چرا تحولات سودان برای سوری‌ها مهم است؟

پایگاه رهنما:

جنگ ارتش سودان با نیرو‌های واکنش سریع این کشور در هفته‌های اخیر، علاوه‌بر اینکه زندگی میلیون‌ها سودانی را تهدید می‌کند، برای اتباع خارجی هم وضعیت اسفباری را رقم زده است. در سه هفته گذشته هزاران نفر از شهروندان و دیپلمات‌های خارجی خاک سودان را ترک کرده‌اند، اما وضعیت برای آوارگان سوریه که در سودان سکونت دارند، متفاوت است.

بر اساس گزارشی که روزنامه «العربی الجدید»، منتشر کرده است آوارگان سوری در سودان در شرایط سختی به سر می‌برند و در فکر یافتن راه‌هایی برای رفتن به مناطق امن هستند. با اینکه در سوریه ارامش نسبی برقرار شده است، اما بسیاری از آوارگان سوری مستقر در سودان گفته‌اند که تمایلی برای بازگشت به وطن خود ندارند و ترجیح می‌دهند در سودان و یا کشور‌های امن دیگر به زندگی خود ادامه دهند.

برخی از آن‌ها نگران این مسئله هستند که با بازگشت به کشورشان، فرزندانشان به خدمت گرفته شوند و به جبهه‌های نبرد با تروریست‌ها فرستاده شوند. بسیاری نیز از جوسازی و شایعهات مربوط به تحت تعقیب قرار گرفتن توسط دولت مرکزی به خاطر حمایت از معارضان می‌ترسند.  عدم تمایل آوارگان سوری برای بازگشت به وطن خود، درحالی است که بیشتر این افراد در خیابان‌های سودان زندگی می‌کنند و درآمد بسیار پایینی دارند که کفاف خانواده‌هایشان را نمی‌دهد، اما با این وضعیت اسفبار، ماندن زندگی در این شرایط سخت را به بازگشت به کشورشان ترجیح می‌دهند.
آوارگان سوری گفته‎اند که با شروع جنگ در سودان، در وضعیت بدی قرار گرفته‌اند و با کمبود برق و آب مواجه هستند. سوری‌ها در رویای زندگی بهتر به سودان مهاجرت کرده بودند و برخی از آن‌ها توانسته‌اند در این مدت کار پیدا کنند، اما سودان هم در سال‌های اخیر دست کمی از وضعیت بحرانی سوریه ندارد و با درگیری‌های اخیر شرایط برای آوارگان سخت‌تر هم شده است. سودان در یک دهه گذشته به مکان مناسبی برای آوارگان سوریه تبدیل شده بود و آن‌ها می‌توانستند بدون اخذ ویزا و به راحتی وارد این کشور شده و بدون مشکل خاصی به زندگی خود ادامه دهند، اما با سیاست‌های ضد مهاجرتی دولت نظامی سودان، محدودیت‌های آوارگان سوری هم افزایش یافته است.  

روزنامه «آبزرور» در گزارشی در این زمینه نوشت: «تا پایان ۲۰۲۰، سودان تنها کشوری در جهان بود که شهروندان سوری بدون اخذ ویزا می‌توانستند وارد آن شوند و پناهگاه مناسبی برای آن‌ها بود که به دنبال یک زندگی جدید در خارج از کشورشان بودند، اما تصمیم دولت سودان مبنی بر لغو معافیت سوری‌ها نسبت به دریافت ویزا که طی دو دهه گذشته به خارجی‌ها اعطا شده است، هزاران سوری در داخل و خارج سودان سرگردان مانده‌اند».
این سرگردانی و وضعیت فاجعه بار سوری‌ها مربوط به درگیر‌های اخیر نیست و پیش از این با اقداماتی که نظامیان سودان در پیش گرفته بودند، وضعیت برای این افراد دشوار شده بود. در همین راستا، مقامات سودانی در سال ۲۰۲۱ در اقدامی ۳۵۰۰ پاسپورت را که طی ۳۰ سال گذشته به طور غیرقانونی به شهروندان خارجی داده شده بود، لغو کردند و بسیاری از کسانی که در این طرح تابعیت سودانی خود را از دست دادند، سوری الاصل بودند و این افراد در حال حاضر روز‌های بدی را می‌گذرانند.
این وضعیت اسفبار را یکی از آوارگان سوری به خوبی توصیف کرده است که هر چه سوری‌ها قدم بگذارند آنجا ناامن می‌شود و وضعیت کنونی سودان و لبنان و حتی ترکیه که میزبان میلیون‌ها آواره سوری هستند، گواه این مسئله است.

