تنش در دریای سرخ؛ اهرم آمریکا در رقابت گازی با قطر

از آنجا که دریای سرخ و کانال سوئز، یکی از مسیرهای کلیدی انتقال نفت و گاز به شمار می‌رود کشورهای صادر کننده این منابع غنی از شعله‌ور شدن آتش جنگ در منطقه به شدت نگرانند.

قطر، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز مایع (LNG) در جهان و تامین کننده کلیدی نیازهای گازی اروپا است که به ترانزیت گاز از دریای سرخ به سمت کانال سوئز وابسته است و از تداوم ناامنی در این شاهراه تجاری نگران است.

محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر در جریان نشست داووس در سخنانی گفت که محموله‌های گاز طبیعی مایع تحت تأثیر حملات در دریای سرخ قرار خواهند گرفت و بحران در این مسیر دریایی را بر تجارت جهانی خطرناک توصیف کرد.  

به گزارش الخلیج الجدید، شرکت انرژی قطر هم اخیرا اعلام کرد که درگیری در دریای سرخ ممکن است بر تحویل برخی محموله‌های گاز مایع تأثیر بگذارد، زیرا این محموله‌ها مجبورند مسیرهای جایگزینی را انتخاب کنند. در اواسط ژانویه، انرژی قطر تصمیم گرفت به طور موقت حمل و نقل از طریق باب‌المندب را متوقف کند، زیرا حملات هوایی ایالات متحده به اهدافی در یمن باعث افزایش خطرات در این آبراه حیاتی شد.

یک منبع آگاه در آن زمان به رویترز گفت که قطر انرژی، برای دریافت مشاوره امنیتی، حمل و نقل از طریق دریای سرخ را به حالت تعلیق درآورده، اما تولید گاز طبیعی مایع این شرکت متوقف نشده است و تاکید کرد که اگر عبور از دریای سرخ ناامن باشد، محموله‌های قطر انرژی از طریق دماغه امید نیک، در جنوب آفریقا حرکت خواهند کرد.

انصارالله از زمانی که حمله به کشتی‌های صهیونیستی را در اواسط نوامبر آغاز کردند، به هیچ تانکر حامل گاز حمله نکرده‌اند، اما بی‌میلی قطر برای عبور از این کریدور، نشان‌دهنده افزایش شدید خطرات پس از حملات آمریکا و انگلیس به یمن است.

وضعیت پرتنش دریای سرخ در زمانی اتفاق می‌افتد که صادرات گاز از طریق کانال پاناما، دیگر آبراه حیاتی انتقال LNG، به ‌دلیل خشکسالی به شدت محدود شده است. این بدان معناست که محموله‌های LNG ایالات متحده به آسیا ممکن است نیاز به طی مسیرهای طولانی‌تری در جنوب آفریقا داشته باشند.

قطر در کنار آمریکا، استرالیا و روسیه یکی از کشورهای پیشرو در تولید گاز طبیعی مایع در جهان است. قطر در حال کار بر روی پروژه توسعه میدان شمالی است که بزرگترین میدان گاز طبیعی در جهان است که از زیر آب‌های خلیج فارس تا آبهای ساحلی ایران امتداد دارد و حدود 10 درصد از ذخایر شناخته شده گاز طبیعی در جهان را شامل می‌شود.

هیچ مسیر مناسبی برای توقف سریع خصومت‌ها که عبور کشتی‌های LNG را از دریای سرخ باز می‌دارد، وجود ندارد و اگر درگیری‌ها در دریای سرخ ادامه داشته باشد، قطر با ظرفیت مازاد گاز مایع مواجه خواهد شد.

