از اعراب سنی به رهبری اسامه نجیفی، رئیس مجلس سابق عراق مخالف حشد الشعبی هستند. همچنین، حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی از مخالفان این گروه است.

در سطحی کلان‌تر بخشی بزرگ از سیاست‌مداران سکولار عراقی اعم از شیعه و سنی مخالف حشد الشعبی هستند. در سطح خارجی نیز آمریکایی‌ها به شدن خواهان انحلال و حذف حشد الشعبی از قدرت هستند. همچنین، بازیگرانی همچون عربستان، رژیم صهیونیستی، امارات، کشورهای اروپایی نیز موضعی مخالف حشد دارند. تمامی این مخالفت‌ها در شرایطی است که در نوامبر 2016 (آذر 1396) حشد الشعبی به عنوان بخشی از نیروهای نظامی عراقی به رسمیت شناخته شد. همچنین، در مارس 2018 (اسفند 96) حیدر العبادی، دستور ادغام حشد الشعبی در ارتش عراق را صادر کرد. با این اوصاف، رژه اخیر بیش از هر زمان دیگر شائبه‌ها پیرامون انحلال حشد العشبی را از میان برد و به نوعی حضور مقامات ارشد سیاسی و نظامی این کشور در مراسم رژه نمایان‌گر تثبیت جایگاه سیاسی و قانونی این گروه است.

حشدالشعبی؛ نیرویی فرامذهبی در سطح عراق

یکی دیگر از نکات قابل توجه در جریان رژی اخیر حشد الشعبی را می‌توان نمایان‌گر شدن هویت فرامذهبی و فرا فرقه‌ای بودن این گروه ارزیابی کرد. واقعیت امر این است که عراق طی سال‌های بعد از 2003 به شدت در باتلاق تنش‌های فرقه‌ای گرفتار بوده است اما اکنون حشد الشعبی نشان داده که فارغ از این مناسبات تنگ‌نظرانه نیرویی ملی و فرامذهبی و فرقه‌ای است که با روی گشاده تمامی شهروندان عراقی را پذیرا می‌شود. در حقیقت، هر چند شیعیان هسته‌ اصلی حشد الشعبی بودند اما اعراب سنی، کردها، مسیحی‌ها و ایزدی‌ها نیز در این گروه عضو شدند و هم اکنون نیز این افراد در مدارج بالای تصمیم گیری حضور دارند.

نقش فرامنطقه‌ای حشد الشعبی و تاثیر مثبت بر استقلال ملی عراق

در سطحی دیگر ؤژه اخیر نشان داد که حشد الشعبی را می‌توان به‌عنوان نوظهورترین نیروی نظامی، مردمی و عقیدتی در عراق و حتی منطقه دانست که در چارچوب مقاومت، هم‌ردیف حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن و حماس فلسطین، در حال ایفای کارکرد‌های مهم و نقشی کانونی در تحولات نظامی و امنیتی این کشور به‌خصوص در جنگ با داعش است. نیروهای حشد الشعبی مرزهای کنش خود را به امتداد جریان مقاومت در منطقه ترسیم می‌کنند و در مسیر رسیدن به اهداف خود از هیج گونه رشادتی فروگذاری نمی‌کنند. بدون تردید رژه اخیر نیز نشان داد که حشد الشعبی در میانه تمامی مخالفت‌ها از هر زمان دیگری استوارتر و محکم‌تر آماده مقابله با دشمنان مقاومت و در راس آن‌ها ایالات متحده آمریکا است.