بازی «ظریف»؛ رمزگشایی از تحرکات دیپلماتیک جدید تهران

پایگاه رهنما :

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه در بازگشت از سفر از نیویورک اعلام نمود که یکی از گزینه های ایران ، خروج  از «پیمان ان پی تی» است.  او همچنین از سفر قریب الوقوع خود به پیونگ یانگ و مسکو خبر داد. این در حالی است که روز بعد از مصاحبه ظریف خبرگزرای رسمی کره شمالی اعلام کرد که معاون وزیر امور خارجه این کشور به همراه هیئتی بلند پایه عازم چند کشور از جمله ایران شده‌اند.

توالی چینش این تحرکات پس از تشدید فشارهای آمریکا علیه تهران و بی‌پاسخ ماندن پیشنهاد ظریف برای مبادله زندانیان به عنوان قدم اول بررسی نیات واقعی واشنگتن از طرح مذاکره، موجب ایجاد این پرسش‌ها می شود که چه پیامی در پس انجام این اقدامات وجود دارد و مخاطب احتمالی این پیام کیست؟

ایران و پیمان ان پی تی(NPT)

پیمان ان پی تی(Non-Prolifration Tteaty) در سال 1967 بین چند کشور برای جلوگیری از اشاعه بیشتر سلاح های هسته ای انجام شد. کشورهای عضو اجازه میدهند کارشناسان بین المللی از طریق سیستم بازرسی آژانس از تاسیسات هسته ای بازدید کنند. ایران از جمله کشورهایی بود که از همان ابتدا این پیمان را امضا کرد پس از انقلاب نیز ایران به عضویت خود ادامه داد.

بر اساس ماده 4 ان پی تی، کشورهای عضو حق تحقیقات و و تولید انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز را دارند و این امر باید بدون اعمال تبعیض باشد. حتی در این ماده کشورهای دارای فناروی هسته ای تشویق به همکاری با اعضای فاقد فناوری برای انتقال دانش صلح آمیز هسته ای شده اند .

آمریکا با خروج از توافق هسته‌ای، برخلاف حقی که در ماده 4 به اعضا داده شده به دنبال فشار مجدد برای محدودیت و ممنوعیت استفاده ایران از فناوری صلح آمیز هسته ای است. در این صورت پایبندی ایران به ان پی تی می‌تواند برخلاف منافع حیاتی کشور باشد بنابراین براساس ماده 10هرکشوری احساس کند موارد فوق منافع حیاتی اش را به مخاطره می اندازد میتواند از آن خارج شود. اما سه ماه قبل از خروج باید آنرا به تمام هم پیمانان وشورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد. بنابراین خروج احتمالی  ایران از ان پی تی در چارچوب حقوق بین الملل و اصل حاکمیت ملی است .

معنای خروج ایران از ان پی تی

خروج ایران از ان پی تی به معنای حرکت به سمت تولید سلاح هسته ای نیست اما دیگر تعهدی برای پذیرش بازرسان هسته ای ندارد. بنابراین یکی از پیامهای سخنان ظریف به غرب این است که وقتی امتیاز ماده 4 ان پی تی عملا از ایران گرفته شود امتیاز بازرسی وجود نخواهد داشت.

سخنان ظریف در حالی انجام شد که ایران درمقابل درخواسهای مکرر آمریکا، پیشنهاد مبادله زندانیان آمریکایی و ایرانی را داد اما پاسخ چندان مثبتی از سوی آمریکا دریافت نکرد این اقدام آمریکا نشان داد که آنها از مساله زندانیان برای مقاصد تبلیغاتی علیه ایران استفاده میکنند و در باطن به دنبال آزادی آنها نیستند. بنابراین اعلام احتمال خروج ایران از ان پی تی جدیت همزمان ایران در کنار حسن نیت در امور کنسولی و حقوقی را نشان میدهد.

 همچنین این پیام را برای اروپا دارد که اگر به دنبال کار با ایران و اجرایی شدن سازوکار مالی هستند اقدامات عینی و ملموس خود را انجام دهند چون تعلل اروپا این سناریو را تقویت میکند که آنها دوباره در  امتداد برنامه آمریکا و رژیم صهیونیستی بازی پلیس خوب و پلیس بد را علیه ایران انجام می دهند.

اعلام خروج احتمالی ایران از «ا ن پی تی» همچنین به این معنی است که ملزم بودن ایران به تعهداتی که آمریکا از آن سود می برد در حالی که خود به تعهدش ملزم نیست غیر منطقی است از این رو  وزیر امورخارجه در این زمینه گفت «آمریکایی ها برای تعهداتشان پشیزی ارزش قائل نیستند». با توجه به تجربه طولانی ایران در مواجه با تحریمها و رو شدن تمامی کارت‌های در دسترس و قابل استفاده آمریکا برای فشار بر ایران در یکسال گذشته، از این زمان به بعد ایران میتواند گزینه های به تعویق افتاده خود برای پاسخ به بی تعهدی آمریکا و تعلل های اروپا را نشان دهد که این به معنی جدیت و درونزا بودن مقابله ایران با تهدیدات اقتصادی، سیاسی و نظامی  است و از طرفی سردرگمی آمریکا و متحدانش در شیوه مواجهه با گزینه های امنیتی ایران را افزایش می‌دهد.

سفر آتی ظریف به کره شمالی و روسیه

همکاری موشکی ایران و کره شمالی همواره باعث تقویت دفاع متعارف دو کشور شده است با این حال مرودات دیپلماتیک اخیر تهران- پیونگ یانگ بیشتر از بعد سیاسی و نمادین آن حائز اهمیت است. یک روز پس از اجرایی شدن تحریمهای مجدد آمریکا، «ری یانگ یو » وزیر خارجه کره شمالی به ایران سفر نمود. مذاکرات آمریکا با کره شمالی تا کنون ثمره رضایت بخشی نداشته است بنابراین سفر ظریف به کره شمالی به عنوان کشوری که تجربه خروج از ان پی تی را دارد میتواند باعث شود که اقدامات ترامپ تا این مرحله برای  فشار به کره شمالی و ایران معکوس شود. همچنین موضع پیونگ یانگ را برای مقاومت در برابر خواسته های یکطرفه آمریکا تقویت میکند.

از طرف دیگر با توجه به اینکه دولت ترامپ در اسناد راهبرد دفاعی و امنیتی کره شمالی، چین ، روسیه و ایران را جزو تهدیدات خود اعلام کرده است این امر خود موجب تقویت روابط این کشورها می شود بویژه اینکه میان این کشورها در مورد مقابله با یکجانبه گرایی و مداخلات واشنگتن در موضوعات بین المللی اشتراک نظر وجود دارد. بلوکی که با رویکرد قلدرمآبانه ترامپ روز به روز در حال تقویت شدن است.