ماهیت و اهداف پروژه صهیونیستی «مسیر حجاج» در قدس اشغالی

درشرایطی که جامعه بین‌المللی با فشار بر توقف جنگ غزه و ارسال کمک‌های بشردوستانه درصدد جلوگیری از وقوع فاجعه انسانی است، دولت تندرو بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی در بخش‌های دیگر سرزمین‌های اشغالی با اجرای طرح‌های اشغالگرانه، درصدد تثبیت کنترل خود بر مناطق فلسطینی و تحکیم جای پای خود در قدس و کرانه باختری است.  

در همین ارتباط به گزارش رسانه‌های عبری، رژیم صهیونیستی تصمیم دارد یک هفته قبل از برگزاری نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل جشن افتتاح پروژه موسوم به «مسیر حجاج» در شهر قدس اشغالی را با حضور «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا برگزار ‌کند.

این پروژه نخستین بار در ژوئن ۲۰۱۹ با حضور «دیوید فریدمن» سفیر سابق آمریکا و «جیسون گرینبلات» فرستاده وقت این کشور به خاورمیانه به صورت رسمی رونمایی شده بود، این پروژه در موقعیت شهرک اشغالی «داوود» به  طول ۷۰۰ متر اجرا شده و از زیر شهرک «سلوان» در جنوب مسجدالاقصی به صحن دیوار البراق می‌رسد و بخشی از طرح رژیم صهیونیستی برای اتصال شهرک اشغالی «داوود» به بخش قدیمی شهر قدس و محوطه بیرونی مسجد الاقصی است.

تغییر بافت تاریخی و جمعیتی قدس  

پروژه موسوم به «مسیر حجاج» که از سوی رژیم صهیونیستی در قدس و کرانه باختری دنبال می‌شود، در ظاهر یک طرح باستان‌شناسی و گردشگری معرفی شده اما در واقعیت اهدافی بسیار فراتر از آن دارد.

این طرح بخشی از سیاست کلان رژیم صهیونیستی برای یهودی‌سازی قدس و محو تدریجی هویت فلسطینی در این سرزمین به شمار می‌رود.

صهیونیست‌ها با حفاری‌های گسترده و ایجاد مسیرهایی که ادعا می‌کنند روزگاری زائران یهودی از آن برای رسیدن به معبد سلیمان استفاده می‌کرده‌اند، در پی آن هستند که یک روایت تاریخی جدید را بر افکارعمومی تحمیل کنند، روایتی که به ‌طور کامل در تضاد با واقعیت تاریخی و هویت اسلامی- مسیحی قدس است.

«مسیر حجاج» همچنین با هدف تغییر موقعیت مکانی قدس و بازتعریف فضاهای شهری و مذهبی آن، درصدد بازسازی جغرافیای تاریخی شهر به نفع تل‌آویو است.

این پروژه علاوه بر تغییر چهره تاریخی منطقه، ابزار مهمی برای بیرون راندن فلسطینیان از منازل و محله‌های خود به شمار می‌رود. بسیاری از خانه‌های فلسطینیان در محله سلوان و مناطق اطراف مسجدالاقصی به دلیل حفاری‌ها و عملیات عمرانی تخریب یا در معرض تخلیه قرار گرفته‌اند و این عملاً به معنای پاک‌سازی تدریجی جمعیتی است.       

از سوی دیگر، هدف اصلی این پروژه، آماده‌سازی بستر برای الحاق کامل کرانه باختری به سرزمین‌های اشغالی است. پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) اخیراً طرح الحاق کرانه باختری را تصویب کرده که مجوز قانونی و سیاسی لازم را به کابینه نتانیاهو می‌دهد تا با حمایت گسترده نمایندگان، روند الحاق و تثبیت اشغال را پیش ببرد.

همزمان، ارتش اسرائیل در چارچوب اجرای پروژه «مسیر حجاج»، «طرح اضطراری» ویژه کرانه باختری را تصویب کرده تا آمادگی کامل برای مقابله با هرگونه واکنش یا حمله فلسطینیان فراهم شود. این اقدامات هم‌زمان، نشان‌دهنده هم‌پوشانی استراتژیک میان دولت و نیروهای نظامی برای تحکیم کنترل بر کرانه باختری و تسریع روند یهودی‌سازی قدس است.     

رژیم صهیونیستی با تغییر ترکیب جمعیتی و تقویت حضور شهرک‌نشینان در قدس، در واقع می‌خواهد پیوندی ناگسستنی میان این شهر و سایر مناطق کرانه باختری ایجاد کند. این پیوند زمینه را برای اجرای سیاست الحاق هموار می‌کند، چرا که با حذف تدریجی فلسطینیان از قدس و تثبیت هویت صهیونیستی آن، ادعای تل‌آویو مبنی بر «یکپارچگی سرزمین اسرائیل» پررنگ‌تر می‌شود. این پروژه ادامه همان سیاست موسوم به «یهودی‌سازی قدس» است که از زمان اشغال این شهر در ‏سال ۱۹۶۷ با شدت و ضعف دنبال می‌شود.  ‏

از منظر داخلی نیز این پروژه پاسخی به نیاز جناح راست افراطی برای تحکیم جایگاه سیاسی خود است. نتانیاهو برای حفظ ائتلاف شکننده خود با جریان‌های راست افراطی ناچار متعهد شد الحاق کرانه باختری را با سرعت بیشتری پیش ببرد. از اینرو، می‌توان گفت پروژه «مسیر حجاج» بخشی جدایی‌ناپذیر از وعده‌های سیاسی نتانیاهو و ابزار اصلی برای ‏جلب رضایت احزاب افراطی شریک در دولت اوست تا کابینه خود را ‏از فروپاشی نجات دهد.

