واکاوی عملیات روانی و تکنیک­های آن

پایگاه رهنما:

در این شماره در استمرار محور واکاوی عملیات روانی و تکنیک های آن به ابزار « بازی با رنگ­ها»، « شرطی­ سازی» می­پردازیم.

بازی با رنگ­ها

رنگ، همواره یکی از عناصر دیداری مهم و تاثیرگذار بر ادراک اجتماعی بوده است. از رنگ­ها می توان همانند صحبت کردن و نوشتن برای برقراری ارتباط استفاده کرد. احساساتی چون خشم، نفرت، محبت، شادی و حتی اعتماد را می توان به وسیله رنگ­ها به مخاطب منتقل کرد. کارشناسان عملیات روانی در تهیه نقشه­ها از رنگ های سرد و گرم برای نشان دادن ضعف و زبونی یا قدرت و برتری کشورها استفاده می­کنند. چنانچه یک کشور می­تواند برای تحقیر کشور همسایه خود آن را با زمینه رنگ صورتی نشان دهد. از منظری دیگر هم رنگ زرد به سختی در چشم تجزیه و آنالیز می­شود و یک رنگ احساس برانگیز است. شاخصه رنگ در پرچم کشورها یکی از مهم ترین مواردی است که در زمره بازی با رنگ ها قرار می گیرد. بدین گونه که رنگ پرچم یک کشور به نوعی بیانگر روحیات و سیاست­های کلی آن کشور است. برای مثال اگر به پرچم سه رنگ جمهوری اسلامی ایران دقت کنیم در می یابیم که رنگ سبز آن نشات گرفته از سبزی، خرمی و شادابی، رنگ سفید نشانه صلح­طلبی و رنگ قرمز نمادی از خون شهیدان و ایستادگی در برابر ظلم است.

شرطی­سازی

براساس این روش، پیام به یک محرک یا عامل نامربوط همواره شرطی می شود و بدان وسیله در جامعه القاء می گردد. از این تکنیک تبلیغی بسیار خطرناک برای استحاله فرهنگی ملت ها نیز استفاده  می­شود. مثلا ممکن است کروات و روشنفکری را که هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند با یکدیگر تداعی کنند و بعد از آن مخاطب همواره آدم کروات زده را فردی تحصیل کرده بداند؛ یا ممکن است مرد شدن و سیگار کشیدن نوجوانان را با یکدیگر همواره سازند؛ به گونه­ای که نوجوان بپندارد که مرد شدن زمانی میسر است که با کشیدن سیگار همراه باشد.

براساس نظریه شرطی شدن کلاسیک وقتی محرک، اسم یا یک مفهوم خنثی با مفهومی که بار هیجانی دارد همراه شود، پس از مدتی خاصیت آن را به دست می­آورد و در نتیجه واکنش مخاطبان در برابر محرک خنثی، مشابه واکنش آنان در برابر محرکی که بار هیجانی دارد خواهد بود. تبلیغات شرطی معمولا با بهره گیری از شیوه القای غیرمستقیم پیام صورت می گیرد. به عقیده تحلیلگران برجسته حوزه روان شناسی اجتماعی حجم وسیعی از گزارش­ها، اخبار، تحلیل ها، پیام رسانه­ها به تغییر نگرش مخاطبان توجه دارد. از نظر آنان رسانه­ها برای تغییر نظریات و نگرش های مخاطبان اغلب از روش های برگرفته از نظریه شرطی شدن کلاسیک و درگیر شدن اندک استفاده می­کنند. تکرار از الزامات اساسی این شیوه تبلیغی به شمار می­رود و معمولا تولیدکنندگان بازی­های رایانه­ای که امروزه حجم وسیعی از زندگی مردم دنیا را به خود اختصاص داده­اند نیز با عنایت به اثربخشی این شیوه اهداف مورد نظر خود را پیگیری می­کنند. بازی­هایی که کمپانی­های بزرگ می­سازند و در آن یک سرباز آمریکایی به پایانه خلیج فارس وارد می­شود و با افرادی که به ظاهر ایرانی و عرب هستند درگیر می­شود، خود به خود در حال انتقال یک حس مسلمان ستیزی به فردی است که آن بازی را انجام می­دهد که با توجه به سن پایین مخاطبان این موضوع در فرد نهادینه می­شود. برای نمونه در بازی های رایانه ای هنگامی که مصرف کننده بازی در قالب سرباز آمریکایی به صحنه نبرد با مسلمانان وارد می­شود؛ زمینه صدای اطراف فریادهای با مضامین اسلامی است؛ در این شرایط با تکرار این رویه مصرف کننده بازی به صورت شرطی می­آموزد که هرکجا چنین صدای را شنید بی اختیار شلیک کند.