گزینه­ های غیررسمی روی میز دیپلمات­ها

پایگاه رهنما:

پس از مذاکرات طولانی مدت احیای برجام در مردادماه سال جاری، شاهد بالاترین سطح احتمال توافق بودیم؛اما پس از تغییرات اعلامی گفتار دیپلمات­ها آمریکایی و فعال سازی خط تخریب سعودی- صهیونیست شاهد فضای سرد در فضای مذاکرات وین بودیم و در نهایت کاخ سفید به تکرار مدل اوباما در سال 1388 روی آورد، اما در پشت صحنه خبرهای جدیدی به گوش می­رسد.

طراحی آشوب به مثابه اهرم فشار

طرف‌های اروپایی و آمریکایی حاضر در مذاکرات برجامی از نخستین روزهای آغاز آشوب‌ها در ایران، با به‌کارگیری تبلیغات رسانه‌ای پرحجم و سوءاستفاده از نام «مهسا امینی»، بازی تازه‌ای را علیه جمهوری‌اسلامی به‌راه انداختند و کوشیدند با موج‌سواری روی حوادث به‌وقوع پیوسته، به امتیازگیری از ایران درجریان مذاکرات بپردازند. اتخاذ چنین رویکردی ازسوی طرف‌های غربی درحالی بود که مقام‌های ایرانی پیش‌از این بارها تأکید کرده بودند تا زمانی که پرونده مسائل پادمانی و ادعاهای ساختگی آژانس دراین زمینه بسته نشود، توافقی در کار نخواهد بود. در چنین شرایطی طرف‌های غربی و به‌ویژه مقام‌های آمریکایی در روزهای اخیر پیگیرانه تلاش کردند با دستاویز قرار دادن حوادث اخیر در ایران و دمیدن بر آتش اغتشاش، جمهوری‌اسلامی را برای کوتاه آمدن از مطالباتش تحت‌فشار قرار دهند. برهمین اساس هم بود که رئیس‌جمهور آمریکا در هفتادوهفتمین مجمع‌عمومی سازمان ملل‌متحد گفت که «آمریکا در کنار شهروندان و زنان شجاع ایران می‌ایستد.» موج‌سواری روی حوادث اخیر در ایران ازسوی دیگر مقام‌های آمریکایی نیز ادامه یافت و نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه این کشور، توماس گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان‌ملل و رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران ازجمله مقام‌هایی بودند که تلاش کردند با سوءاستفاده از مرگ مهسا امینی و فضای ایجاد شده پیرامون این موضوع، به‌نفع منافع واشنگتن بهره‌برداری کنند.

تکرار مدل ایجاد آشوب 1388

دموکرات ها عاشق رونویسی از طراحی های سیاسی یکدیگر هستند؛ این بار نوبت بایدن است  که سرمشق اوباما را تکرار کند. . این مدل در فتنه 1388 پس از انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم رخ داد. اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا که از طریق نامه‌نگاری با رهبرمعظم انقلاب به‌طور مستقیم درحال مذاکره با ایران بود بعد از اینکه فضای داخلی ایران به بهانه تقلب در انتخابات به آشوب کشیده شد فضا را مهیا دید و به یکباره رویکرد خود را از مذاکره به حمایت همه‌جانبه از ادبیات براندازانه تغییر داد. رویکردی که باعث شد رهبرمعظم انقلاب نیز پاسخ نامه دوم اوباما را ندهد. اوباما در کتاب خاطرات خود با عنوان «سرزمین موعود» به حوادث سال88 درایران اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در شرایطی که این کشور وارد چرخه هرج‌‌ومرج می‌شد، ما راهبردمان را به‌ سمت دومین گام راهبرد منع اشاعه‌ای خودمان تغییر دادیم؛ یعنی بسیج کردن جامعه بین‌المللی برای اعمال تحریم‌های اقتصادی سخت و چندجانبه‌ای که می‌تواند ایران را وادار به حضور در میز مذاکره کند». این درحالی است که وی در بخشی از کتاب خود به پاسخ رهبرمعظم‌انقلاب به نامه‌هایش اشاره می‌کند؛ «پاسخ صریح بود: ایران هیچ نفعی در گفت‌وگوی مستقیم ندارد.»

