کریدورهای ترانزیتی حیاتی در آسیای میانه و اهمیت آن‌ها برای ایران

پایگاه رهنما:

امروزه کریدورهای ترانزیتی اعم از ریلی، دریایی و جاده‌ای به یکی از مهم‌ترین محورهای تمرکز دولت‌ها برای توسعه اقتصاد و تجارت با یکدیگر تبدیل شده‌اند. البته از دیرباز همواره مسیرهای تجاری برای کشورهای مختلف دارای اهمیت بوده‌اند. در این میان یکی از مسیرهای مهم که همواره در مسیر تجارت و ترانزیت کالا در گذشته و امروز از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است، منطقه آسیای میانه می‌باشد.

موقعیت منحصر به فرد آسیای میانه شرق و غرب، همچون دالانی است که در قلب دو سوی جهان قرار داشته باشد. منطقه آسیانی میانه به عنوان یکی از کریدورهای مهم منطقه‌ای در عرصه حمل و نقل بین‌الملل، برای جمهوری اسلامی ایران نیز در بُعد تجارت خارجی از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است. کریدورهای بین‌المللی آسیای میانه که اکثرا پل ارتباطی میان شرق آسیا و اروپا هستند، برای ایران نیز از اهمیتی فوق الاده برخوردار هستند. در واقع، جمهوری اسلامی ایران به دلیل دسترسی کوتاه تر به آبهای آزاد، اقتصادی ترین مسیر برای ترانزیت کالاها به کشورهای آسیای میانه به شمار می‌رود. با این اوصاف، مهم‌ترین کریدورهای ترانزیتی آسیای میانه را می‌توان د قالب چند کریدور مهم خلاصه و اهمیت آن‌ها را برای ایران مورد اشاره قرار داد.

کریدور ترانزیتی کتای

این کریدور در مرداد ماه سال جاری (99) راه اندازی شده است.  کریدور کتای از کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران تشکیل شده و به عنوان مسیر کوتاه و جایگزین برای ارسال کالا از بنادر جنوبی ایران به کشورهای آسیای میانه راه اندازی شده است. کریدورکتای به دلیل هزینه کمتر و کوتاه‌تر بودن مسافت برای کشورهای منطقه و به‌ویژه در حوزه اکو می‌تواند توجیه اقتصادی بیشتری داشته باشد و اتصال کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد از طریق بنادر خلیج‌فارس و دریای عمان درآمدهای ترانزیت کشور را بشدت افزایش خواهد داد. در ارتباط با این کریدور بهنام فرامرزیان، سرپرست واحد حمل‌ونقل بین‌المللی و کارنه تیر اتاق ایران معتقد است: «با توجه به تمایل ازبکستان جهت اجرای پروژه eTIR می‌توان این کریدور را به کریدور eTIR مبدل ساخت. در همین زمینه، همکاری مراجع ذیصلاح کشورهای عضو کتای و همچنین مؤسسات ضامن و صادرکننده کارنه تیر نقش بسزایی در دوام و رونق تجارت در بین کشورهای عضو خواهد داشت.»

کریدور پل زمینی جدید آسیا- اروپا

این کریدور که به مسیر ترانزیتی شرق به غرب نیز معروف است از چین تا اروپا امتداد دارد و از آسیای میانه عبور می‌کند. کریدور مذکور با جاده ابریشم انطباق دارد و بر حسب چگونگی از دریای خزر به سه شاخه شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود. در این میان شاخه حنوبی پس از انشعاب از مسیر مرکزی از تجن به سرخس واقع در مرز ترکمنستان به ایران متصل می‌گردد. یکی به سمت جنوب رفته و به بنادر شهید رجایی و امام خمینی واقع در سواحل خلیج فارس متصل می‌شود. مسیر بعدی از تهران به تبریز رفته و در رازی وارد ترکیه و از طریق بندر استانبول یا سایر بنادر این کشور به شبکه راه‌های اروپایی متصل می‌گردد.

کریدور شمال – جنوب

این کریدور از طریق مسیر ترانزینی از شمال اروپا اسکاندیناوی و روسیه و از طریق ایران با کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب شرق آسیا متصل می‌شود و بخش مهمی از این مسیر از خاک ایران می‌گذرد. این کریدور تقاطع‌های متعددی با کردیورهای مختلف بین آسیای میانه و اروپا از جمله ترسیکا و اتلید دارد. کوتاه ترین، ارزان‌ترین و مناسب‌ترین مسیر حمل کالا بین آسیا و اروپا برای بازرگانان و شرکت‌های حمل و نقل این دو قاره می‌باشد . می‌تواند به سهولت و در نهایت امنیت خاطر کالاهای خود را از این مسیر به حوزه خلیج فارس و اقیانوس خند و جنوب شرق آسیا، روسیه و کشورهای اسکانیدیناوری و شمال و مرکز اروپا حمل کند.

کریدور سراسری گسترده آسيا

این کریدور به عنوان خط سراسری آسیا که اکثر کشور های آن را به هم متصل می کند شناخته می شود و از کشورهای سنگاپور، مالزی، تایلند، میانمار، کامبوج، ویتنام، میانمار ولائوس عبور کرده و شاخه ای از آن به چین متصل می گردد. با تکمیل این خط و پیوستن برخی از کشورها همچون بنگلادش هند پاکستان و ایران، این خط به شبکه اروپا متصل خواهد شد. در مقایسه با حمل و نقل دریایی به لحاظ کاهش قابل ملاحظه در زمان حمل پتانسیل این کریدور از مزیت نسبی برخوردار است اما سیستم راه آهن های کشورهای مسیر در مقایسه با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. این کریدور برای تجارت و حمل و نقل ایران از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است.

کریدور شمالی، شرق- غرب

این کریدور در اصل هدف ایجاد حمل و نقل ترکیبی از منطقه شرق به غرب مابین روسیه و ساحل شرقی آمریکای شمالی با عبور از مرزهای سوئد، فنلاند و از مناطق Tomio- Haparanda  و حمل و نقل دریایی از بندر نارویک در نروژ می باشد، شاخه های فرعی این کریدور می تواند از طريق کریدور شمال جنوب از محدوده سرزمینی جمهوری اسلامی ایران عبور می‌کند. از بین کریدورهای فوق انشعاب جنوبی کریدور بل زمینی جدید آسیا - اروپا، کریدور شمال - جنوب و کریدور سراسری آسیا از ایران می گذرد که بیانگ‌ر اهمیت استراتژیک ایران در برقراری ارتباط جهانی است.

کریدور اسکاندیناوی - خاور دور (کریدور شمال غرب)

این کریدور از خاور دور تا اورال و از آنجا با خط آهن سراسری سیبری مشترک است در پرم به شمال غرب تغيير جهت داده و از طریق چایورنا یا سایکتیفکاروندینگا- کارپگوری به بنادر آرخانگلسک یا مورمانسک رفته و یا در جهت غرب از مرز ریلی روسیه و فنلاند عبور کرده و به بنادر فنلاند متصل می‌گردد. ساخت این کریدور و امکان ارتباط آن با بنادر شمالی روسیه و بنادر دریای بالتیک فنلاند این فرصت را برای بخشی از مناطق دور افتاده و متروک روسیه فراهم می سازد تا با دسترسی راه آهن کالاها و محمولات خود را که عمدتا مواد معدنی هستند صادر کنند.. این کریدور با وجود عدم عبور از ایران در بلندمدت می‌تواند در زمینه مبادلات تجاری میان ایران و اروپا تاثیرگذار باشد.