نمونه‌هایی موفق از معجزه «بی‌اثر کردن تحریم‌ها»

پایگاه رهنما:

این روز‌ها مذاکرات در وین برای بازگشت آمریکا به برجام در جریان است. آمریکایی‌ها هیچ‌گاه اعتراف نمی‌کنند که چرا مایل به بازگشت به برجام هستند، چرا که نشان دادن این تمایل موضع آن‌ها را در مذاکره تضعیف می‌کند. اما در واقع، تخلیه‌ی اثر تحریم‌های آمریکایی و شکست سیاست فشار حداکثری و همچنین پویایی‌های تجاری ایران از جمله امضای توافق ۲۵ ساله با چین، جدی‌ترین دلایل تمایل آمریکا برای بازگشت به برجام است. برخی از اقتصاددانان معتقدند اگر توافق بر سر چگونگی بازگشت به برجام، خوب انجام نشود، در واقع مجدداً خشاب اسلحه‌ی تحریم آمریکا را با مذاکرات وین، پر کرده‌ایم و این امکان را به طرف آمریکایی داده‌ایم که چندی بعد، مجدداً با سلب امتیازاتی که در وین اعطا می‌کند، به اقتصاد ایران فشار وارد کند. این هزینه‌ای است که سیاست «رفع تحریم‌ها»، خواه‌ناخواه دارد. در مقابل، اما سیاست بهتر، استفاده از برنامه‌ی «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» ست. در گزارش حاضر، با ذکرنمونه‌هایی نشان داده‌ایم که چطور ایران می‌تواند تحریم‌ها را بی‌اثر کند و چطور پس از آن، آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها خودشان به لحاظ حقوقی نیز تحریم‌ها را بر می‌دارند. در واقع تجربه نشان داده پیگیری سیاست «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» خود «رفع تحریم‌ها» را نیز به همراه دارد.

• ماجرای تحریم صنعت مرغ
ماجرای صنعت مرغ از این قرار است که در شهریور ۹۸ آمریکا می‌خواست صنعت مرغ ایران را تحریم و واردات مرغ اجداد و مادری به کشور را ممنوع کند. اوفک (Office of Foreign Assets Control) یعنی دفتر کنترل دارایی‌های خارجیِ اداره کل خزانه‌داریِ فدرال ایالات متحده، اتفاقاً خیلی زود این صنعت را تحریم کرد. علیرغم خوش‌خیالی برخی غربگرایان داخلی که همواره می‌گفتند آمریکایی‌ها غذا و دارو را تحریم نمی‌کنند! نتیجه آن شد که اگر با همان دست‌فرمان ادامه می‌دادیم، پس از مستهلک شدن و از رده خارج شدن خطوط اجداد و مادریِ مرغِ وارداتی، تقریباً طی یکسال، بازار ایران از گوشت مرغ خالی می‌شد. وزارت جهاد کشاورزی، با نظر رهبر معظم انقلاب خط تولید فرسوده‌ای در بابلکنار (که یک خط مهجور ماندۀ داخلی است. گنجین‌ای فناورانه که در دنیا تنها ۷ کشور آن را در اختیار دارند) را احیا کرد. اکنون با احیای این خط تولید، کل زنجیرۀ تأمین مرغ، از لاین و اجداد، تا مادری و جوجۀ گوشتی، در داخل کشور تشکیل شده است. جالب آنکه اوفک، پس از یک ماه، وقتی دید ایرانی‌ها خود دست به کار شدند و مشکل را حل کردند، تحریم صنعت مرغ را حذف کرد!

