بودجه ۱۴۰۰ با بی‌مسئولیتی تمام بسته شد/ دوران «به‌به و چه‌چه» گذشته/ نمی‌گذاریم پولی در جیب مردم بگذارند و ۱۰برابرش را بردارند+ فیلم

لایحه بودجه سال 1400 با سرجمع مصارف 841 هزار تومانی هفته قبل تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. بر اساس این لایحه منابع حاصل از فروش نفت بالغ بر 199 هزار میلیارد تومان بر حسب فروش روزانه 2.3 میلیون بشکه نفت لحاظ شده است، از سوی دیگر اصلاحات ساختاری بودجه از بعد هزینه‌کرد کارا و منابع پایدار به یکی از چالشهای بودجه 1400 تبدل شده که ظاهراً بعد از تأکیدات چند سال اخیر نیز، دولت در این حوزه اقدام خاصی انجام نداده است.

این درحالی است که در روزهای آینده مجلس بررسی کلیات این لایحه را آغاز خواهد کرد. مرکز پژوهشهای مجلس به‌عنوان بازوی مشورتی و پژوهشی نمایندگان مجلس نقش مهمی در موشکافی ابعاد پیدا و پنهان لایحه بودجه به‌عهده دارد، بر همین اساس گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم گفتگویی با علیرضا زاکانی رئیس مرکز پژوهشهای مجلس انجام داد که در ادامه قسمت اول این گفتگو با محور لایحه بودجه 1400 و نحوه اعمال اصلاحات بودجه قابل مشاهده است.

* بخشی از فشارهای معیشتی امسال بر مردم ناشی از بودجه 98 و 99 بود

تسنیم: بحثهایی که اخیراً شنیده می‌شود مبتنی بر این است که در مجلس بحث و چالش‌های اصلی در حوزه اقتصاد، تولید و معیشت مردم است. به هر حال در یکی دو سال اخیر فشار سنگینی به توده‌های مختلف مردم وارد شده و البته جهت‌گیری مجلس نیز به‌صورت مشخص به‌سمت کاهش این آثار منفی بوده است. با توجه به اینکه در فصل تصویب بودجه 1400 نیز قرار داریم، بفرمایید مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نگهبان اصلی بودجه و ثروت عمومی چه اقداماتی را در دستور کار قرار داده است.

زاکانی: خاستگاهی که مجلس یازدهم دنبال می‌کند خاستگاهی بر اساس اهداف انقلاب اسلامی است یعنی ما به‌سمتی برویم که به هر حال در جامعه بتوانیم آزادی را به‌معنای درست و استقلال را به‌صورت واقعی و معنویت را در جامعه به‌عنوان یک آرزو و آرمان بزرگ نشر بدهیم، لذا وقتی صحبت از مجلس یازدهم می‌کنید مجلس یازدهم، توجهش به تحقق شعارهای انقلاب اسلامی است که عموم مردم را منتفع می‌کند، نه یک قشر خاص، دستگاه و گروه ویژه.

وقتی وارد مجلس شدیم یک جهت‌گیری‌هایی را اصرار داشتیم که مبتنی بر شناخت دقیقی بود که از عرصه داشتیم، اولین اشکالی که وجود داشت این بود که بودجه در سال 98 و 99 به‌شدت تورم‌زا بود و ثبات اقتصادی کشور را به هم زده بود و ما دو راه را پیش گرفتیم؛ یکی اینکه برای بعد از آن مثلاً در بودجه 1400 اشتباه بودجه سال 98 و 99 را تکرار نکنیم، یعنی بیش‌انگاری سمت درآمدها را به‌صورت افسانه‌ای در نظر گرفتند و بعد در مقابلش هزینه‌تراشی بزرگ را تحمیل کردند که منجر به یک نابسامانی در جهت کسری بودجه دولت شد و ارزش پول ملی افت کرد و یک نابسامانی بزرگ را در کشور شاهد بودید که مردم در عرض چند ماه عوارض آن را احساس کردند.

* کسری بودجه 273هزارمیلیاردتومانی سه‌چهارم دارایی مردم را از بین برد

یک‌دفعه وقتی آثار تورم و آثار به‌همخوردگی عرصه اقتصاد و تلاطمات معلوم شد مردم احساس کردند دارایی‌های آنها در برابر گذشته یک‌چهارم شد و سه‌چهارم یا سه‌پنجم دارایی‌هایشان را یک‌دفعه از دست دادند و یک خسران بزرگ در کشور تحمیل شد.

