تحریم پتروشیمی؛ ابزاری برای دمیدن در شیپور مذاکره

وزارت خزانه‌داری آمریکا روز جمعه ۱۷ خرداد بخش‌هایی از صنعت پتروشیمی ایران را به اتهام حمایت از سپاه پاسداران تحریم کرد. در این تحریم جدید، نام شرکت پتروشیمی ایران و ۳۳ شرکت اقماری آن به چشم می‌خورند. آمریکایی‌ها هدف از این تحریم را، محدود کردن منابع مالی سپاه پاسداران ذکر کرده‌اند. این اقدام جدید آمریکایی‌ها، آن‌هم تنها چند روز پس از ادعای آمریکایی‌ها که گفتند حاضرند بدون پیش‌شرط مذاکره کنند و همچنین تنها چند روز پیش از آمدن شینزو آبه -نخست‌وزیر ژاپن به ایران- که گفته می‌شود برای میانجی‌گری بین ایران و امریکا به تهران می‌آید، سوءنیت آمریکایی‌ها را بار دیگر آشکار کرد. اکنون سؤال اینجاست که آیا این تحریم‌ها می‌توانند اثر قابل‌توجهی بر اقتصاد ایران بگذارند؟! کارشناسان داخلی و خارجی، احتمال تأثیرگذاری این تحریم‌ها را رد می‌کنند.
نشانه‌ی پوچی ادعای ترامپ
سخنگوی وزارت خارجه ایران شنبه گذشته، تحریم صنعت پتروشیمی را «شدیداً محکوم کرد» و آن را نشانه «پوچ بودن ادعای رئیس‌جمهور آمریکا» برای مذاکره دانست. عباس موسوی روز شنبه، ۱۸ خرداد، همچنین این اقدام را نشانه «مصداق تروریسم اقتصادی»، «در ادامه خصومت‌های مستمر کاخ سفید علیه ملت ایران» و «مغایر با اصول و قواعد اساسی روابط و حقوق بین‌الملل و نیز تعهدات بین‌المللی» آمریکا خواند. آقای موسوی بار دیگر سیاست فشار حداکثری آمریکا را «سیاست شکست‌خورده» خواند و افزود که دولت این کشور «به هیچ‌یک از اهداف تعیین‌شده برای این سیاست نخواهد رسید».
تحریم‌های بی‌اثرِ نمادین!
خبرگزاری رویترز به نقل از تحلیلگران اقتصادی در مورد تحریم‌های جدید پتروشیمی می‌نویسد: این اقدام خصمانه آمریکا بیشتر جنبه نمادین داشته و تاثیر چندانی بر صنعت پتروشیمی ایران ندارد. در گزارش رویترز درباره‌ی تحریم‌های جدید واشنگتن علیه تهران، سه تحلیلگر اقتصادی و یک مقام سابق خزانه‌داری آمریکا گفتند: تحریم‌های جدید تاثیر چندانی نخواهد داشت چراکه شرکت‌های غیر آمریکایی پیش‌ازاین به خاطر تحریم‌های موجود، از همکاری با ایران خودداری کرده‌اند. بر اساس تحریم‌های قبلی آمریکا که از ۵ نوامبر اعمال‌شده، هر شرکتی که در مبادلات تجاری مربوط به محصولات پتروشیمی ایران نقش داشته باشد، هدف تحریم‌های واشنگتن قرار می‌گیرد؛ بنابراین اصلاً این تحریم‌ها جدید نیستند که بخواهند آثاری جدید بر اقتصاد ایران داشته باشند. همچنین اگرچه تحریم‌های آمریکا مشکلات غیرقابل‌انکاری را برای اقتصاد ایران به وجود آورده است، اما جالب اینجاست که بانک جهانی در گزارش اخیر خود پیش‌بینی کرده است که با تخلیه شدن اثر تحریم‌ها، نرخ رشد اقتصادی ایران از سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹ شمسی) بار دیگر مثبت خواهد شد.