• صادرات بنزین ایرانی
دیگر مثال مهم بی‌اثر کردن تحریم‌ها، تقویت تولید بنزین و رساندن کشور به جایگاه صادرکننده بود. غربی‌ها از سال ۱۳۸۷ یعنی پیش از آغاز تحریم‌های گسترده علیه کشورمان، در اولین اقدام خصمانه تحریمی علیه ایران در سال‌های اخیر، فروش کاتالیست‌های مورد نیاز در تولید بنزین به ایران را تحریم کردند و پس از آن، موضوع فروش بنزین به ایران را در لیست تحریم‌ها قرار دادند تا از دریچه بنزین، به توان اقتصادی کشور ضربه بزنند و حتی موجبات نارضایتی‌های اجتماعی را در ایران فراهم کنند. متخصصان ایرانی نیز در پاسخ، با ایجاد پالایشگاه «ستاره‌ی خلیج فارس»، کشور را که ۱۴ سال پیش از بزرگترین واردکنندگان بنزین بود، به یک صادرکننده‌ی مهم و موفق بنزین تبدیل کردند. ایران امروز با تولید بیش از ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین در روز، نه‌تن‌ها مشکلی در تأمین مصرف داخل ندارد، بلکه یکی از فعال‌ترین کشور‌های جهان در زمینه صادرات بنزین باکیفیت است. صادرات بنزین ایران به ونزوئلا در سال گذشته، علاوه بر تأمین منابع ارزی و کالایی کشور، خود یک مانور اقتدار ایران در عرصه‌ی بین‌المللی نیز محسوب می‌شد. این اقدام ایرانیان باعث شد تا ترامپ که در ابتدای ریاست جمهوری خود، گزینه تحریم بنزینی را برای ایران هدف‌گذاری کرده بود، خیلی زود این گزینه را از میان گزینه‌های تحریمی خود کنار بگذارد.
یکی از موضوعات دیگری که خودکفایی در تولید بنزین را باثبات‌تر و امید دشمنان به تحریم این فرآورده نفتی را کمرنگ‌تر کرده، بحث خودکفایی در تولید کاتالیست مورد نیاز در فرآیند تولید بنزین است. دستیابی به دانش ساخت این نوع از کاتالیست‌ها که در گذشته به‌صورت ۱۰۰ درصدی به کشور وارد می‌شد و در سال ۸۷ طعم تحریمی آن را چشیدیم، به‌موازات تلاش برای افزایش ظرفیت تولید بنزین کشور، در برنامه شرکت‌های پژوهشی صنعت نفت قرار گرفت و توانستیم با موفقیت در تولید این کاتالیست و ریسک‌پذیری مسئولانه مدیران پالایشگاه ستاره خلیج فارس برای استفاده از کاتالیست ایرانی، امروز به انحصار آمریکا در تولید آن پایان دهیم و به دومین تولیدکننده کاتالیست‌های مورد استفاده در فرآیند تولید بنزین تبدیل شدیم.

• درخواست زیمنس
یکی از دیگر نمونه‌های بی‌اثر کردن تحریم‌ها، ساخت سیستم کنترل توربین بخار توسط متخصصان ایرانی بود. به گزارش تسنیم، ایرانی‌ها در سال ۱۳۹۵ توانستند این سیستم را با قیمت یک‌سیزدهم مشابه خارجی تولید کنند. یکی از تولیدکنندگان در گفت‌و‌گو با ایران آنلاین می‌گوید: ما پیش از برجام برای اینکه خود را محک بزنیم، در یک نمایشگاه خارجی شرکت کردیم. در این نمایشگاه دو غرفه‌ی اطراف ما، یکی آمریکایی بود و یکی از زیمنس آلمان. آمریکایی‌ها به سمت ما نمی‌آمدند، ولی نماینده زیمنس آلمان، آخر وقت به غرفه‌ی ما آمد و گفت: واقعاً شما سیستم کنترل توربین ساخته‌اید؟! ما هم گفتیم: بله. آمده‌ایم که بفروشیم. آن فرد آلمانی می‌گفت: ما فکر می‌کردیم با تحریم‌ها ایران دیگر تبدیل به بیابان شده باشد! خیلی عجیب است که شما توانسته‌اید در همین زمان، سیستم کنترل توربین بسازید. سپس وی به ما پیشنهاد داد که با زیمنس قرارداد ببندیم و تحت لیسانس آن‌ها تولید کنیم. ماجرای این کارفرمای ایرانی و نماینده‌ی زیمنس آلمان نیز نشان می‌دهد که سیاست «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» از طریق تقویت تولید داخلی، خود به خود «رفع تحریم‌ها» را هم به دنبال خواهد داشت.

• معجزه «بی‌اثر کردن»
این‌ها، تنها نمونه‌هایی از موفقیت‌آمیز بودن سیاست «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» بود. سیاست «رفع تحریم» با مذاکره و بدون توجه به تولیدات داخلی و توان متخصصان ایرانی نیز، نتیجه‌اش می‌شود برجام که آمریکا در دوران ترامپ به راحتی از آن خارج شد یا بنا به نظر کارشناسان، ممکن است دولت بایدن نیز در ادامه از آن به عنوان اهرم فشاری برای امتیازگیری در سیاست‌های منطقه‌ای استفاده کند؛ بنابراین حالا که صندوق‌بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی ایران در ۱۴۰۰ برابر با ۳+ خواهد بود، حالا که عملاً اثر تحریم‌ها تخلیه شده است، بهترین زمان برای پیگیری سیاست «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» با اتکا به متخصصان ایرانی است. در هر حوزه‌ای که این سیاست دنبال شود، خود آمریکایی‌ها خیلی زود تحریم‌های آن حوزه را بر می‌دارند. چون می‌دانند که ایرانی‌ها در آن حوزه، توان مقابله را دارند و استمرار تحریم‌ها، می‌تواند ایران را به یک قطب تولید در آن صنعت خاص تبدیل کند؛ بنابراین تجربه نشان داده که این سیاست‌ها معجزه می‌کنند.