جریان‌های تندرو به رهبری بن‌گویر و اسموتریچ همواره بر تقویت حضور شهرک‌نشینان در قدس و کرانه باختری تأکید داشته‌اند و با بهره‌گیری از پروژه‌هایی مانند «مسیر حجاج» درصدد تثبیت پایگاه اجتماعی خود در میان هواداران افراطی هستند. اجرای این طرح نه تنها تغییرات جمعیتی و هویتی در قدس را تسریع می‌کند بلکه زمینه قانونی شدن یورش‌های مکرر شهرک‌نشینان به صحن‌های مسجدالاقصی تحت هدایت رهبران افراطی را فراهم می‌سازد.

این طرح درست در دوره‌ای پیگیری می‌شود که دولت دونالد ترامپ در آمریکا بر سر کار است و حمایت‌های بی‌قید و شرط واشینگتن از تل‌آویو فرصتی طلایی برای نتانیاهوفراهم کرده تا با اتکا به این پشتیبانی، رویای دیرینه صهیونیستها درباره تغییر هویت قدس و الحاق سرزمین‌های اشغالی را عملی سازد.       

جلوگیری از تشکیل کشور فلسطین  

اجرای پر سر و صدای پروژه «مسیر حجاج» درست در زمانی صورت می‌گیرد که ‏تحولات سیاسی جدیدی در سطح بین‌المللی در حال وقوع است. طی هفته‌های گذشته چند کشور اروپایی از جمله فرانسه، ایرلند، ‏اسپانیا و نروژ اعلام کرده‌اند که همزمان با مجمع عمومی سازمان ملل قصد دارند کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند.  این تصمیم که می‌تواند به روند مشروعیت‌بخشی بین‌المللی به دولت فلسطین سرعت ببخشد، تل‌آویو را در تنگنای ‏سیاسی قرار داده است‎.‎     

مقامات صهیونیستی از جمله نتانیاهو و وزرای افراطی کابینه بارها به صراحت گفته‌اند که اجازه تأسیس کشور فلسطین را نمی‌دهند و تمام سرزمین‌های اشغالی، اعم از قدس و کرانه باختری بخشی جدایی‌ناپذیر از اسرائیل هستند. نتانیاهو در یکی از سخنان اخیر خود صراحتاً گفت:«هرگونه تلاش برای تحمیل راه‌حل دوکشوری توهمی بیش نیست. ‏اسرائیل بر تمام سرزمین تاریخی یهودیان حاکم خواهد بود‎».   

بنابراین، پروژه «مسیر حجاج» تنها یک اقدام عمرانی یا فرهنگی نیست بلکه کارکردی سیاسی و امنیتی دارد. این طرح بخشی از استراتژی کلان تل‌آویو برای تثبیت اشغالگری است تا هرگونه چشم‌انداز تشکیل دولت فلسطینی از بین برود.            

رژیم صهیونیستی در واقع از پروژه «مسیر حجاج» به عنوان ابزاری برای نمایش اراده سیاسی خود استفاده می‌کند. تل‌آویو می‌خواهد این پیام را منتقل کند که حتی اگر جامعه جهانی در سطح دیپلماتیک فلسطین را به رسمیت بشناسد، این رژیم در عمل اجازه هیچ‌گونه تغییر واقعی در وضعیت سرزمین‌های اشغالی را نخواهد داد.   

این سیاست آشکارا با قوانین بین‌المللی، از جمله قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل درباره کرانه باختری در تضاد است. با این حال، اسرائیل به پشتوانه حمایت‌های بی‌دریغ آمریکا و برخی کشورهای غربی خود را در موقعیتی می‌بیند که می‌تواند بدون نگرانی از پیامدهای حقوقی، چنین اقداماتی را پیش ببرد.

درکل، طرح «مسیر حجاج» تنها یک پروژه ساده نیست بلکه بخشی از سیاست بلندمدت رژیم صهیونیستی برای الحاق ‏کامل سرزمین‌های اشغالی و حذف فلسطین از نقشه سیاسی و تاریخی منطقه است.‏ اجرای چنین سیاست‌هایی در شرایطی که افکارعمومی جهان به شدت علیه جنایات اسرائیل در غزه بسیج شده، می‌تواند خشم بیشتری را در سطح منطقه برانگیزد. چنین روندی نه تنها هرگونه امید به تحقق راه‌حل دوکشوری را از بین می‌برد بلکه خطر گسترش دایره درگیری به سطوحی فراتر ازسرزمینهای اشغالی را به شدت افزایش می‌دهد.