شأنيت و وزانت زن در پرتو سبک اسلامی-ایرانی

مهرماه سال ۱۳۹۱ بود که رهبرمعظم انقلاب اسلامی به استان خراسان سفر کردند و در یکی از سخنرانی خود در این سفر موضوع توقف سیاست‌های کنترل جمعیت را مطرح فرمودند: و با تاکید بر اینکه ادامه سیاست‌های کنترل جمعیت دهه ۷۰ خطا بود، اینگونه ایراد نمودند: «ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﻮان، ﺑﺎﻧﺸﺎط، ﺗﺤﺼﯿﻠﮑﺮده و ﺑﺎﺳﻮاد ﮐﺸﻮر، اﻣﺮوز ﯾﮑﯽ از عوامل مهم ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. در همین آﻣﺎر‌هایی ﮐﻪ داده ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻧﻘﺶ ﺟﻮان‏های ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و آﮔﺎه و ﭘﺮﻧﺸﺎط و ﭘﺮﻧﯿﺮو را ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﯿﺪ. ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ، ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ. ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ در ﯾﮏ برهه‌ای از زﻣﺎن درﺳﺖ ﺑﻮد؛ ﯾﮏ اهدافی هم ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ. آن طﻮری ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ و ﻋﺎﻟﻢ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﻠﻤِﯽ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ، ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺰارش دادﻧﺪ، ﻣﺎ در ﺳﺎل ۷۱ ﺑﻪ همان ﻣﻘﺎﺻﺪی ﮐﻪ از ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ وﺟﻮد داﺷﺖ، رﺳﯿﺪﯾﻢ.

 

از ﺳﺎل ۷۱ ﺑﻪ اﯾﻦ طﺮف، ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ‌دادﯾﻢ؛ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪادﯾﻢ. اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﯿﻢ.» این مطالبه معظم‌له با توجه به تهدیدات اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای که علیه فرهنگ ایرانی-اسلامی توسط نظام سلطه و جریان ضدانقلاب وجود دارد، این پرسش را مطرح می‌کند که نقش زنان در چنین برهه‌ای چیست؟ چگونه می‌توان بر اساس آرا و اندیشه‌های رهبرمعظم انقلاب میان نقش مادری و مسئولیت اجتماعی توازن برقرار کرد؟ معظم له به صورت مستمر بر نقش محوری زنان در خانواده توجه جدی داشته‌اند و پیش از آنکه زن را در هر یک از نقش‌های مادری و همسری، خواهری و دختری ببینند، در جایگاه عضو اصلی خانواده مورد توجه داشته‌اند. بر همین اساس ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود می‌فرمایند: «در خانواده، همسر و مادر عضو اصلى است. زن در این مجموعه، جاى بسیار اساسى و رفیعى دارد. به همین خاطر، وقتى اصل خانواده -یعنى زن- متزلزل است، در آن‏جا هیچ‏ چیزى در جاى خودش قرار ندارد.» رهبرمعظم انقلاب فارغ از نگاه‌های فمنیستی و غرب زده، نقش زن در خانواده را مورد توجه قرار داده و اصالت زن را اینگونه به زندگی خانوادگی می‌دهند: «بعضی‏‌ها خیال مى‏کنند اگر زنى کارش عبارت از همان کار داخل خانه باشد، این اهانت به زن است؛ نه، این هیچ اهانت نیست؛ بلکه مهم‌ترین کار براى زن، این است که زندگى [خانواده]را سر پا نگه‏دارد.»

نقش مادری و مسئولیت اجتماعی

نباید نادیده گرفت که اشتغال زنان در نگاه رهبرمعظم انقلاب، اهمیت قابل توجهی دارد، به طوری که معظم له در یکی از سخنرانی‌های خود می‌فرمایند: «اسلام با کار کردن زنان نه تنها موافق است، بلکه تا آن‏جایى که با شغل اساسى او که مهم‌ترین شغل اوست - یعنى تربیت فرزند و حفظ خانواده - مزاحم نباشد، شاید لازم هم مى‏داند.» البته ایشان نکاتی را از قیود حضور اجتماعی زنان می‌دانند و می‌فرمایند: «اشتغال بانوان از جمله‌ى چیزهائى است که ما با آن موافقیم. بنده با انواع مشارکتهاى اجتماعى موافقم؛ منتها دو سه تا اصل را باید ندیده نگرفت. یک اصل این است که این کار اساسى را -که کارِ خانه و خانواده و همسر و کدبانویى و مادرى است- تحت‌الشعاع قرار ندهد.»