علتش چه بود؟ علت این بود که ما در بودجه سال 98، صدهزار میلیارد تومان کسری منابع داشتیم، در بودجه سال 99، دویست و هفتاد و سه هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشتیم و این کسری بودجه‌ها از طرقی تأمین شد که غلط بود، مثلاً بودجه را برای اینکه آمریکا احساس کند اثر تحریم‌هایش در سال 97 پایین‌تر رفته و بالا نبوده است بودجه را با یک میلیون و پانصد هزار بشکه نفت در روز با 50 دلار بستند،نگفتند این‌که اعدادی که برای فروش نفت در نظر گرفتیم یک شو است و حتی اگر بنا باشد که دشمن خواب و خیال به سرش نزند، از آن طرف ما خودمان خوابمان نبرد و هزینه معادل افزایش پیش‌انگاری منابع را لحاظ کنیم اما دولت این کار را کرد و 196 هزار میلیارد تومان کسری بودجه به بار آمد.

سال 99 منابع نفتی بودجه با فروش یک میلیون بشکه در روز بسته شد که باز می‌دانستند که این ارقام مهیا نمی‌شود، لذا با خرج‌تراشیهای متعددی که انجام دادند نه‌تنها بودجه را بالا بستند بلکه در طول سال هم هزینه‌های دیگری را حتی خلاف قانون تحمیل کردند و شرایط را به‌سمتی بردند که 273 هزار میلیارد تومان کسری بودجه تحمیل شد. برای جبران این ارقام به‌درخواست و نیاز دولت، پایه پولی را توسط بانک مرکزی بالا بردند و نتیجه‌اش این شد که مابه‌ازای این پایه پولی بالا، تورمی افسارگسیخته هم به مردم تحمیل شد.

لذا جهت اول در مجلس یازدهم این بود که مانع این سیاست‌گذاری غلط برای آینده باشیم و شرایط فعلی را به‌سمتی ببریم که از طریق درست منابع دولت را تأمین کنیم و با نظارتهایی که اعمال می‌کنیم شرایط را به‌سمتی ببریم که این بی‌ثباتی در کشور و این تلاطم حاصل از افزایش کسری بودجه دولت، به کشور آسیب نزند.

* مجلس نمی‌گذارد دولت یک پولی در جیب مردم بگذارد و 10برابرش را بردارد

تسنیم: چالش کسری شدید در بودجه سال 1400 نیز ظاهراً تکرار خواهد شد. رویکرد مرکز پژوهشهای مجلس و اساساً مجلس یازدهم نسبت به این بیش‌برآوردی‌ها در منابع و مصارف بودجه 1400 چیست؟

زاکانی: اگر بودجه سال 98، حدود 96هزار میلیارد و بودجه سال 99، 273هزار میلیارد تومان با کسری همراه بوده است این لایحه بودجه 1400، حدود 330 هزار میلیارد تومان کسری دارد، از طرف دیگر بودجه را هم آمدند رتوش کردند، خیلی عجیب و غریب است این رویکرد، به‌عنوان مثال اعلام شد که منابع بودجه‌ای شرکتهای دولتی فقط 9 درصد اضافه شده و نسبت به رنج شیب صعودی سالهای قبل کم شده است، بعد وقتی نگاه می‌کنید می‌بینید واقعیت به این شکل نیست.

مرکز پژوهشهای مجلس در سالهای قبل اعتراضی داشته است که در بودجه شرکتهای دولتی تکرار ارقام وجود دارد، ثانیاً بخشی از ارقام و اعداد لحاظ‌شده در منابع و مصارف کاذب است، به‌عنوان مثال منابع شرکت نفت در بودجه شرکتهای دولتی، 715 هزار میلیارد تومان قید شده در حالی که رقم واقعی و خالص 78 هزار میلیارد تومان است. رقم 715 هزار میلیارد تومان کل رقمی است که از محل فروش نفت به خزانه کشور واریز شده و منابع اصلی شرکت نفت همان عدد 78 هزار میلیارد تومان (از سهم 14.5 درصد شرکت نفت) به‌دست آمده است، همین موضوع در خصوص پالایشگاه‌های آبادان و اراک نیز مصداق دارد، بر همین اساس در سال جاری این ارقام تکراری و کاذب را کنار گذاشتند.
اگر قرار باشد منابع بودجه شرکتهای دولتی بر حسب معیارها و محاسبات سال 1399 لحاظ شود، منابع شرکتها با 640 هزار میلیارد تومان افزایش روبه‌رو بوده است.