پتروشیمی؛ از تحریم‌ناپذیرترین صنایع
اساساً صنعت پتروشیمی، صنعتی تحریم‌پذیر نیست و در مقابل تحریم‌های خارجی تاب‌آوری بالایی دارد. بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این خصوص می‌گوید: روش محصولات پتروشیمی در مقابل فروش نفت شرایط متفاوتی دارد و به‌عنوان نمونه همچون نفت مبادی مشخص صادراتی و نفت‌کش‌های عظیم قابل‌ردیابی ندارد. پتروشیمی حداقل ۳۵۰ نوع محصول با صد‌ها خریدار به ده‌ها مقصد صادراتی دارد و به همین دلیل انعطاف‌پذیری‌اش بالاست، به عبارتی صنعت پتروشیمی شرایط مختلفی در حمل زمینی و دریایی دارد و تنوع محصول و مشتری اجازه نمی‌دهد این صنعت تحریم‌پذیر باشد. به همین دلیل است که بیژن زنگنه -وزیر نفت- پس از تحریم‌های نفتی علیه ایران اعلام کرد: تا آخر سال ۱۳۹۸، ۱۲ تن ظرفیت جدید پتروشیمی به مدار اضافه می‌شود و ایران قصد دارد در سال‌های آینده، صنعت پتروشیمی را توسعه دهد. فریبرز کریمایی قائم‌مقام انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز در این خصوص می‌گوید: با توجه به اینکه حجم تولیدات پتروشیمی ایران رقمی قابل‌توجه بوده و سال‌هاست که بخشی از مصرف‌کنندگان تولیدات پتروشیمی به تولیدات پتروشیمی ایران وابسته هستند، به نظر من، تولیدات پتروشیمی ایران در بازار جهانی به این سادگی قابل‌جایگزینی نیست. وی با بیان اینکه «تغییر بخش تأمین مواد در صنعت پتروشیمی برای یک مصرف‌کننده همیشگی، یک برنامه بلند‌مدت می‌خواهد»، گفت: محصولات پتروشیمی، محصولاتی با ارزش افزوده‌اند، یعنی محصولاتی هستند که روی آن کار بسیار شده، فرآیند طی شده، تکنولوژی سوار شده و تبدیل به یک محصول دیگر شده‌اند؛ ذخیره معدنی نیستند که بگوییم مواد خام را از معدن دیگری تأمین می‌کنیم، بلکه هر نوع تغییر باید در یک مسیر فرآیندی گنجانده شود.
ناکام در تحریم نفت، مدعی تحریم پتروشیمی!
جالب اینجاست که تحریم پتروشیمی ایران از سوی دولت امریکا در شرایطی مطرح می‌شود که این دولت استکباری و متخاصم، پس از آن‌که بار‌ها ادعا کرد «صادرات نفت ایران را به صفر می‌رساند» نتوانست به این ادعا جامه‌ی عمل بپوشاند. پیش‌تر خبرگزاری سی‌ان‌ان در گزارشی مفصل، در این مورد نوشته بود: احتمال می‌رود، واشنگتن در رابطه با جلوگیری از صادرات نفت ایران با مشکلات عدیده‌ای روبرو شود. در این خصوص، فردی مانند الیزابت روزنبرگ که خود از کارشناسان ارشد پیشین وزارت خزانه‌داری امریکا بود، با اشاره به شرکت‌های کوچک چینی که از نظر مالی به ایالات‌متحده وابسته نیستند، گفته بود که به اعتقاد او، پالایشگاه‌های بزرگ چین از تحریم‌های آمریکا پیروی خواهند کرد، اما شرکت‌های کوچک این کشور به تجارت با ایران ادامه خواهند داد. همین اتفاق هم افتاد و با اینکه نفت به‌مراتب، بسیار تحریم‌پذیر‌تر از پتروشیمی است، امریکا طبق پیش‌بینی کارشناسان، حتی در تحریم نفت و رساندن صادرات آن به صفر موفق نبود؛ بنابراین، امروز سخن گفتن از تحریم پتروشیمی، بیشتر به شوخی شبیه است و می‌تواند ابزاری برای «ترس‌فروشان» باشد؛ برای این‌که مردم را از وقوع جنگ بترسانند و در شیپور «مذاکره» بدمند!