انتخابات ۱۴۰۰ و درس مردم به مسئولان

پایگاه رهنما:

در حدیثی از معصوم (علیه السلام) آمده است که «الناس علی دین ملوکهم». معنای ساده و خودمانی این حدیث شریف، این است که مردم به حاکمان خود نگاه می‌کنند و از رفتار و گفتار آنها الگو می‌گیرند. هرچند این قاعده مطلق نیست و جوامع مختلفی را می‌توان مثال زد که علیه سیره و روش حاکمان خود بلند شده‌اند – مانند ملت ایران که علیه ظلم و فساد شاهان دست‌نشانده قیام کردند -، اما واقعیت متداول این است که به هر حال، رفتار و منش حاکمان و مسئولان یک جامعه، خواه ناخواه بر روی بدنه آن جامعه هم تاثیر خواهد گذاشت.

نمونه بارز و مصداق معروف این مسئله، رقابت‌های انتخاباتی است که حالا با آغاز تبلیغات و مناظره‌های انتخاباتی بیشتر نمود پیدا کرده و «اخلاق انتخاباتی» نامزدها و ستادهایشان، بر بدنه جامعه و فرهنگ عمومی آنها اثر می‌گذارد. اگر نامزدها با رعایت حریم اخلاق، انصاف و ادب و با نگاه امانتدارانه نسبت به سرمایه‌های اجتماعی که به سختی جمع شده، خود را تبلیغ کنند، این رفتار در جامعه هم نهادینه خواهد شد و اگر با سیاه‌نمایی و حمله مطلق به گذشته یا کنایه‌های خیراخلاقی و توسل به روش‌های نامعقول و وعده‌های دور از واقعیت، اقدام به تبلیغ کنند و حتی به پیروزی هم برسند، هم دیر یا زود واقعیت وجودی‌شان برای جامعه معلوم می‌شود و هم اثر ناگوار این اخلاق و منش آنها در بخش‌هایی از جامعه ماندگار شده و به یک عادت ناپسند فرهنگی و اجتماعی تبدیل می‌شود.

این یک طرف ماجراست که البته درباره آن بارها هشدار داده شده است، اما این سکه روی دیگری هم دارد که برعکس است؛ یعنی تاثیر جامعه بر اخلاق و رفتار سیاستمداران و فعالان انتخاباتی.

شاید در نگاه اول این مسئله دور از ذهن و محال به نظر برسد و گفته شود که جامعه چطور ممکن است بر اخلاق و رفتار نامزدها و ستادهایشان اثر بگذارد؟ درست است که این تاثیرگذاری برعکس حالت اول که خیلی سریع خودش را نشان می‌دهد، دیرتر معلوم می‌شود و یک مسئله زمان‌بر است، اما عقل حکم می‌کند که از یک جا شروع کنیم.

به بیان ساده‌‌تر، بدنه جامعه شامل خانواده‌ها و اهالی فامیل و گروه‌های دوستان و هم‌سالان و هم‌کلاسی‌ها و مشابه آنها، می‌توانند انتخابات را – علاوه بر همه فرصت‌های دیگری که در آن نهفته است – به فرصتی برای تمرین «رقابت در عین رفاقت» تبدیل کنند و با همدلی، احترام و رعایت ادب اسلامی نسبت به همدیگر، تصویری یکپارچه از اخلاق انتخاباتی جامعه ارائه کنند و به نوعی، رفتارهای غلط سیاستمداران هیجان‌دوست را پس بزنند و به مرور زمان به آنها تفهیم کنند که جامعه ایرانی در عین زنده و بانشاط بودن در همه میعادهای سیاسی از جمله انتخابات، برای این قبیل کُری‌خوانی‌های انتخاباتی که مرزهای اخلاق، ادب و انصاف را می‌شکند، تره هم خورد نمی‌کنند و به کارنامه گذشته و برنامه آینده آنها نگاه می‌کنند، نه کنایه‌های غیراخلاقی و انتقادات غیرمنصفانه و وعده‌های سر خرمن. این همان چیزی است که امام راحل عظیم‌الشأن (رضوان‌الله علیه) و خلف صالح ایشان رهبر معظم انقلاب (حفظه الله) بارها و بارها در موسم انتخابات گوناگون بر آن تاکید کرده‌اند.

لازمه تحقق این حالت در رفتار عمومی جامعه، نگاه کردن به افق‌های بالاتر از انتخابات است که انتخابات فقط وسیله رسیدن به آن اهداف و افق‌های برتر است؛ یعنی نگاه کردن به آرمان‌هایی که شهیدان به خون خفته این مرز و بوم برای آنها به خاک و خون افتاده‌اند، یعنی رشد معنویت و اخلاق در جامعه و تعالی اجتماع و ساختن جامعه‌ای سرشار از فضائل انسانی که هم در پیشرفت‌های مادی و اقتصادی و هم در پیشرفت‌های معنوی سرآمد جوامع بشری باشد.

خلاصه کلام اینکه، انتخابات می‌تواند فرصتی برای افزایش انسجام اجتماعی و رشد فرهنگ عمومی جامعه و ارتقاء همه فضیلت‌های اخلاقی و انسانی باشد؛ به شرط آنکه نه مردم و نه مسئولان (به ویژه آنهایی که درگیر انتخابات هستند) جوگیر نشوند و بخاطر چند صباح زودگذر انتخابات، چیزهایی را زیر پا نگذارند که بعدها خودشان پشیمان شوند.

انتخابات می‌تواند موعدی برای ارتقاء سرمایه اجتماعی کشور و باز کردن افق‌های جدید برای رشد فرهنگی و اجتماعی باشد، فقط کافیست خوب فکر کنیم که دنبال چه هستیم و رضای خداوند در چیست.