سؤالی که وجود دارد این است؛ چرا با جامعه‌مان روراست نیستیم؟ چرا می‌خواهیم با اعداد بازی کنیم؟ این درحالی است که نخبگان جامعه متوجه می‌شوند.در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی دقتمان روی این است که نگذاریم تبعات سیاست‌گذاری‌های غلط به جامعه تحمیل شود و با گفتن "به‌به و چَه‌چَه" یک پولی در جیب مردم بگذاریم، از آن سمت یک پول درشت چندده‌برابری از جیب مردم برداریم.

* بودجه 1400 با بی‌مسئولیتیِ تمام بسته شده است

تسنیم: در روزهای اخیر به‌صورت جدی نمایندگان مجلس در خصوص چالشهای لایحه بودجه 1400 نکاتی را مطرح کرده‌اند تا حدی که به‌صورت جدی بحث رد کلیات بودجه مطرح شده است، به‌نظر شما در شرایط فعلی مجلس شورای اسلامی رویکرد پذیرش کلیات و اعمال اصلاحات عمیق را در دستور کار قرار می‌دهد و یا کلیات لایحه بودجه رد خواهد شد و باید منتظر برشهای چنددوازدهم از منابع و مصارف بودجه باشیم؟

زاکانی: تجربه گذشته نشان داده است رنجِ اصلاحات مجلس در محدوده 6، 7 درصد بیشتر نبوده و بیشتر از این حد نتوانسته است پیش برود، به‌هرحال مجلس نمی‌تواند جراحی عمیق بکند چون بودجه با بی‌مسئولیتیِ تمام، بسته شده است یعنی هیچ منطق درستی ندارد، وقتی می‌پرسیم "این کسری بودجه را چگونه می‌خواهید برطرف کنید؟" می‌بینید که مجدداً مسیرهایی دنبال می‌شود که ماحصل این مسیر یک تورم تشدیدیافته را به جامعه و مردم عزیز انتقال می‌دهد و تحمیل می‌کند.
این بودجه مسیری ترسیم کرده است که بر اساس آن دو میلیون و سیصد هزار بشکه فروش نفت داشته باشد، حالا به این نکته توجه کنید که در سنوات اخیر و بعد از تحریمهای تشدیدیافته‌ای که ترامپ دنبال کرد دولت همیشه با یک عدد واهی از فروش نفت بودجه را می‌بسته است و مسیر را طوری می‌رفتند که بخشی از کسری بودجه از طریق گران کردن ارز و تلاطم در بازارها جبران شود.

* واکنش نسبت به موضع رئیس‌جمهور در خصوص پیام سیاسی بودجه 1400

دیگر نباید بپذیریم مجلس یازدهم مثل مجلس دهم زیر بار مسیری برود که این مسیر از قبل شکست خورده است. من شنیدم که آقای رئیس جمهور اخیراً در خبرگزاری‌ها اعلام کرده است "پیام بودجه 1400 یک عده کاسبان تحریم را..."، انسان از یک چنین ادبیاتی واقعاً چِندِشَش می‌شود.

آقای رئیس جمهور یک چنین ادبیاتی را سابق بر این به‌کار برده اما وضع کشور را به اینجا رسانده است، این خیلی زشت است، این رفتار اهانت به افکار عمومی و نخبگان جامعه است، از طرف دیگر حقایق به جامعه گفته نشده است. اگر جامعه حقیقت این که سال 98 و 99 چه اتفاقاتی افتاد و به‌یک‌باره سرمایه‌های عمومی کشور تخلیه شد و وضع اقتصادی و معیشتی جامعه به این وضعیت اسفبار افتاد مواجه شود، مشخص می‌شود مصلحت کشور پیگیری نشده است.

