خودکثرت پنداری در شبکه های اجتماعی

پایگاه رهنما:

حتما تا به حال به این موضوع دقت کرده­اید که در شبکه­های اجتماعی چقدر افراد مشابه شما زیاد دیده می­شوند. میان برخی از مردم جمله ای رایج است که می­گوید انسان­های هم فرکانس همدیگر را پیدا می­کنند و این به نوعی شبیه به همان چیزی است که در خصوص شبکه­های اجتماعی می بینیم. یک شبکه اجتماعی را باز می­کنیم و متوجه می شویم که در آنجا افراد همفکر، حوزه­های مورد علاقه و نیازمندی­های ما به شکل جالبی مقابل ما عرضه می­شود و باعث ایجاد حسی از رضایت و خرسندی در ما می­گردد. حتی جست و جوی گوگل، تبلیغات وب­سایت­ها و فروشگاه­های مجازی هم روند مشابهی را دارند و بسیاری از اوقات بدون آنکه از سوی ما درخواستی مطرح شده باشد، دقیقا گزینه­ای را مقابل ما می­گذارند که جزو نیازها و یا علاقه­مندی­های ما می­باشد. هیچ کدام از این مواجهات اتفاقی نیست و ما در این شرایط در حقیقت با پدیده­ای به نام حباب فیلتر سروکار داریم. در این پدیده شبکه های اجتماعی، موتورهای جست و جو و الگوریتم‌های آن با استفاده از قابلیت‌هایی نظیر suggestion, explore, timeline و... کاربران را در حبابی مجازی از افکار و کاربران دارای نگرش مشابه گیر می‌اندازند. واژة حباب فیلتر را، اولین بار ”الی پاریزر، فعال اینترنت، در کتاب «فیلتر حباب: آنچه اینترنت از شما پنهان می­کند» در سال 2011 مطرح کرد. حباب فیلتر زمانی رخ می دهد که تارنماها یا بسترهای برخط از الگوریتم­هایی استفاده کنند که اطلاعات مورد پسند کاربران را به وی ارائه دهند. تارنماها این اقدام را بر اساس اطلاعات مربوط به کاربر ایجاد می کنند، مانند رفتار رسانه­ای کاربران در گذشته؛ که بر اساس کلیک، سابقة مرور، سابقة جست­ وجو و موقعیت مکانی او، به دست آمده است. به همین دلیل نتایج جست وجو از گوگل و صفحة جست وجوی شبکه­های اجتماعی نظیر روبیکا و اینستاگرام و یا تایملاین توئیتر برای هر کاربر مستقل، متفاوت از یکدیگر و حاوی پیشنهادات مخصوص همان فرد می­باشد. حال سوال اینجاست که حباب فیلتر چه فرصت­ها و چالش­ها و چه مزایا و معایبی را به دنبال دارد؟

مهم­ترین مزیت حباب فیلتر آن است که به نوعی با شخصی­سازی محتوای موجود در شبکه­های اجتماعی، وب­سایت­ها و موتورهای جست­وجو، کمک زیادی به کاربران در برطرف کردن نیازهایشان و دسترسی به علاقه­مندی­هایشان با صرف کمترین زمان می­کند. به عنوان مثال اگر شما به حوزه آشپزی علاقه­مند هستید، هوش مصنوعی بر اساس جست و جوهای قبلی و رد پایی که از این علاقه­مندی خود در شبکه­های اجتماعی گذاشته­اید صفحات مربوط به آشپزی و حتی غذاهای مورد علاقه شما را به شما معرفی می­کند. اما حباب فیلتر معایبی هم دارد. وقتی در شبکه­های اجتماعی مدام با افراد همفکر خود روبه رو می­شوید دچار توهم خودکثرت پنداری می­شوید و تفکرات دیگران برای شما غریب می­شود و افرادی که با شما همفکر نیستند در نگاه شما در اقلیت قرار می­گیرند. این شخصی سازی محدود به افراد نیست و در اطلاعات نیز اتفاق مشابهی رخ می­دهد. بدون آنکه خودتان بخواهید، شبکه­های اجتماعی و موتورهای جست و جو برای شما تصمیم می­گیرند که چه اطلاعات و صفحاتی را ببینید و کدام اطلاعات مقابل دیدگان شما قرار نگیرد. در حقیقت هوش مصنوعی با شخصی­سازی اطلاعات به طور نامحسوس نقش دروازه­بانی و سانسور اطلاعات را بر عهده می­گیرد. این اقدام می­تواند خطراتی همچون انزوای فکری و افراط­گرایی را به همراه داشته باشد. چرا که در این فرایند هر کاربر در دنیای مجازی خود مدام با افرادی روبه رو می­شود که افکار مشابه او را دارند و یا افکار مشابه او را تائید می­کنند. به لحاظ محتوایی اگر کاربر در موتور جست و جو یا شبکه اجتماعی به دام فیک نیوز و یا محتوای شبهه­برانگیز بیفتد، انبوه اخبار جعلی و یا شبهات او را بیش از پیش سردرگم و به انحراف می­برد. برای مقابله با پدیده حباب فیلتر، کاربران باید سواد رسانه­ای خود را افزایش دهند، نسبت به الگوریتم­های هوش مصنوعی آشنایی نسبی داشته باشند، به این موضوع توجه داشته باشند که صفحات پبشنهادی و گزینه­هایی که در محیط مجازی مقابل آنها قرار می­گیرد، متاثر از ردپای دیجیتالی آنها می­باشد، همچنین بهره­گیری از برخی موتورهای جست و جو که سابقه جست و جوی کاربران را ذخیره و ثبت نمی­کنند برای رهایی از پدیده حباب فیلتر می­توانند کمک کننده باشند.

زینب شاهینی