بحران سیاسی در همسایه شرقی ایران

این روز‌ها در همسایه شرقی ما پاکستان اتفاقاتی افتاده است که می‌توان گفت: بعد از جنگ اوکراین، مهمترین موضوع در جغرافیای منطقه به حساب می‌آید. هرچند این موضوع تازگی نداشته و در پاکستان تقریبا دوره‌ای نبوده که دوران نخست وزیری بطور طبیعی به پایان برسد، اما این وضعیت برای عمران خان تقریبا متفاوت است. چراکه او از همان ابتدا ساز مخالفت با کسانی را می‌زد که بطور سنتی در این کشور سلطه دارند و این بار هم چرخش او به شرق بهانه‌ای شد تا مخالفان نتوانند وجود او را در قدرت تحمل کنند. موضع حمایتی عمران خان از روسیه و سفر او به مسکو در اولین روز جنگ اوکراین کار دست او داد. مخالفان، طرح استیضاح نخست‌وزیر پاکستان را پیش کشیده‌اند، ولی استیضاح او پیش از آنکه به رأی گذاشته شود به دستور نایب‌رئیس پارلمان از دستور کار خارج شد و همزمان، پارلمان منحل شد. عمران خان هم می‌گوید آمریکایی‌ها می‌خواهند مخالفان او را به قدرت بیاورند.
اواسط اسفندماه بود که نخست‌وزیر پاکستان با حمله به سفرای غربی مستقر در اسلام‌آباد که او را برای محکوم کردن حمله روسیه به اوکراین تحت فشار گذاشته بودند، از آن‌ها پرسید: فکر می‌کنید پاکستان برده شماست؟ رؤسای ۲۲ هیئت نمایندگی دیپلماتیک مستقر در پاکستان در اول مارس در نامه مشترکی که در اقدامی نادر به طور علنی منتشر شد، از پاکستان خواستند از قطعنامه مطرح شده در مجمع عمومی سازمان ملل در محکومیت حمله روسیه به اوکراین حمایت کند، ولی نخست‌وزیر پاکستان، در سخنرانی در یک گردهمایی سیاسی خطاب به این سفرا گفت: «شما در مورد ما چه فکری می‌کنید؟ آیا ما برده شما هستیم و هر چه که شما بگویید ما انجام می‌دهیم؟» از آن موقع تاکنون، یک کمپین گسترده علیه عمران خان به راه افتاده تا جایی که بحث استیضاح او در پارلمان نیز پیش کشیده شد. البته طرح استیضاح عمران خان یکشنبه پیش از آنکه به رأی گذاشته شود به دستور نایب‌رئیس پارلمان از دستور کار خارج شد و همزمان، او در یک گام تهاجمی بحث انحلال پارلمان را مطرح کرد که به سرعت هم عملیاتی شد و حالا قرار است انتخابات زودهنگام برگزار شود. «عمران‌خان» روز یک شنبه گذشته ساعاتی پس از پایان جلسه پارلمان که برای استیضاح او برگزار شده بود، طی گفت‌وگوی زنده تلویزیونی، از مردم پاکستان خواست خود را برای انتخابات زودهنگام پارلمانی در این کشور آماده کنند. «عارف علوی» رئیس‌جمهور پاکستان هم با پیشنهاد عمران خان برای انحلال پارلمان موافقت کرده و دستور انحلال پارلمان را صادر کرده است.
نخست‌وزیر پاکستان آمریکا را به مداخله در امور داخلی پاکستان متهم کرده و از هواداران خود خواسته بود قبل از جلسه پارلمان به خیابان‌ها بیایند و اعتراضی مسالمت‌آمیز به آنچه که او «توطئه» از خارج از پاکستان برای برکناری خود نامیده، برگزار کنند. او گفته که تلاش برای منزوی کردن من تلاش برای تغییر رژیم در پاکستان با حمایت آمریکاست. او پیش از این یازدهم فروردین‌ماه نیز گفته بود که اوایل ماه مارس ۲۰۲۲، نامه‌ای از سوی سفیر پاکستان در یکی از کشور‌های غربی دریافت کرده که در متن آن برنامه ائتلاف اپوزیسیون برای رأی عدم اعتماد به وی مطرح شده بود. به گفته عمران خان، علت این تهدید عدم موافقت وی با ایجاد پایگاه نظامی خارجی در خاک پاکستان بوده است. جبهه‌گیری علیه عمران خان به خصوص از این جهت حائز اهمیت است که ژنرال «قمر جاوید باجوا»، فرمانده ارتش پاکستان در موضعی متفاوت با نخست‌وزیر پاکستان، از جنگ روسیه علیه اوکراین، خواستار توقف فوری «فاجعه بزرگ» در کشور کوچک‌تر (اوکراین) شده است.
• آیا ارتش پاکستان دست به کودتا می‌زند؟
باتوجه‌به شرایطی که پاکستان دارد، احتمال ورود ارتش به‌عنوان کودتا خیلی‌کم است، ولی نمی‌توان احتمال آن را صفر دانست، چون ارتش پاکستان در شرایطی نیست که بخواهد با کودتا، صحنه سیاسی را مدیریت کند؛ زیرا برای ایجاد تصویر مثبت در میان افکار عمومی پاکستان تلاش بسیاری کرده است و اگر ارتش بخواهد دخالتی داشته باشد، در پشت پرده به‌گونه‌ای لابی می‌کند که یک دولت و نخست‌وزیر همسو با اهداف ارتش روی کار قرار بگیرد، ولی بازهم این احتمال وجود دارد که ارتش به‌واسطه گسترش بحران و به‌هم‌ریختن فضای سیاسی و ایجاد مشکلات امنیتی وارد فاز کودتا شود.