در حال حاضر، قطر با افزایش قابل توجه ظرفیت مایع سازی بدون قرارداد خود مواجه است، زیرا قراردادهای سابق به زودی منقضی می‌شوند و برای صادرات این حجم از منابع گاز به قراردادهای جدیدی نیاز دارد که تنش‌ دریای سرخ به عنوان عامل دافعه عمل می‌کنند و ممکن است بازیگران به ویژه اروپایی‌ها‌ در خرید گاز از قطر تجدیدنظر کنند.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تنشها در دریای سرخ و کانال سوئز که کشتی‌ها را مجبور به تغییر مسیر از این آبراه‌ کرده است، فوراً به پیامدهای عمده کوتاه‌مدت منجر نمی‌شود، بلکه خطرات سیاسی و اقتصادی بلندمدتی را به همراه خواهد داشت.

به گزارش موسسه «energy flux»، قطر، ایالات متحده و روسیه فعال‌ترین کشورهایی هستند که محموله گاز مایع را از طریق کانال سوئز ارسال می‌کنند. به گزارش موسسه « S&P Global Ratings»، در سال 2023، حجم محموله‌های ارسالی قطری از طریق کانال سوئز 14.8 میلیون تن، آمریکا 8.8 میلیون تن و روسیه 3.7 میلیون تن بود. قطر در صدر فهرست کشورهای فعال در حمل و نقل کالا از شرق به اروپا قرار دارد، اما تنها 5 درصد از واردات خالص اتحادیه اروپا و بریتانیا را تامین می‌کند.

تاثیر بحران گاز مایع بر اروپا

بدون تردید هر گونه بحران در مسیرهای انتقال انرژی بیش از همه بر کشورهای اروپایی تاثیر منفی خواهد گذاشت. تنش در دریای سرخ می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تحویل گاز طبیعی مایع به اروپا داشته باشد و در ماه دسامبر که پنج کشتی محموله گاز به دلیل عملیات موشکی انصارالله در دریای سرخ متوقف شد، قیمت گاز در این قاره 7 درصد افزایش یافت.

به گزارش الخلیج الجدید، کانال سوئز شریان اصلی تجارت جهانی است و صادرات LNG قابل توجهی از طریق این کانال عمدتاً شامل تحویل از قطر به اروپا و صادرات از ایالات متحده و روسیه به آسیا است.

بر اساس داده‌های ریستاد انرژی، سال 2023 تجارت LNG قطر به اروپا از طریق این کانال به 19.84 میلیون تن رسید در سال جاری میلادی، این کشور تاکنون 13.74 میلیون تن گاز مایع به این قاره صادر کرده است. قطر در سال گذشته حدود 13 درصد از مصرف گاز اروپای غربی را به خود اختصاص داده بود و باتوجه به توافقات اخیر بین دوحه و اروپاییها، این مقدار در آینده افزایش خواهد یافت.  

لو پانگ، تحلیلگر ارشد ریستاد انرژی درباره تاثیر تنش‌های دریای سرخ بر انتقال گاز مایع به اروپا گفت:«ارسال کشتی‌های قطری به اروپا از طریق دماغه امید نیک به معنای افزایش زمان سفر تا حدود 18 روز است و مدت زمان فعلی سفر را دو برابر می‌کند. اگر محموله‌های LNG قطر به اروپا در دریای سرخ مختل شود، ممکن است ظرفیت حمل و نقل اضافی برای پوشش مدت سفر اضافی مورد نیاز باشد».

بر اساس این گزارش، واردات LNG اروپا در سال گذشته به بالاترین حد خود رسید زیرا روسیه صادرات خود به این قاره را پس از حمله به اوکراین کاهش داد. با این حال، تقاضا در سال جاری به دلیل زمستان گرمتر از حد انتظار و سطح بالای ذخیره سازی ضعیف بوده است.

کشورهای اروپایی که دستشان از انرژی روسیه کوتاه شده است برای جبران مایحتاج خود در دو سال گذشته از سایر بازیگران جهانی برای خرید نفت و گاز کمک خواسته‌اند. یکی از این کشورها قطر بود که با امضای قراردادهای جدید، سعی دارد بخشی از نیاز گازی اروپا را تامین کند. در نوامبر 2022، آلمان و قطر قرارداد 15 ساله را برای صادرات گاز مایع امضا کردند و به گفته مقامات برلین، از سال ۲۰۲۶ سالانه تا دو میلیون تن ال ان جی به ترمینال گازی برونزبوتل در شمال آلمان صادر خواهد شد.

