انتخابات پاکستان و فرصتی که باید غنیمت شمرد

در میان کشور‌های شرق آسیا کشوری که انتخابات در آن با رمز و راز بسیاری برگزار می‌شود و تقریبا از پیچیدگی بیشتری برخوردار است، پاکستان است. از سال ۱۹۴۷ میلادی که پاکستان رسما استقلال خود را جشن گرفت، تاکنون این کشور چندین رییس جمهور و نخست وزیر را به خود دیده که چهار رییس جمهور با کودتا بر کرسی قدرت نشسته اند که آخرین آن‌ها پرویز مشرف بود که به عنوان دوازدهمین رییس جمهور پاکستان از طریق کودتا در سال ۱۹۹۹ نواز شریف را برکنار و خود بر سریر قدرت نشست. در میان چهره‌های سیاسی غیر نظامی هم چند چهره مشهور سیاسی همچون «لیاقت علی خان»، «ذوالفقار علی بوتو»، «بی نظیر بوتو» و «آصف علی زرداری» و نواز شریف قدرت را در پاکستان در اختیار داشته اند و جالب آنکه تقریبا اکثر آن‌ها پس از پایان دوره مسوولیت شان به اتهام فساد مالی یا به زندان افتاده اند یا در حصر و تبعید بسر برده اند و یا مثل بی نظیر بوتو ترور شده اند. باید دید «عمران خان نیازی» ۶۷ ساله که کمتر کسی بود که انتظار داشت حزب جوان او بتواند بیشترین کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند و بالطبع اوست که بر کرسی قدرت در پاکستان خواهد نشست، آیا دچار سرنوشت مقامات گذشته این کشور می‌شود یا مدار قدرت در پاکستان بر پاشنه دیگر خواهد چرخید. اما آنچه در این مقطع برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد این است که پیروزی عمران خان در پاکستان فرصتی برای تعمیق روابط جمهوری اسلامی با این همسایه شرقی است. روابطی که می‌تواند آثار و برکات خود را در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای هر دو کشور داشته باشد. استفاده از این فرصت منوط به تحرک و چالاکی دستگاه دیپلماسی ایران دارد. در باره این شخصیت چند نکته وجود دارد:
۱- «عمران خان نیازی» فعالیت سیاسی خود را در سال ۱۹۹۶ با راه اندازی حزب «تحریک انصاف» (جنبش عدالت) آغاز کرد. وی در سال ۲۰۰۲ به عنوان نماینده وارد پارلمان شد. او سال ۲۰۰۷ در حمایت از جنبش اعتراضی وکلا، استعفا داد و در سال ۲۰۱۱ حزب خود را تجدید سازماندهی کرد. در انتخابات اخیر نهایتا کرسی‌های نهایی عمران خان به عدد ۱۳۷ می‌رسد که برای تشکیل یک دولت کافی است.
۲- شعار حزب عمران خان در انتخابات اخیر «تبدیلی» (تغییر) بود. شعاری جذاب که عامل پیروزی عمران خان شد شعاری که می‌تواند تبدیل به پاشنه آشیل وی نیز شود. مردم کشور‌های جهان سوم اغلب صبر و تحمل برای رسیدن به هدف را ندارند و تغییرات سریع و آنی را می‌خواهند. تغییراتی که به دلیل ریشه دار نبودن در سطح مانده و جز پوسته مسائل، چیزی را حل نمی‌کند و راهی به عمق مشکلات نمی‌یابند.
۳- اولین بار است که حزبی بیرون از این دایره به قدرت می‌رسد. برخی این پیروزی را راهی جدید پیش روی پاکستان می‌دانند و آن را مثبت تلقی می‌کنند، اما در مقابل گروهی معتقدند حزب "تحریک انصاف "به دلیل نداشتن سابقه حکمرانی، با تهدیدات و فشار‌های داخلی و خارجی مواجه شده و کار برایش سخت خواهد شد.
۴- ارتش نقشی کلیدی در سپهر سیاسی پاکستان دارد. از زمان استقلال این کشور، قدرت میان ژنرال‌ها و احزاب همیشه دست به دست شده است. اولین ژنرالی که در این کشور قدرت را بدست گرفت ایوب خان بود و آخرین آن‌ها هم پرویز مشرف. در انتخابات اخیر نیز ارتش خارج از گود نبود. ارتش از حامیان حزب «تحریک انصاف» بود و این حزب رابطه گرمی با ارتش دارد. برخی معتقدند علت این حمایت آن است که ژنرال‌ها حس می‌کنند به دلایل مختلف بهتر می‌توانند با عمران خان کار کرده و جایگاه و قدرت خود را در پاکستان حفظ کنند. نباید فراموش کرد که سیاست خارجی در پاکستان بیش از آنکه در ساختمان وزارت خارجه پاکستان پخت و پز شود در ستاد مشترک ارتش سامان می‌یابد.
۵- فساد اقتصادی و شکاف طبقاتی معضلی اساسی پیش روی عمران خان است. وی در سخنرانی جشن پیروزی خود گفت: «حزب تحریک انصاف برای خدمت به طبق محروم خواهد بود. به مردم وعده می‌دهم که از مالیات‌هایی که پرداخت می‌کنند مراقبت کنم و اجازه ندهم در جا‌های غیر ضروری صرف شوند.» حامیان خان این روحیه را نشانه عزم جدی او و دولتش برای فساد می‌دانند و رقبایش او را به پوپولیسم و سوار شدن بر موج عدالت طلبی مردم می‌دانند.
۶- عمران خان با آمریکایی‌ها میانه خوشی ندارد. او در آخرین سخنرانی انتخاباتی‌اش قبل از برگزاری انتخابات در شهر کراچی اعلام کرد که اگر قدرت را به دست بگیرد، نخواهد گذاشت که از خاک پاکستان علیه دیگر کشور‌ها استفاده شود. چند سال پیش عمران‌خان به حملات هوایی امریکا در پاکستان اعتراض کرد و برای مدتی راه‌های انتقال تجهیزات ناتو به افغانستان را با برگزاری تجمعات اعتراضی مسدود کرد.
۷- عمران خان نگاهی مثبت به روابط میان ایران و پاکستان داشته و خواهان گسترش و تعمیق روابط میان دو کشور است. به گونه‌ای که در اولین دیدار او با سفیر کشورمان در پاکستان، وی گفت که مایل است به تهران سفر کرده و با مقامات ایرانی دیدار کند. عربستان و آمریکا همیشه عاملی منفی و مانعی بر سر راه همکاری‌های اسلام آباد و تهران بوده اند. عربستان در انتخابات اخیر از رقبای عمران خان حمایت می‌کرد و بازنده این صحنه بود، اما پس از پیروزی حزب تحریک انصاف، بلافاصله فرستاده خود را راهی اسلام آباد کرد تا این باخت سیاسی را با دلار‌های نفتی و وعده‌های اقتصادی به پیروز انتخابات، جبران کند.
پیروزی عمران خان در پاکستان فرصتی برای تعمیق روابط جمهوری اسلامی با این همسایه شرقی است. روابطی که می‌تواند آثار و برکات خود را در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای هر دو کشور داشته باشد. استفاده از این فرصت منوط به تحرک و چالاکی دستگاه دیپلماسی کشور در این شرایط حساس است.