«اردوغان» چه چالش‌هایی با دولت «بایدن» خواهد داشت؟

همزمان با اعلام پیشتاری «جوبایدن» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، هزاران کیلومتر دورتر در ترکیه، «لیر» واحد پول ملی این کشور با افت ارزش قابل توجهی روبرو شد و این افت لیر تا آن جا ادامه یافت که «رجب طیب اردوغان» رئیس بانک مرکزی کشورش را در دستور فوری برکنار کرد.

افت ارزش «لیر» در برابر «دلار» همزمان با پیشتازی «جوبایدن» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا البته چندان هم بی ارتباط با روابط آتی آنکار و واشنگتن نبود. حقیقت آن که اردوغان بیش از هرچیز چشم انتظار پیشتازی ترامپ و ادامه کار او در کاخ سفید داشت که ناگهان ورق برگشت. بسیاری نیز پیش بینی کرده‌اند که ترکیه در دولت آتی آمریکا به ریاست «بایدن» مشکلات و چالش‌های بیشتری با کاخ سفید خواهد داشت و پیش بینی همین چالش‌ها بود که خود را در افت ارزش «لیر» نشان داد.

در دوران ترامپ که روابط آمریکا با ناتو به پائین‌ترین و سردترین وضعیت خود رسید، ترکیه نیز ابایی از چالش با اعضای ناتو در مدیترانه نداشت. البته نادیده انگاری تحرکات ترکیه از سوی آمریکا تنها منحصر به مدیترانه نبود، بلکه آنکارا در دوران ترامپ با دست باز بیشتری در بسیاری از مناطق به ماجراجویی پرداخت، بی آن که آمریکایی‌ها حساسیت زیادی از خود نشان دهند.

از مدیترانه تا سوریه؛ مناطقی که برای ترک‌ها چالش ساز می‌شوند

حفاری در آب‌های مدیترانه و همچنین مسئله قبرس یکی از چالش‌های عمده ترکیه با یونان و دیگر کشور‌های اروپایی بویژه فرانسه است. از دو سال پیش اتحادیه اروپا و فرانسه از ترکیه خواسته‌اند تا حفاری در مناطق مورد مناقشه با یونان را متوقف کند، اما تنش ترکیه با فرانسه بر سر لیبی کار را به آن جا رساند که تنش در مدیترانه نیز بالا بگیرد و به تهدیدات لفظی و حتی اظهارات توهین آمیز روسای جمهوری فرانسه و ترکیه علیه یکدیگر برسد.

این تنش‌ها حتی تا بدان جا بود که فرانسه خواستار اخراج ترکیه از ناتو شد و در حال حاضر نیز پاریس طرح تحریم ترکیه را در شورای اتحادیه اروپا دنبال می‌کند. با وجود همه این تنش‌ها میان اروپا و ترکیه، اما آمریکا تقریبا طی این مدت خود را ناظر صرف نشان داده و دولت ترامپ به ندرت به عنوان متحد کشور‌های اروپایی و فرانسه به انتقاد از ترکیه پرداخته است. این سکوت بلند مدت و انتقادات گاه و بی گاه و بسیار آرام مقامات ترامپ از ترکیه همان رویه‌ای است که دولت اردوغان خواهان آن است، اما بعید به نظر می‌رسد که با آمدن بایدن به کاخ سفید، آمریکا دیگر خود را نظاره‌گر صرف در چالش اروپا و ترکیه نشان دهد.

بخش زیادی از بی تفاوتی آمریکا در برابر اقدامات ترکیه علیه یونان و اتحادیه اروپا در مدیترانه در واقع ناشی از بی توجهی واشنگتن به اتحادیه اروپا در دوران ترامپ بود. برای دولت ترامپ، حتی پیمان نظامی ناتو نیز اولویت نداشت و ترامپ بار‌ها به ناعادلانه بودن سهم پرداخت دولت‌های اروپایی در ناتو انتقاد داشت و طبیعی بود که دولت ترامپ چندان علاقه‌ای به ورود به تنش ترکیه و اتحادیه اروپا نداشت و شاید در پشت صحنه نیز دست ترکیه را برای تنش با اروپایی‌ها در مدیترانه باز گذاشته بود.

اما شرایط دولت دموکرات بایدن که قرار است به زودی قدرت را در کاخ سفید برعهده گیرد، با دولت ترامپ بسیار متفاوت و بعید است که دولت بایدن در برابر اقدامات حفاری ترکیه در مدیترانه و در مرز‌های مورد مناقشه با یونان ساکت و نظاره گر صرف باشد.