از آنجا که کانال سوئز مهمترین مسیر انتقال محموله گاز مایع قطر به اروپا به شمار می‌رود، تنشهای دریای سرخ می‌تواند اروپا را بار دیگر در بحران انرژی فرو ببرد و همین خاطر بسیاری از کشورها در ائتلاف دریایی آمریکا مشارکت نکردند، چرا که سرشاخ شدن با انصارالله را به صلاح خود نمی‌دانند.

جنگ افروزی آمریکا برای در اختیار گرفتن بازار گاز مایع

برخی کارشناسان معتقدند که تنشها در دریای سرخ اگرچه برای قطری ها تهدید تلقی می‌شود اما برای کشورهایی مانند آمریکا فرصت مناسبی است تا بتوانند بازارهای انرژی را در اختیار خود بگیرند.

وین آکرمن، کارشناس بخش اکتشاف و تولید و توسعه پروژه‌های سرمایه‌ای بزرگ در موسسه خاورمیانه در واشینگتن، در مقاله‌ای این باره نوشت:«گسترش بی‌ثباتی در دریای سرخ می‌تواند بازار آسیا را برای تامین مقادیر بیشتر LNG از آمریکای شمالی جذب کند. این وضعیت به طور کلی از توسعه و گسترش زنجیره‌های تامین LNG جدید که خطرات حمل و نقل را کاهش می‌دهد، حمایت می‌کند».

آکرمن معتقد است که شرکت‌های انرژی ایالات متحده از کشش بازار اتحادیه اروپا سود خواهند برد، اما LNG در سواحل غربی آمریکای شمالی نیز با تلاش خریداران آسیایی جذاب‌تر خواهد شد. تلاش برای جلوگیری از مشکلات خشکسالی در کانال پاناما و آشفتگی ژئوپلیتیکی در خاورمیانه منجر به رقابت بیشتر با تامین کنندگان در خاورمیانه مانند قطر می‌شود.

وی افزود:اما اگر دریای سرخ عملاً به روی حمل و نقل دریایی تجاری بسته شود یا فعالیت‌های نظامی در منطقه گسترش یابد، بدون شک بازار انرژی شاهد نوسانات بیشتری در عرضه و قیمت خواهد بود. آکرمن با بیان اینکه تداوم ناامنی در دریای سرخ، اروپایی‌ها را به انتخاب مسیرهای جایگزین وادار خواهد کرد، گفت:«می‌توان انتظار تغییرات بیشتری را در بازار داشت، زیرا اروپا احتمالاً تلاش می‌کند تا مقادیر فزاینده‌ای را از تولیدکنندگان در حوزه اقیانوس اطلس از جمله ایالات متحده تضمین کند».

این کارشناس آمریکایی با بیان اینکه نفتکش‌های LNG با پرچم قطر اگرچه در حال حاضر از حملات در دریای سرخ در امان هستند، مدعی شد:«با این حال انصارالله در ادامه متوجه خواهند شد که اگرچه کشتی متعلق به قطر است، اما احتمال بدهند این محموله به سمت اتحادیه اروپا که برخی از اعضای آن از حامیان سرسخت اسرائیل محسوب می‌شوند، حرکت می‌کند آنرا هدف قرار خواهند داد».

ادعای این تحلیلگر درحالی است که مقامات واشینگتن هم در ماههای اخیر با این ادعا که انصارالله با عملیات خود در دریای سرخ، امنیت کشتیرانی بین‌المللی را به خطر انداخته است، سعی دارند تنشها در این پهنه آبی را به گردن یمنی‌ها بیندازند. درحالی که رهبران انصارالله بارها گفته‌اند که عملیات آنها تنها علیه کشتی‌های صهیونیستی و هم‌پیمانان غربی آنهاست و تاکنون هیچ اقدامی علیه سایر کشورها انجام نداده‌اند.

