نگاهي به چرايي پيشروي سريع گروه تكفيري تحرير الشام در سوريه

تبیین:

پس از ایجاد و شکل گیری آتش بس بین لبنان و رژیم غاصب صهیونی، تنها ظرف مدت ۳۶ ساعت، گروه تکفیری تحریر الشام با سرکردگی محمد الجولانی، عملیات جدیدی را در شمال غرب سوریه و از استان ادلب شروع نمود. این گروه تکفیری تنها در ظرف مدت چند روز توانست پس از اشغال حلب، استان‌های حما، حمص از شمال و سویدا و درعا را به اشغال خود درآورده (در شرق سوریه نیز استان‌های دیرالزور و رقه، طی توافق انجام شده، نیرو‌های دموکراتیک سوریه در این دو استان مستقر شده اند) و در زمان نگارش این یادداشت در ۱۰۰ کیلومتری دمشق، پایتخت سوریه قرار گرفته و در صورت عدم مقاومت ارتش سوریه، سقوط دولت بشار اسد محتمل می‌باشد. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چگونه این گروه تکفیری توانست در ظرف مدتی کوتاه، به پیش روی خود در سوریه ادامه دهد؟ در ادامه به برخی از عوامل و پارامتر‌های اثرگذار در این زمینه پرداخته خواهد شد.
۱- ارتش ناکارآمد و فاسد سوریه: اولین علت پیشروی نیرو‌های تکفیری در سوریه، عدم مقاومت ارتش این کشور می‌باشد. ارتش سوریه به دلیل ساختار طوایفی، ضعف و فساد اداری، عدم پرداخت مناسب حقوق، ضعف اعتقادی و اخلاقی و... انگیزه چندانی برای دفاع از کشور نداشته و به همین سبب بدون هیچگونه مقاومتی استان‌های سوریه را در برابر گروه‌های تکفیری تخلیه می‌نمایند.
۲- فروپاشی اقتصادی داخلی سوریه ناشی از تحریم‌های بین المللی: نبود زیرساخت اقتصادی لازم در سوریه و تحریم‌های بین المللی یکی از عوامل تاثیرگذار در عدم حمایت دولت از ارتش (عدم پرداخت حقوق مکفی) و استان‌های شمالی سوریه و در نتیجه اشغال سریع آنان توسط گروه تکفیری تحریر الشام گردیده است.
۳- انحلال نیرو‌های دفاع وطنی به عنوان یک نیروی مردمی: پس از آزادسازی سوریه، سردار رشید اسلام حاج قاسم سلیمانی و مستشاران نظامی کشورمان در سوریه پیشنهاد تاسیس و ایجاد نیرو‌های دفاع وطنی به عنوان یک نیروی مردمی مطرح شد که با عدم تمایل دولت سوریه شکل نگرفت. اگر این نیرو امروز در میدان حضور داشت، قطعا شاهد این حجم از پیش روی در سوریه نبودیم.
۴- خطای محاسباتی سوریه نسبت به هشدار‌های جمهوری اسلامی ایران: جمهوری اسلامی ایران با توجه به ناکارآمدی توافق آستانه و سوچی و عدم پایبندی ترکیه به مفاد توافقنامه مذکور، تحلیل و رصد لازم را در خصوص گروه‌های تکفیری در ادلب داشته و از سه ماه قبل به دولت سوریه هشدار‌های لازم را داده بود که این امر توسط دولت و ارتش سوریه جدی تلقی نشده و در نتیجه پس از حمله و اشغال غرب استان حلب توسط گروه‌های تکفیری به طور کامل غافلگیر شدند.
۵- عدم مشارکت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت در ساختار سیاسی سوریه: ترکیب جمعیتی سوریه عبارت است از ۷۵ درصد اهل سنت، ۱۰ درصد مسیحی، ۱۳ درصد شیعه اسماعیلی و علوی و ۲ درصد ادیان متفرقه. تمامیت خواهی حزب بعث و عدم مشارکت اهل سنت در ساخت قدرت سیاسی سوریه از یک طرف و فساد گسترده در لایه‌های زیرین حکومت سوریه از طرف دیگر، از عوامل مهم و تاثیرگذار بر عدم مقاومت مردم مناطق تسخیر شده توسط گروه تکفیری احرار الشام می‌باشد. یادآوری این نکته ضروری است که پس از آزادسازی سوریه، حاج قاسم سلیمانی پیشنهاداتی را برای اصلاح ساختار سیاسی سوریه و استفاده از نیرو‌های معتدل اهل سنت در ساخت قدرت ارائه نمود که با مخالفت دولت سوریه مواجه گردید.
۶- کاهش شدید نیروی انسانی محور مقاومت: با توجه به حضور حزب الله لبنان در ضاحیه جنوبی و خروج از سوریه و تمرکز و حضور نیرو‌های مستشاری جمهوری اسلامی ایران در لبنان به واسطه جنگ رژیم غاصب صهیونی، حضور نیروی انسانی محور مقاومت در سوریه به پایین‌ترین حد خود رسیده است و این از عوامل مهم پیش روی گروه‌های تکفیری در سوریه می‌باشد.
۷- فشار‌های بشار اسد نسبت به جبهه مقاومت تحت تاثیر شرایط امارات و عربستان سعودی: قول‌های عربستان سعودی و امارات در خصوص حمایت از بشار اسد در صورت عدم حمایت دولت سوریه از جبهه مقاومت، منجر به کاهش انگیزه و نیرو در سوریه و در نتیجه پیش روی گسترده نیرو‌های تکفیری به سمت دمشق گردیده است.

شهاب خالوزاده