انقلاب اسلامی و تاثیر آن بر جنبش های اسلامی و جبهه مقاومت

انقلاب اسلامی ایران به دلیل جذابیت در شعارها، اهداف، روش‌ها، محتوا و نتایج و سابقه مشترک دینی و تاریخی و شرایط محیطی منطقه‌ای و بین‌المللی، پدیده‌ای اثرگذار در جهان اسلام بویژه منطقه بوده است. امروزه نه تنها علاقه‌مندان، حتی دشمنان و مخالفان انقلاب تردیدی ندارند و معترفند که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و سقوط رژیم شاهنشاهی در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹ م) نقطه عطف مهمی نه تنها در تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی جهان اسلام و منطقه، بلکه در طول جهان بوده است. در کنار این ظرفیت انقلاب اسلامی، جایگاه و موقعیت منحصر‌به‌فرد واستراتژیکی ایران نیز موجب شده است که ابعاد و دامنه‌های تحولات برآمده از انقلاب اسلامی، عرصه‌های جغرافیایی دیگر کشور‌ها را درنوردد. طرح «ام القرای اسلامی» پاسخ به فراگیری این حرکت و تلاش برای مرکزیت بخشی گفتمان هویتی انقلاب اسلامی جهت تحرک بخشی به جنبش‌ها و حرکت‌های اسلامی و ملی بود. در واقع به واسطه پیروزی انقلاب برآمده از مذهب و احیای نقش دین در ساختار سیاسی، موجی از تجدید حیات اسلامی در کشور‌های دیگر به وقوع پیوست.
عناصری که در فرآیند انقلاب، جنبش‌های سیاسی و اجتماعی را به خصوص در کشور‌های دیگر تحت تاثیر قرار می‌داد، از ماهیت دینی آزادیخواهانه، ضداستعماری، ضدسرمایه‌داری، استقلال‌طلبانه و هویت‌خواهی آن متاثر بود؛ لذا دو نکته جنبش‌های اسلامی را برای پیمودن این مسیر تشویق می‌کرد:
الف: دشمن یکسان:انقلاب اسلامی و جنبش‌های اسلامی دارای دشمن مشترکند و دشمن مشترک این دو همانا استکبار جهانی به سرکردگی امریکا و رژیم صهیونیستی است. انقلاب اسلامی با طرح شعار «نه شرقی، نه غربی» پرچم مبارزه علیه دشمن مشترک جهان اسلام را به دوش گرفته است.
ب: آرمان مشترک: انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی معاصر، خواهان برچیده شدن ظلم و فساد و اجرای قوانین اسلام و استقرار حکومت اسلامی در جامعه مسلمانان و به اهتزاز در آوردن پرچم اسلام در سراسر جهان از طریق نفی قدرت‌ها و تکیه بر قدرت لایزال الهی و توده‌های مردمند؛ بنابراین، مهم‌ترین پیامد پیروزی انقلاب اسلامی، شکل‌گیری نوعی «اعتماد به نفس» در میان جنبش‌هایی بود که حرکت اصلاحی خود را تازه آغاز کرده بودند، زیرا «انقلاب اسلامی به اسلام و مسلمانان حیات تازه بخشید. آن‌ها را از عزلت و حقارت نجات داد. بر ناتوانی مارکسیسم، لیبرالیسم و ناسیونالیسم در اداره و هدایت مسلمانان مهر تایید زد و اسلام را به عنوان تنها راه‌حل برای زندگی مسلمین مطرح کرد.»

• تاثیر انقلاب اسلامی بر جنبش‌های اسلامی
بازتاب انقلاب اسلامی و تاثیرات ناشی از آن را می‌توان در جنبش‌های اسلامی کشور‌های فلسطین، عراق، سوریه، الجزایر، پاکستان (کشمیر)، افغانستان، یمن، بحرین و مصر مشاهده کرد. جهان‌سوم‌گرایی و حمایت از مظلومان در سطح جهان نیز به عنوان یکی از اصول ثابت و مسلم انقلاب در فراگیر شدن ابعاد و تاثیرات و پیامد‌های انقلاب اسلامی تاثیرگذار بود. اختلاف و شکاف‌های عمیق میان طبقات و گروه‌های حاکم کشور‌های عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و سرکوب آزادی‌های اساسی از سوی حکومت‌ها باعث شده بود تا جوانان و روحانیون که عمدتا شیعه بودند، با اتخاذ خط‌مشی اسلامی و تاسیس کشور‌های اسلامی پیرو انقلاب اسلامی درصدد رویارویی با رژیم‌های حاکم برآیند. از آنجا که مسلمانان ناراضی این کشور‌ها بیشتر شیعه بودند و در تبعیض اجتماعی و سیاسی به سر می‌بردند، گرایش به سوی انقلاب اسلامی شدت داشته است.
به‌طور کلی، تاثیر انقلاب اسلامی بر جنبش‌ها و حرکت‌های اسلامی معاصر به دو صورت بوده است؛ مستقیم و غیرمستقیم.