• احیا مذاکرات از مسیر غیررسمی

در روزهای اخیر سیگنال­ های مثبتی در فضای مذاکراتی منتشر شده است تا بار دیگر احتمال روشن شدن دوباره موتور مذاکرات وین را افزایش دهد. خبرها حول خانواده معروف نمازی است. «استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل خبر داد که «باقر نمازی» از زندان آزاد شده و ایران را ترک کرده و سیامک نمازی نیز آزاد شده (اما همچنان در ایران) است. حساب کاربری سازمان ملل نیز اعلام کرد: «آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل قدردان این است که پس از درخواست از رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران برای آزادی باقر نمازی، به وی اجازه ترک ایران برای درمان داده شده است.» سیامک و باقر نمازی چند سال پیش به اتهام جاسوسی و همکاری با دولت آمریکا هر کدام به ده سال حبس محکوم شده بودند. خبرها حاکی از آن است که آزادسازی زندانیان ایران و آمریکا همزمان با آزادسازی میلیاردها دلار منابع ارزی تهران انجام خواهد شد. از سوی دیگر، این توافق با وساطت یکی از این کشورهای منطقه بود. منابع آگاه نیز اعلام کرده اند که آزادی زندانیان، مستقل از مذاکرات احیای برجام است؛ تا نگرانی­های انتخاباتی دموکرات­ها رفع شود. در همین راستا «نور نیوز» نزدیک به شورای عالی امنیت ملّی نوشت: «طی هفته‌های اخیر مذاکرات فشرده‌ای با وساطت یکی از کشورهای منطقه درباره آزادسازی هم‌زمان زندانیان ایران و آمریکا انجام و میلیاردها دلار از منابع ارزی مسدود شده کشورمان نیز در این چارچوب در شرف آزادسازی است.» و گویاسازی پیام جمهوری اسلامی ایران به کاخ سفید در روایت تحلیلی مهدی محمدی تجلی یافته است که مشاور رئیس مجلس در امور راهبردی نوشت: «ایجاد توهم نزدیک بودن براندازی، بخش مهمی از ماموریت لشکر اکانت های فیک، و بخش بنیادین عملیات روانی پشت ناآرامی فعلی است.در واقع این همه داستان است. برنز و بارنیا سخت مشغولند ولی خب ظاهرا درون دولت بایدن هماهنگی نیست و گاهی یادشان می رود چه دستوری به بخش عملیات روانی داده اند‌. دولت بایدن در آستانه انتخابات کنگره، در حالی که به براندازهای بیچاره می گوید به خیابان بیایید و کار تمام است، میلیاردها دلار از دارایی های ایران را آزاد می کند تا دو زندانی را تحویل بگیرد و خرج انتخابات حزب دموکرات بکند.»

• چشم انداز

تحولات اخیر پیرامون احیای مذاکرات هسته­ای در قالب برجام نمایانگر آن است که آمریکا در روند مذاکرات خواهان استفاده از طراحی­های متعددی است. در همین راستا طراحی اول با محوریت مذاکرات رسمی در شرایط اغما قرار دارد و هریک از طرفین دیگری را مانع توافق معرفی می­کند. هرچند بسیاری از تحلیلگران سیاسی رفتارشناسی کاخ سفید در مقطع حضور دموکرات­ها در سریر قدرت را آمیخته با تردید در تصمیم­گیری تلقی می­کنند. طراحی دوم با محوریت ایجاد آشوب در کشور برای اهرم­سازی فشار به جمهوری اسلامی در بازه زمانی خلاء در تصمیم گیری احیا برجام کلید خورد؛ این طراحی عمیق هرچند موجب خسارت برای کشور شد ولی اهداف نهایی کاخ سفید محقق نشد. در طراحی سوم که همسو با طراحی دوم در کاخ سفید در حال پیگیری هست؛ رایزنی­های سیاسی تسهیل­ساز احیای برجام است که در همین راستا جمهوری اسلامی ایران با نشان دادن حسن نیت و اتخاذ راهبرد بیشترین انتفاع اقتصادی، گام های مثبت را برداشته است و حالا نوبت تیم بایدن است. بنابراین باید در روند مذاکرات احیای برجام، مسیر مذاکرات «غیررسمی» در قالب رایزنی کشورهای ثالث مانند عمان را با دقت بیشتری پیگیری کرد.