ترکیه در دوران ترامپ حتی تحرکات خود را در سوریه چند برابر کرد، اما انتظار نمی‌رود که دولت بایدن برخلاف ترامپ در برابر تحرکات ترک‌ها در سوریه خاموش و بی تفاوت باقی بمانند. اگر برای دولت ترامپ شعار خروج از سوریه اولویت داشت، برای دولت بایدن تلاش برای ادامه حضور نظامی در سوریه به بهانه تعیین تکلیف اوضاع مورد تاکید است و این احتمال وجود دارد که ترک‌ها درمناطق کرد نشین شمالی با محدودیت‌هایی از سوی نظامیان آمریکایی روبرو شوند.

بر این اساس تردیدی نیست که با آمدن بایدن به کاخ سفید؛ دوران طلایی بی تفاوتی ترامپ به اقدامات منطقه‌ای ترک‌ها به پایان خواهد رسید و دولت جدید آمریکا چالش‌های زیادی با دولت اردوغان در مدیترانه و سوریه خواهد داشت.

داغ شدن مسائل داخلی ترکیه در روابط آتی با آمریکا

به همان میزان که حوزه سیاست خارجی برای ترکیه در دوران بایدن پرچالش خواهد بود، مسائل داخلی نیز ممکن است به دیگر چالش‌های اردوغان و دولت آتی آمریکا افزوده شود.

مسئله «حقوق بشر» و «کردها» دو موضوع حساسیت برانگیز برای دولت آتی دموکرات در کاخ سفید است که ممکن است با واکنش‌های مداخله آمیز جدی از سوی مقامات واشنگتن روبرو شود.

برای دولت اردغان طی چهارسال گذشته برخورد با افراد و اعضای فرقه «گولن» که متهم به طرح ریزی کودتای نافرجام ۲۰۱۶ هستند، بدون نگرانی از واکنش آمریکا انجام می‌شد، اما در دولت آتی آمریکا ممکن است چنین بازداشت‌ها و زندانی کردن مخالفان در ترکیه با واکنش جدی از سوی کاخ سفید روبرو شود.

همچنین اگرچه آمریکا نام گروه «پ. ک. ک» را در فهرست تروریستی خود حفظ کرده است، اما شاید ادامه جنگ و بمباران مناطق کردنشین جنوب شرق ترکیه توسط دولت اردوغان به آسانی و بی واکنش مقامات آمریکایی نباشد و شاید دولت آتی آمریکا خواستار انعطاف بیشتر دولت اردوغان در قابل مسائل مناطق کردنشین باشد.

از دیگر مسائل چالش برانگیز در روابط ترکیه و دولت آتی آمریکا موضوع خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ توسط آنکارا از مسکو است. دولت ترامپ اگرچه تلاش داشت تا خود را مخالف این قرارداد نظامی میان ترکیه و روسیه نشان دهد، اما در این مخالفت جدیت نداشت، شاید از آن رو که دولت ترامپ را دولتی با گرایش به کرملین ارزیابی می‌کردند و از همین رو به استثنای برخی مواضع مقطعی از سوی وزارت دفاع آمریکا که خواستار توقف قرارداد خرید اس ۴۰۰ ترکیه از روسیه بود، اما شخص ترامپ بیشتر از مذاکره و تلاش برای حل موضوع با ترکیه سخن می‌گفت و بیش از لغو قرارداد اس ۴۰۰ به دنبال قرارداد فروش جدید تسلیحات آمریکایی به ترکیه بود. حتی تهدیداتی که در دولت آمریکا درباره کنار گذاشتن ترکیه از پروژه جنگنده‌های آمریکایی F۳۵ مطرح می‎شد، هنوز عملیاتی نشده و دولت ترامپ هنوز ترکیه را از شراکت در جنگنده‌های F۳۵ کنار نگذاشته است.

با این حال شاید در دولت آتی بایدن، آمریکا بیش از تهدیدات لفظی درباره ورود اس ۴۰۰ روسیه به ترکیه، به برخی اقدامات عملی‌تر متمایل شود و حتی تهدیدات لفظی ترامپ درباره خرید اس ۴۰۰ از سوی ترکیه را در صحنه میدانی و عملی اجرا کند.