از این جهت به‌نظرم می‌رسد مجلس باید دنبال مسیر کارشناسی باشد و بر همین اساس ابعاد مختلف را بررسی کنیم و اگر بنا باشد اصلاح کنیم و اگر بنا باشد رد کلیات صورت گیرد و دولت خودش کلیات را اصلاح کند مشخص می‌کنیم چگونه این فرایند انجام شود. هم‌اکنون سلسله نشست‌هایی برگزار شده است و مشغول بررسی هستیم، ان‌شاءالله امیدواریم محصول و خروجی این کار منجر بشود به این‌که بودجه 1400 یا توسط ما و یا توسط دولت اصلاح بشود،‌ همان‌طور که اشاره کردم رنج اصلاحی که مجلس می‌تواند اعمال کند خیلی محدود است و لذا نتیجه‌گیری در این حوزه خیلی بستگی به (موضع) دوستان دولتی دارد.

واقعاً دأب مجلس، همکاری با دولت است اما عرض کردم همکاری به‌معنای پیروی نیست، همکاری به‌معنای این است که ما وظیفه‌مان را درست انجام دهیم و انتظار داشته باشیم که دولتی‌ها هم به وظایفشان درست عمل کنند، همه دست به دست هم بدهیم تا پایان این دولت ختم به خیر شود و کارهایی که نکردند و کارهایی که باید می‌کردند و نکردند را انجام دهند و یا کارهایی را که کردند و خطا بوده است از آن‌ها بپرهیزند که ان‌شاءالله بتوان یک‌سری اقدامات خوب و جدی برای مردم صورت داد.

تسنیم: به‌نظر شما این برخوردهای سیاسی آقای رئیس جمهور که با بسیاری از مسائل دارند و این رقمی که برای فروش تعداد بشکه نفت در بودجه پیش‌بینی کرده‌اند، چقدر می‌تواند با این منظور باشد که کشور را در موقعیتی قرار بدهد که بحث مذاکرات پیش برود و امتیازاتی بدهند، در واقع آن خط مذاکره پیش برود؟

زاکانی: جهت‌گیری‌شان از ابتدا یک چنین جهت‌گیری‌ای بوده است، یعنی از سال 92 خاصه در این دو دوره دنبال کردند. دو راه‌حل و نگاه برای مواجهه با مشکلات داریم، یک راه‌حل این است که برای درمان این بیماری که امروز کشور ما را در حوزه اقتصاد فراگرفته است، به ظرفیتهای داخلی و درونی به‌عنوان یک نقطه اتکا، تکیه کنیم، البته از همه فرصتهای بین‌المللی هم استفاده کنیم و به‌لحاظ منطقه‌ای هم از فرصتها بهره ببریم.

یک نگاه هم این است که اصلاً در کشور این ظرفیت وجود ندارد، لذا کاسه گدایی را به‌دست بگیریم که دیگران به ما ترحم کنند و مشکل ما را حل کنند، حالا آن دیگران چه‌کسانی هستند؟ دشمنان ما هستند، این رویکرد اصلاً با دو تا چهار تای عقلی در تعارض است.

این مسیر را ما بارها و بارها آمدیم و ضربه خوردیم، چرا باید مجدداً راه طی‌شده غلط قبلی را تکرار کنیم؟ اگر کسی صحبت از مذاکره می‌کند، باید بداند مذاکره برای زمانی خوب است که ما دست برتر را داشته باشیم. ما باید در داخل توانمند بشویم اگر جایی دیدیم به‌منفعت مردم و مصلحت انقلاب اسلامی است، باشد با مجوزی که در اختیار رهبر انقلاب است روند مذکور پیگیری خواهد شد.

امروز طرف مقابل احساس کرده است که ما تزلزل داریم و ما هم یک اشکالات و اشتباهاتی داریم، آنها را به یک توهمی انداخته است، بر این اساس بزرگترین اشتباه این است که چنین مسیرهایی را برویم.

همچنین به این نکته توجه کنید که 70 هزار میلیارد تومان در بودجه برای فروش داخلی و پیش‌فروش نفت لحاظ کرده‌اند این درحالی است که چندی قبل نیز این مسیر را رفته بودند و 2 ماه قبل به‌دلیل مشکلات و چالشهایی که این روش ایجاد می‌کرد شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا با آن مخالفت کرده بود. واقعاً تعجب می‌کنیم، چرا این بزرگواران دقت لازم را در تدوین بودجه ندارند؟!