آیا کانون‌های عملیاتی داعش تغییر خواهد کرد؟

پایگاه رهنما:

 آمریکا مدعی شده که طی حملات پهپادی در سوریه سومین سرکرده این گروه تکفیری را به هلاکت رسانده است. فرماندهی مرکزی آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که روز دوشنبه ماهر العقال را که رهبر داعش را مورد هدف قرار داده است. آمریکا گفته که این عملیات را در غرب سوریه انجام داده و ادعا کرده که کشته شدن سرکرده داعش توانایی این گروه را برای طراحی و اجرای حملات بیشتر در آینده مختل می‌کند.

ماهر العقال یکی از سه سرکرده داعش در یک دهه گذشته بود و رهبر این گروه تروریستی در سوریه و همچنین مسئول تلاشها برای گسترش شبکه داعش در خارج از عراق و سوریه بود. دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفته که ماهر العقال دارای کارت شناسایی جعلی بوده که نام شخص دیگری از سوی شورای محلی عفرین برای او صادر شده بود.

عناصر داعش بلافاصله پس از کشته شدن سرکرده این گروه، جمعه عواد ابراهیم البدری، را به عنوان رهبر جدد خود انتخاب کرد. لقب سرکرده جدید داعش ابوالحسن الهاشمی القریشی و برادر ابوبکر البغدادی اولین سرکرده داعش است. به گفته برخی منابع، رهبر جدید در گذشته مناصب فرماندهی در داعش را بر عهده داشته از جمله اینکه رئیس شورای موسوم به «شورای مشورتی داعش» بوده است.

هر چند جزئیاتی از نحوه انتخاب رهبران داعش تاکنون منتشر نشده است اما آنگونه که در سالهای اخیر در انتخاب سرکرده‌های این گروه می‌توان دریافت، قبیله و نسب افراد یکی از مهمترین عوامل انتخاب افراد است. همچنین، توصیه رهبر قبلی برای انتخاب فرد موردنظر بعد از او که به نوعی شیوه استخلافی و جانشینی به نظر می‌رسد  نیز در انتخاب سرکرده‌های این گروه نقش مهمی دارد. داعش می‌خواهد با حفظ کردن قدرت رهبری در خاندان البغدادی بتواند مسیر قبلی خود را همچنان ادامه دهد.

احتمال تحرکات جدید داعش در عراق

باتوجه به اینکه همه رهبران داعش در خاک سوریه کشته شده‌اند این امر نشان می‌دهد که اگرچه سوریه محل مناسبی برای سربازگیری برای داعش بوده تا بتواند از لحاظ تعداد نیرو قدرت سابق خود را تا حدی احیا کند اما برای کار تشکیلاتی فضای خوبی نیست. زیرا سران داعش به راحتی در تیررس آمریکاییها قرار دارند و هر زمان اراده کنند در راستای منافع خود آنها را مورد هدف قرار می‌دهند.

اینکه چرا داعش در شرایط کنونی برادر البغدادی را به عنوان رهبر جدید خود انتخاب کرده است جای تامل دارد. او سه سال پیش که ابوبکر البغدادی کشته شد در لیست گزینه‌های رهبری این گروه قرار نداشت و در این مدت دو نفر دیگر جایگزین البغدادی شدند ولی انتخاب او در زمانی که تحرکات داعش در عراق افزایش یافته است می‌تواند یک اقدام راهبردی باشد. شاید داعش به این ارزیابی رسیده که در سوریه نمی‌تواند برنامه‌های خود را دوباره عملی کند و عراق می‌تواند تا حدی فضای مناسبی را برای موج سواری تروریستها فراهم کند. باتوجه به اینکه برادران البغدادی خودشان تبعه عراق بودند و با برخی قبایل سنی این کشور مراوداتی را در سالهای اخیر داشته‌اند شاید احساس می‌کنند برادر البغدادی هم می‌تواند دوباره با قبایل متحد شده و بخشهایی از همکاری‌های گذشته با رهبران عشیره‌ای این مناطق را مجدداً احیا کند، همچنانکه در ماههای اخیر تحرکات داعش در عراق نیز شدت گرفته است.

