راه استحکام ساخت اقتصاد

پایگاه رهنما:

استحکام ساخت درونی اقتصاد از مطالبات رهبر معظم انقلاب است. ایشان معتقدند «راه عبور از همه‌ مشکلاتی که برای کشور محتمل است، چه در این دوره، چه در ده ‌سال دیگر، چه در پنجاه‌ سال دیگر، این است که کشور از درون مستحکم باشد.» ایشان همچنین برای ایجاد استحکام در ساخت اقتصادی، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را معرفی می‌کنند. استحکام ساخت درونی اقتصاد به این معناست که شاخص‌های اقتصادی ما در برابر تکانه‌های خارجی آسیب‌پذیر نباشند و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی حرکت در مسیر ایجاد چنین اقتصادی است. بنابراین برای اینکه یک اقتصاد قوی و مستحکم داشته باشیم، ضروری است سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را اجرا کنیم. رهبر معظم انقلاب همچنین در یکی از سخنرانی‌ها، سه عامل «رشد علم»، «رشد تولید داخلی» و «نگاه خوش‌بینانه به استعداد بومی کشور» را بر ایجاد اقتصاد مستحکم و مقاوم موثر می‌دانند. اما آیا «استحکام ساخت اقتصادی» تعبیری جدید است یا ریشه در تاریخ فکر اسلامی دارد!؟ واقعیت این است که در تاریخ فکر اسلامی، استحکام ساخت درونی اقتصاد با ادبیات و واژه‌های متفاوت آمده است. همچنین در سال‌های پس از انقلاب این ایده تا حدودی پیاده شده است و به همان مقدار نیز در عمل توانسته اتفاقات مثبتی رقم بزند.

• تاریخ فکر اقتصادی

بررسی تاریخ مواضع و کنش‌های فقها و علمای شیعه در اقتصاد نشان می‌دهد ایده‌ی «استحکام ساخت اقتصادی»، ریشه‌ای دیرینه در فکر اسلامی دارد. به‌طور مثال دو مجتهد بزرگ اصفهان -آیت‌الله آقا نجفی اصفهانی و برادرشان شهید حاج آقا نورالله اصفهانی- برای تاکید و تشویق تاسیس شرکت‌های اقتصادی داخلی در برابر هجوم کالاهای خارجی، شرکت اسلامیه را در سال ۱۳۱۶ قمری در اصفهان تاسیس کردند. این دو عالم دینی تلاش کردند تا با تولید منسوجات داخلی، زمینه برای تحریم منسوجات خارجی فراهم شود تا وابستگی مردم به محصولات این صنعت از بین برود. از دیگر علمایی که نقش جدی در ایده‌پردازی اقتصادی برای نهادسازی اقتصادی مبتنی بر تعاون انجام داد، مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی -استاد عرفان امام خمینی (ره) بود. او در کتاب «شذرات المعارف» تاکید می‌کنند که راهبرد مناسب برای اعتلای دینی در حکومت اسلامی، حمایت از شرکت‌ها، صنایع و زراعت داخلی است. ایشان در این کتاب، تهدیدات اقتصادی پیش روی نظام سیاسی را به تهدیدات داخلی و خارجی تقسیم می‌کنند. مجموعه‌ی این عوامل نشان می‌دهند که علمای اسلامی از قدیم به فکر تقویت ساختار اقتصادی کشورهای اسلامی بوده‌اند.

• رشد بالای ۶ درصد

با این حال، ایده‌ی «استحکام ساخت اقتصادی» در منظومه‌ی فکر اقتصادی رهبر معظم انقلاب به اوج خود رسیده است. امام خامنه‌ای(مدظله العالی) معتقدند اقتصادی که در آن نفت بفروشیم و با پول حاصل از آن ظواهر پیشرفت را فراهم کنیم، در عمل پیشرفته نیست. پشرفت زمانی به‌وجود می‌آید که رشد اقتصادی، متکی به استعداد درونی یک ملت باشد. بنابراین استحکام اقتصادی به معنای تقویت پایههمچنین تحولات اقتصادی بیرونی نباید بتوانند بر فعالیت های اقتصادی داخلی تأثیرات منفی زیادی داشته باشد. با این شاخص، وقتی به اقتصاد ایران در سال‌های پس از تشدید تحریم‌ها مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم تولید ناخالص داخلی سرانه در دهه‌ی۱۳۹۰ تقریباً ۳۰درصد افت کرده است. این در حالی است که شدیدترین تحریم‌های تاریخ علیه اقتصاد ما اعمال شد. آمریکایی‌ها انتظار داشتند با تشدید تحریم‌های حداکثری، اقتصاد ایران فروبپاشد و روند رو به رشدش به‌کلی منفی شود اما اکنون با رشد بالای ۶ درصد در بخش غیرنفتی مواجهیم.

• عملکرد نسبتاً خوب

دلیل اینکه اقتصاد ایران فرونپاشید و توانست پس از تخلیه‌ی اثر تحریم‌ها به رشد نسبتاً خوبی نسبت به میانگین بلندمدت خود برسد این بود که در سال‌های پس از انقلاب -خصوصاً پس از جنگ که دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای است- رهبر انقلاب در سیاست‌های اقتصادی ابلاغی خود، بر «استحکام ساخت اقتصادی» تاکید داشتند. اقتصاد ایران از وام و قرض خارجی پرهیز کرد، نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی احتیاط کرد و از دیگر سو تا جایی که توانست، تولیدات و صادرات غیرنفتی خود را افزایش داد. نتیجه این شد که صادرات غیرنفتی از ۵۰۰ میلیون دلار در پیش از انقلاب به بالای ۴۰ میلیارد دلار در سال‌های اخیر رسید. سهم صادرات غیرنفتی نیز از حدود ۲ درصد از صادرات کل کشور به بالای ۵۰ درصد در برخی سال‌های اخیر رسید. چنین اقتصادی به‌راحتی با تکانه‌های خارجی مورد آسیب قرار نمی‌گیرد. البته در عمل با اجرای کامل آنچه رهبر معظم انقلاب در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ کرده‌اند، فاصله‌ی جدی وجود دارد اما تجربه نشان داده است که هر قدر به آن نسخه عمل شد، شاخص‌های اقتصادی با بهبود مواجه شدند. امیرمحمد مومن