کارآمدی «سیاست مراوده» با طالبان

بعد از چند مرتبه تأیید و تکذیب، هم ایران و هم طالبان تأیید کردند که امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، در تهران با احمد مسعود و محمد اسماعیل خان، از رهبران جهادی ملاقات کرده است. معاون سخنگوی طالبان گفته که در این دیدار، به احمد مسعود رهبر مقاومت ملی افغانستان اطمینان داده شده که می‌تواند بدون هیچ نگرانی به کشور خود بازگردد.

به گزارش «جوان»، گام‌های طالبان به سمت ایران و بالعکس با سفر امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان به تهران و ملاقات و مذاکره با مقام‌های بلندپایه ایرانی، در حال سرعت گرفتن است. هرچند سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه گفته که «اساساً در نقطه به رسمیت شناختن طالبان قرار نداریم»، ولی هم متقی از سفر به تهران راضی به نظر می‌رسد و هم ایران از ملاقات او و نتایجش قانع است. طالبان زمانی در تهران به چشم تهدید دیده می‌شد و بعد هم که به سمت تنش‌زدایی با ایران گام برداشت، مقام‌هایش مخفیانه به تهران سفر می‌کردند و مقام‌های ایرانی با تردید با اعضایش عکس یادگاری می‌گرفتند. اما حالا متقی، وزیر خارجه طالبان در معرض دوربین‌ها، با هیئت همراه به تهران آمده، با وزیر خارجه، نماینده وزیر رئیس‌جمهور در امور ایران، علی اکبر ولایتی، مشاور رهبری و چندین مقام بلندپایه دیگر ملاقات کرده و دست آخر هم با ابراز رضایت از اولین سفر در کسوت وزیر خارجه طالبان، این سفر و ملاقات با امیر عبداللهیان را مثبت ارزیابی می‌کند: «در این دیدار، روابط، تجارت، بازرگانی، فرآورده‌های نفتی، ترانزیت و مسائل امنیتی به صورت مثبت و سازنده مورد بحث قرار گرفت.»

تبدیل تهدید به فرصت
چند ماه قبل، اوایل آبان بود که سید رسول موسوی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه ایران در موضع‌گیری که خود آن را غیررسمی خواند، گفته بود، طالبان تهدید راهبردی علیه منافع ملی ایران است؛ اظهارنظری که در آن مقطع، انعکاس وسیعی پیدا کرد، اما از همان موقع تا الان، منتقدان بار‌ها تکرار کرده‌اند که در هر حال، طالبان در مرز‌های شرقی ایران یک واقعیت است که از آن گریزی نیست. چیزی که به عنوان راه‌حل جایگزین تهدید انگاری طالبان مطرح شده، سیاست «مراوده» (Engagement) است؛ همان سیاستی که برخی می‌گویند اگر درست اجرا شود، می‌توان در یک فرایند میان‌مدت، نیرو‌های سیاسی رقیب یا حتی معارض را به نیرویی کم چالش یا هم‌جهت تبدیل کرد. سفر امیر خان متقی به تهران و ابراز رضایت دو طرف از این سفر نشان می‌دهد که اقلاً تا اینجای کار، سیاست مراوده تهران مقابل طالبان، در حال جواب دادن است. مشخص است طالبان و ایران اختلافات زیادی دارند، ولی زمینه‌های همکاری با افغانستان، به عنوان همسایه شرقی، می‌تواند از دامنه این اختلافات بکاهد. حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه دیروز سیاست‌های غلط امریکا و هم‌پیمانان آن را طی ۲۰ سال گذشته در افغانستان نکوهش کرد و گفت: «منابع مالی بلوکه شده افغانستان توسط امریکا باید برای ملاحظات بشردوستانه و به منظور کمک به بهبود وضعیت اقتصادی مردم افغانستان آزاد شود و در اختیار این کشور قرار گیرد.» امیرخان متقی دیروز همچنین با «حسن کاظمی قمی» نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان دیدار و گفتگو کرد، ملاقاتی که به گفته وزارت خارجه طالبان در آن، روابط دوجانبه اقتصادی و سیاسی میان افغانستان و ایران، افزایش پروازها، ترانزیت زمینی و سایر تسهیلات و فراهم‌آوری تسهیلات برای مهاجرین افغان مورد بحث قرار گرفت. وی درباره این سفر به رادیو تلویزیون ملی افغانستان گفت: «دیدار‌های مثبتی با طرف ایرانی در زمینه تجارت، نفت، ترانزیت، سیاسی و امنیتی داشتیم. هدف ما برقراری روابط خوب با منطقه و به ویژه با کشور‌های همسایه است.»

مشارکت احمد مسعود در دولت طالبان؟
مذاکرات طالبان با مقام‌های بلندپایه ایرانی به یک طرف، طالبان دیروز رسماً ملاقات با محمد اسماعیل خان، از رهبران جهادی وابسته به حزب جمعیت اسلامی و احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت پنجشیر با وزیر امور خارجه طالبان را هم تأیید کرد. بلال کریمی، معاون سخنگوی دولت موقت طالبان در یک پیام توئیتری نوشته است: «اسماعیل‌خان و احمد مسعود با هیئتی از امارت اسلامی در تهران دیدار کردند. در این دیدار امارت اسلامی به آن‌ها اطمینان داد که می‌توانند بدون هیچ نگرانی به کشورشان بازگردند.»
این ملاقات که در نوع خود بی‌سابقه به حساب می‌آید، می‌تواند تهران را به یک بازیگر کلیدی در روند سیاسی افغانستان تبدیل کند. محتوای این ملاقات مشخص نیست و این هم معلوم نیست که تا چه حدی اشتراک قدرت با نیرو‌های سیاسی مخالف خود را خواهد پذیرفت، ولی صرف این ملاقات، یک نشانه دیگر از نتیجه‌بخش بودن سیاست «مراوده» در ایجاد انعطاف در طالبان و گروه‌های سیاسی است که برای قدرت مرکزی در افغانستان چالش به حساب می‌آیند. یک منبع به خبرگزاری اسپوتنیک گفته که محمد اسماعیل‌خان برای دیدار با امیرخان متقی به گونه رسمی به وزارت خارجه ایران دعوت شده بود و در این دیدار وزیر خارجه ایران نیز حضور داشته است. این منبع گفته است: «امیرخان متقی، با پیام رئیس‌الوزرای طالبان، محمدحسن آخوند با امیر محمد اسماعیل‌خان دیدار کرد، او از امیرصاحب خواست تا با ۲۰ شخصیت برجسته و با فرماندهانش در حکومت همه شمول طالبان سهیم باشد.»