اما فضای کنونی عراق با 8 سال پیش خیلی متفاوت است و اکنون گروه‌های حشدالشعبی تامین امنیت این کشور را به دست گرفته‌اند و اجازه جولان مجدد به تکفیریها را نمی‌دهند همچنانکه در ماههای گذشته تعداد زیادی از سرکرده‌های ارشد این گروه تروریستی را دستگیر و به هلاکت رسانده‌اند، اما با این حال عناصر باقی مانده داعش می‌خواهند بار دیگر شانس خود را برای بازیابی قدرت سابق امتحان کنند. زیرا از نظر تروریستهای داعش دوران رهبری ابوبکر البغدادی دوران طلایی این گروه بود که بسیاری از مناطق سوریه و عراق را اشغال کرده بود و این بار هم می‌خواهند با برادر او تاسیس خلافت مدنظر خود را امتحان کنند.

افغانستان و اوکراین مقصدهای جدید داعش

اگرچه اعضای داعش در راستای رسیدن به اهداف خود در منطقه تلاش می‌کنند اما بسیاری از سیاستهای آنها با کمک آمریکا و متحدانش انجام می‌شود و حامیان خارجی داعش هستند که به این گروه جهت می‌دهند تا چه برنامه‌هایی را و در کجا انجام دهند. هر چند آمریکاییها در سالهای اخیر رهبران داعش را به هلاکت رسانده‌اند اما این اقدام نه از سر خیر خواهی برای مردم منطقه بلکه در راستای اجرای برنامه‌های دیگری صورت گرفته است.

آمریکا به خوبی می‌داند که تروریستهای داعش دیگر نمی‌توانند در سوریه و عراق منافع این کشور را تامین کنند و می‌خواهد با ترور رهبران داعش، خاک سوریه و عراق را برای آنها ناامن کرده و به مکان جدیدی سوق دهد. تا چند سال پیش ایران تهدید بزرگ برای منافع آمریکا و متحدانش در خاورمیانه بود و به همین خاطر سعی کرد با ناامن کردن عراق و سوریه، قدرت محور مقاومت در منطقه را کاهش دهد، هر چند در این پروژه نیز شکست خورد.  اما اکنون تهدید بزرگ غرب، روسیه و چین هستند که واشنگتن تلاش می‌کند تا به هر طریقی شده برای حفظ هژمونی اضمحلال یافته اش مسیر قدرت‌گیری این کشورها را سد نماید.

باتوجه به اینکه مقامات کاخ سفید سیاست منزوی کردن و تضعیف روسیه را در پیش گرفته‌اند بنابراین ناامن کردن مرزهای این کشور هم اکنون در اولویت قرار گرفته است. لذا مقصدهای جدید داعش که آمریکا برای آنها تعیین کرده است، اوکراین و افغانستان هستند. در حال حاضر وزنه تحولات میدانی در اوکراین به نفع روسها سنگینی می کند و نیروهای روسی هر روز مناطق جدیدی را از خاک اوکراین را تصرف می‌کنند، بنابراین آمریکا قصد دارد تا تروریستهای بیشتری را روانه اوکراین بکند تا بتواند موازنه میدانی را به نفع اوکراینی‌ها تغییر دهد. هر چند روسها بارها اعلام کرده‌اند که تروریستهای سوری به اوکراین منتقل شده‌اند اما مقامات کاخ سفید درصدند تا نیروهای بیشتری از داعش را به اوکراین انتقال دهند و با کمکهای تسلیحاتی بتوانند روسها را متوقف کنند. بی تردید پیروزی روسیه در اوکراین، وجهه آمریکا و غرب را در جهان مخدوش خواهد کرد و به افول هژمونی آمریکا در جهان منجر خواهد شد.

از سوی دیگر، افغانستان به دلیل بی‌ثباتی‌ گسترده در سالهای اخیر یکی از نقاط استراتژیک برای داعش بوده  است تا بتواند خلافت مدنظر خود را در این کشور بر پا کند. از چند سال پیش شاخه خراسان داعش در افغانستان موجودیت خود را اعلام کرده است و در حال حاضر نیز هسته‌های مخفی این گروه در افغانستان حضور دارند که هر از گاهی با عملیات‌های تروریستی قدرت عملیاتی خود را به رخ می‌کشند تا از این طریق نیروهای بیشتری بتواند جذب کند.

در سالهای اخیر روسیه، چین و ایران بارها در مورد خطر گسترش فعالیت داعش در خاک افغانستان و برنامه کاخ سفید برای ایجا کانون‌های ناامنی در منطقه هشدار داده‌اند. آمریکا تلاش دارد تا داعشی‌ها را به افغانستان منتقل کرده و با ناامن کردن آسیای مرکزی و مرزهای جنوبی روسیه، بتواند به اهداف خود دست پیدا کند.