عدم تمایل برای بازگشت به وطن

بسیاری از آوارگان سوری به دلیل درگیر‌های سودان، در چادر‌هایی در بنادر سودان در دریای سرخ به سر می‌برند و منتظرند تا دوباره آرامش در این کشور برقرار شود تا به زندگی عادی قبلی برگردند. بر اساس گزارش این رسانه‌ها، اتباع سوری ترجیح می‌دهند به جای بازگشت به وطن خود به کشور‌های دیگر که وضعیت اقتصادی مساعدتری دارند بروند و منتظر هستند تا با کمک‌های کشور‌های همسایه و سازمان ملل بتوانند به چنین مکان‌هایی منتقل شوند. بر اساس گزارشها، ده‌ها نفر از آوارگان سوری توانسته‌اند خود را به خاک مصر برسانند، اما با این حال بخش کثیری از آن‌ها کماکان در سودان حضور دارند که جانشان در خطر است و تاکنون قریب به ۱۵ نفر از آوارگان سوری در درگیرهیا اخیر سودان کشته شده‌اند. آوارگان به این خاطر به راحتی وارد سودان شده بودند که ویزا لازم نبود، اما با لغو معافیت‌ها و تابعیت سودانی آنها، کار برای آوارگان سخت خواهد شد.
آوارگان سوریه با اینکه سرزمین مادری خود را ترک کرده‌اند، اما همچنان تحت تابعیت این کشور قرار دارند و رسیدگی به امور شهروندان مقیم خارج و تامین امنیت آن‌ها در حیطه وظایف دمشق است. به همین منظور، مذاکراتی بین سفارت سوریه در خارطوم با مقامات سودانی برای تصمیم‌گیری در مورد اتباع سوری صورت گرفته است. وزارتخانه خارجه سوریه به سفارت این کشور در خارطوم دستور داده با توجه به امکانات موجود و در چارچوب حفظ جان مردم، اسامی شهروندان سوری را که مایل به تخلیه از سودان هستند را ثبت کند تا در اسرع وقت آن‌ها را به خارج از این کشور انتقال دهند.
گفته می‌شود ۳۰۰۰۰ نفر از آوارگان سوری در سودان اقامت دارند، اما سازمان ملل تعداد سوری‌ها را بالغ بر ۱۰۰۰۰۰ نفر اعلام کرده که رقم قابل توجهی به شمار می‌رود. دولت سوریه در دو سال گذشته تلاش زیادی کرده تا با ایجاد بستر‌های لازم، آوارگان را دوباره به وطن خود بازگرداند و با شروع ناامنی‌های سودان، مقامات دمشق تحرکات دیپلماتیک خود را افزایش داده‌اند تا از طریق هماهنگی با سازمان‌های بین‌المللی و برخی کشور‌های منطقه سوری‌ها را به مناطق امن انتقال دهند.

نبود بستر‌های لازم برای بازگشت آوارگان سوری

اینکه چرا اتباع سوری حاضر نیستند دوباره به وطن خود بازگردند و سودان ناامن را ترجیح می‌دهند، به خاطر وضعیت بد اقتصادی سوریه و ناامنی‌های پراکنده‌ای است که در برخی نقاط شمالی این کشور وجود دارد.

سوریه با اینکه در سال‌های گذشته توانسته با شکست هسته مرکزی گروه‌های تروریستی امنیت و ثبات نسبی را در بیشتر مناطق کشور برقرار کند، اما همچنان با بحران‌های اقتصادی دست به گریبان است که زندگی در این کشور را سخت می‌کند. علاوه بر اینکه بسیاری از زیرساخت‌های اقتصادی این کشور در زمان بحران نابود شده‌اند و بازسازی آن‌ها زمان زیادی را می‌طلبد، اما بخش عمده معضلات اقتصادی این کشور ناشی از تحریم‌هایی است که از سوی آمریکا و غربی‌ها علیه آن وضع شده است.

آمریکا با شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، با حمایت از گروه‌های تروریستی سعی داشت با سرنگونی دولت قانونی بشار اسد، رئیس جمهور این کشور، نقشه‌های شوم خود را اجرایی کند، اما به محض ناکام ماندن در اجرای برنامه‌هایش، مسیر تحریم علیه دمشق را در پیش گرفت.
آمریکا در سال ۲۰۱۹ قانون تحریم «سزار» را علیه سوریه اعمال کرد و این قانون دولت‌ها، شرکت‌ها و افرادی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به دولت سوریه کمک‌های مالی و نظامی ارائه کنند و یا در حوزه‌های نفت، گاز طبیعی، هواپیما‌های نظامی و ساخت‌وساز این کشور فعالیت نمایند را تحت تحریم قرار می‌دهد. قانون سزار افزون بر اعمال فشار بر بخش‌های کلیدی اقتصاد سوریه، داد وستد خارجی و بانک مرکزی این کشور را نیز مورد هدف قرار میدهد.
آمریکا حتی در زمان وقوع زلزله مهیب در سوریه در بهمن ماه گذشته هم حاضر نشد تحریم‌ها را لغو کند و با فشار‌های جهانی فقط برخی از تحریم‌های بشردوستانه را با هدف تسریع در کمک‌رسانی‌های بین‌المللی آن هم به مدت شش ماه تعلیق کرد. دولت سوریه به دلیل آرامش نسبی در سال‌های اخیر می‌توانست با برخی کشور‌های منطقه داد و ستد کند، اما این تحریم‌ها مانع از تجارت دمشق با دیگران شده است.
 صف‌های طولانی در جایگاه‌های سوخت و در مقابل نانوایی‌ها و همچنین بالا رفتن لحظه‌ای قیمت‌ها، پیامد‌های ناشی از سیاست‌های ضد بشری آمریکا و غرب علیه دمشق است که مردم را به شدت به دردسر انداخته است. به همین دلیل، سال گذشته تظاهراتی در برخی شهر‌های سوریه در واکنش به شرایط اسفبار اقتصادی برگزار شد. بنابراین، وضعیت نامساعد اقتصادی سوریه به عنوان دافعه عمل می‌کند و همین مسئله یکی از دلایل اصلی عدم تمایل سوری‌های ساکن در سودان برای بازگشت به وطن خود است.
علاوه بر مشکلات اقتصادی، در مناطق شمالی سوریه هم ناامنی‌ها همچنان ادامه دارد و حضور اشغالگران آمریکایی و حضور گروه‌های تروریستی در استان ادلب، کماکان چالش‌های جدی برای تمامیت ارضی این کشور هستند و این ناامنی‌ها راه بازگشت آوارگان را ناهموار کرده است.