آمریکا همانگونه که با ایجاد بحران در اوکراین و متعاقب آن توقف صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا، گاز خود را به بهای چهار برابری به متحدان اروپایی صادر کرد تا بتواند از این بحران خودساخته درآمدهای ارزی زیادی را کسب کند الآن با جنگ افروزی در دریای سرخ دنبال کسب منافع جدید است. آمریکا با فضاسازی رسانه‌ای و با تشدید تنشها درصدد است تا دریای سرخ را برای مسیرهای انتقال نفت و گاز، ناامن معرفی کرده و با سوق دادن خریداران انرژی به سمت خرید گاز مایع از آمریکا، وزن خود را در معادلات جهانی انرژی ارتقا دهد.

هشدارهای مکرر آمریکا به صادرکنندگان نفت و گاز در خلیج فارس درباره تهدیدات انصارالله، برای ترساندن اعراب از صادرات انرژی انجام می‌شود اما قطر روابط نسبتا خوبی با یمنی‌ها دارد و کشتی‌های این کشور در چهار ماه گذشته بدون هیچ گونه مانعی به تردد از باب‌المندب و کانال سوئز ادامه داده‌اند. دوحه در جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن مشارکت نکرد و در این مدت سعی کرده به عنوان میانجی به این بحران منطقه‌ای پایان دهد. لذا، انصارالله هم تاکنون اقدامی بر علیه منافع دوحه در منطقه انجام نداده است.

کانال سوئز برای صادرات انرژی آمریکا مسیر مناسبی است و به گزارش «ریستاد انرژی»، سال گذشته ایالات متحده 6.41 میلیون تن LNG از طریق کانال سوئز صادر کرد، درحالی که این رقم از طریق کانال پاناما 10.84 میلیون تن بود. این شرکت مشاوره با استناد به داده‌های ردیابی گفت که یک سفر از ایالات متحده به شرق آسیا از طریق کانال سوئز حدود 39 روز طول می‌کشد که در مقایسه با 42 روز از طریق دماغه امید نیک به صرفه‌تر است. لذا، واشینگتن دریای سرخ را برای صادرات گاز خود به بازارهای آسیایی مهم تلقی می‌کند.  

هر چند واشینگتن به هر دری می‌زند تا نبض بازار انرژی در جهان را در اختیار بگیرد، اما کشورهای تولید کننده نفت و گاز مانند قطر هم به خوبی راه دور زدن بحران‌ها را بلند و تنشهای اخیر دریای سرخ تلنگری برای کشورهای منطقه بود تا روی مسیرهای دیگر هم متمرکز شوند و قطر هم بدون شک کریدورهای جدیدی را آزمایش خواهد کرد تا از تبعات بحران‌های آتی در امان بماند.

تصمیم شرکت‌های بزرگ حمل و نقل دریایی و انرژی برای توقف عبور محموله‌های خود از دریای سرخ ناشی از شکنندگی ثبات ژئوپلتیکی در خاورمیانه است. از آنجایی که جامعه بین‌الملل با پیچیدگی‌های این وضعیت دست و پنجه نرم می‌کند، تلاش‌های دیپلماتیک باید برای تنش زدایی و یافتن راه‌حلی پایدار در کانون توجه قرار گیرد.

دریای سرخ با اهمیت استراتژیک خود در تجارت جهانی، نیازمند تلاشی هماهنگ برای تضمین ایمنی گذرگاه‌های دریایی و جریان بی‌وقفه منابع حیاتی است و کشورها درصدند تا از این آب‌های ناآرام عبور کرده و از غرق شدن بیشتر در هرج و مرج جلوگیری کنند اما تا زمانی که ماجراجویی آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه ادامه دارد، رسیدن به ثبات و امنیت دور از انتظار است.