الف) تاثیر مستقیم انقلاب
در ارتباط با تاثیر مستقیم، در سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی، برای اولین بار برخی گروه‌های اسلامی شروع به اعلام موجودیت و رشد کردند و به عناصر سیاسی مهمی در حیات سیاسی جهان اسلام تبدیل شدند. این گروه‌ها در واقع تحت تاثیر مستقیم انقلاب اسلامی ایران به وجود آمدند و مورد تایید نظام جمهوری اسلامی ایران نیز بودند؛ نظیر گروه‌های اسلام‌گرایی که در لبنان (جنبش امل به رهبری امام موسی صدر، جنبش امل اسلامی به رهبری سیدحسین موسوی، جنبش حزب‌الله به رهبری شیخ صبحی‌طفیلی و جنبش توحید اسلامی لبنان به رهبری شیخ سعید شعبان)، عراق (حزب الدعوه با حمایت آیت‌الله محمدباقر صدر، سازمان پیکار اسلامی به رهبری آیت‌الله سیدمحمد شیرازی و مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به رهبری محمدباقر حکیم و حشدالشعبی در زمان حاضر)، عربستان (شاخه اخوان‌المسلمین تحت رهبری جهیمان العتیبی، سازمان انقلاب اسلامی جزیره العرب به رهبری شیخ صفار)، تونس (جنبش گرایش اسلامی یا جنبش نهضت به رهبری راشد الغنوشی)، الجزایر (جبهه نجات اسلامی به رهبری دکتر عباس مدنی)، مراکش (جنبش جوانان مسلمان و سربازان اسلام) فلسطین (جنبش جهاد اسلامی به رهبری شیخ عبدالعزیز عوده و جنبش مقاومت اسلامی فلسطین یا حماس) ظهور یافتند و انقلاب اسلامی را به عنوان الگوی حرکت خود برگزیدند.
جملگی این جنبش‌ها ضمن تجلیل از پیروزی انقلاب اسلامی در تلاش بودند تا با الهام از مبارزات مردم ایران، حرکتی سیاسی را علیه رژیم‌های حاکم و دستیابی به حکومت اسلامی را آغاز کنند.
نظام اسلامی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت، به صورت بهترین الگو و مهم‌ترین خواسته سیاسی مبارزان مسلمان درآمد. یکی از رهبران مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در این باره گفته است: «ما در آن موقع می‌گفتیم، اسلام در ایران پیروز شده است و به زودی به دنبال آن در عراق نیز پیروز خواهد شد. بنابراین باید از آن درس بگیریم و آن را سرمشق خود قرار دهیم.»

ب) تاثیر غیرمستقیم انقلاب.
اما در برخی کشور‌ها نظیر مصر (جنبش اخوان‌المسلمین، سازمان آزادیبخش اسلامی و جماعه المسلمین) و سوریه (اخوان‌المسلمین سوریه و جبهه اسلامی سوریه) تاثیر انقلاب اسلامی به صورت غیرمستقیم بود.

• رویارویی جبهه مقاومت در برابر دشمنان، محصول آموزه‌های انقلاب اسلامی
رهبران این جنبش‌ها، انقلاب اسلامی را به عنوان «تن‌ها حکومت اسلامی موجود در جهان» می‌دانستند که به عنوان الگوی تمار عیار جنبش‌های اسلامی باید مورد توجه قرار گیرد. بر اساس این تحلیل «انقلاب اسلامی ایران، انقلاب تمام جنبش‌های اسلامی در جهان اسلام است، هر چند ممکن است مکاتب فکری مختلفی میان این جنبش‌ها وجود داشته باشد؛ بنابراین ظهور انقلاب اسلامی موجب تقویت جنبش‌های اسلامی و حتی جنبش‌های غیراسلامی شد.
در رابطه با جبهه مقاومت هم باید گفت که روند موقعیت‌یابی و تقویت جایگاه محور مقاومت در منطقه و حتی تغییر توازن قدرت به نفع محور مقاومت هم سبب شد تا دشمنان به خصوص در یک دهه اخیر تلاش‌های خود را برای مقابله با محور مقاومت افزایش داده و منسجم کنند. «براندازی» نظام سوریه که یکی از کشور‌های عضو محور مقاومت است، یکی از راهبرد‌هایی است که مخالفان و دشمنان برای مقابله با مقاومت در پیش گرفته بودند، اما انسجام و یکپارچگی گروه‌های مقاومت با حمایت جمهوری اسلامی ایران سبب شد تلاش‌های دشمنان با شکست مواجه شود.
وضع «تحریم» علیه جمهوری اسلامی ایران، گروه‌های مقاومت و رهبران و شخصیت‌های مقاومت نیز از دیگر راهبرد دشمنان در مقابله با مقاومت است که طی ۴ دهه گذشته به کار گرفته شد. قرار دادن در لیست خودساخته «تروریستی» نیز دیگر راهبرد دشمنان برای مقابله با گروه‌های مقاومت در ۴ دهه گذشته بود که تاکنون به دفعات استفاده شده است. نه تحریم و تروریستی خواندن و نه ترور فرماندهان تاکنون سبب نشده است محور مقاومت به اهداف و آرمان‌های خود پایبند نباشد و در اصول و آرمان‌های خود تغییر ایجاد و به سمت سازش حرکت کند. این اقدام‌ها عزم و اراده گروه‌های مقاومت را برای تقویت موقعیت در درون کشور‌ها و در سطح منطقه غرب آسیا، بیشتر کرده است و امروز محور مقاومت یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بازیگران در منطقه پرآشوب غرب آسیا است که آن را باید حاصل تاثیر گذاری انقلاب اسلامی دانست.