تراز ویژه مادری در کلام رهبری

همچنین در نظرات و دیدگاه‌های رهبرمعظم انقلاب، مادری جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. جایگاهی محوری و راهبردی که به سادگی از کنار آن نمی‌گذرند و در این باره می‌فرمایند: «یکى از وظایف مهم زن، عبارت از این است که فرزند را با عواطف، با تربیت صحیح، با دل دادن و رعایت و دقت، آن چنان بار بیاورد که این موجود انسانى- چه دختر و چه پسر - وقتى که بزرگ شد، از لحاظ روحى، یک انسان سالم، بدون عقده، بدون گرفتارى، بدون احساس ذلت و بدون بدبختی‌ها و فلاکت‌ها و بلایایى که امروز نسلهاى جوان و نوجوان غربى در اروپا و امریکا به آن گرفتارند، بار آمده باشد.» بی‌توجهی و محروم کردن فرزندان از موهبت محبت مادر را نیز معظم له دارای ضرر‌های فردی و اجتماعی دانسته و در این زمینه مطرح می‌کنند: «بهترین روش تربیت فرزند انسان، این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبّت او پرورش پیدا کند. زنانى که فرزند خود را از چنین موهبت الهى محروم مى‏کنند، اشتباه می‌کنند؛ هم به ضرر فرزندشان، هم به ضرر خودشان و هم به ضرر جامعه اقدام کرده‏اند. اسلام، این را اجازه نمى‏دهد.» توجه به نقش مادری و فرزندآوری در نگاه رهبرمعظم انقلاب، دارای چنان جایگاهی است که ایشان خودداری از تولد فرزند را مخالف رضایت خداوند می‌دانند و می‌گویند: «از جمله وظایفى که برعهده زنان در داخل خانه و خانواده است، مسئله تربیت فرزند است.

 

زنانى که به خاطر فعّالیت‎هاى خارج از خانواده، از آوردن فرزند استنکاف مى‌کنند، برخلاف طبیعت بشرى و زنانه خود اقدام مى‌کنند. خداوند به این راضى نیست. کسانى که فرزند و تربیت فرزند و شیردادن به بچه و در آغوش مهر و عطوفت بزرگ کردن فرزند را براى کارهایى که خیلى متوقّفِ به وجود آن‌ها هم نیست، رها مى‌کنند، دچار اشتباه شده‌اند.» در چنین شرایطی بسیاری از افراد به نفع یکی از دو جنبه نقش زنان، نقش دیگر را مصادره می‌کنند. بین معنا که اگر قرار است که زنان، به نقش مادری خود توجه و تمرکز داشته باشند باید از اشتغال و حضور اجتماعی معاف باشند و بالعکس. این در شرایطی است که رهبرمعظم انقلاب، این دو را در تناقض ندانسته و نگاه افراطی یا تفریطی به مسئله را طرد و مصادره یکی از نقش‌های زنان به نفع نقش دیگر را نامطلوب می‌دانند. به طوری که می‌فرمایند: «بعضى افراط مى‌کنند، بعضى تفریط مى‌کنند. بعضى مى‌گویند، چون فعالیت اجتماعى اجازه نمى‌دهد به خانه و شوهر و فرزند برسیم، پس فعّالیت اجتماعى نباید بکنیم. بعضى مى‌گویند، چون خانه و شوهر و فرزند، اجازه نمى‌دهد فعّالیت اجتماعى بکنیم، پس شوهر و فرزند را باید رها کنیم. هر دو غلط است. نه این را به خاطر آن، نه آن را به‌خاطر این، نباید از دست داد.»

 

آنچه مهم می‌نماید این است که آنچه رهبرمعظم انقلاب در زمینه اشتغال مادران (و نه برعهده گرفتن پست‌های مدیریتی) مورد توجه قرار داده اند، باید‌ها و نباید‌هایی دارد که برخی از آن‌ها اینهاست؛ اولا آسیب نرسیدن به نقش‌های اصیل زن، یعنی مادری و همسری، و بحث رعایت حریم محرم و نامحرم و پرهیز از اختلاط و تأکید بر نقش‌های همسری و مادری به گونه‌ای که کودک، آسیب نبیند. از سوی دیگر معظم له معتقد می‌باشند جهت تحفظ از توانمندی‌های زنان در کشور اسلامی و ضرورت ایفای نقش توسط این قشر اثرگذار در جامعه باید اقدامات زیربنایی صورت گرفته شود و تولید و تکثیر نسل یا سایر نقش‌های اصلی زن در پرتو حضور اجتماعی وی کمرنگ یا در حاشیه قرار بگیرد.