ماه رمضان فرصتی مغتنم برای اهل سیاست

 

 در دعای واردشده برای روز‌های ماه رمضان می‌خوانیم: وَ هذا شَهرُ الصّیام، وَ هذا شَهرُ القیام، وَ هذا شَهرُ الاِنابَة و هذا شَهرُ التَّوبَة، وَ هذا شَهرُ المَغفِرَةِ وَ الرَّحمَة.
حال این سوال پیش می‌آید که توبه از کدام گناه؟ گناه نیز درجات و انواع مختلفی دارد. گاهی گناهان شخصی است. فردی مرتکب عملی زشت و حرام می‌شود و ازخط قرمز الهی عبور می‌کند و عوارض این گناه دامنش را می‌گیرد. عوارض هم شخصی است و فقط دامنگیر خودش می‌شود و تسری ندارد. اما گاهی اینطور نیست. فرد در جایگاهی است که گناه و لغزشش جمعی را دچار خسران و لغزش و عوارض آن می‌کند.
ذکر یک مثال در فهم این قضیه خالی از فایده نیست. تصور کنید لقمه‌ای در دهان می‌گذارید و می‌جوید. سنگی در آن است و باعث می‌شود دندان شما بشکند. در این حالت دندان که مسئول جویدن لقمه است، خود آسیب می‌بیند. اما یک وقت لقمه را می‌خورید و عضو دیگری آسیب می‌بیند. کبد درگیر می‌شود، کلیه از کار می‌افتد و ... اینجا دندان لقمه را جویده، اما عضو دیگری از بدن دچار عارضه می‌شود. جامعه نیز به همین شکل است و حکم یک پیکر واحد را دارد. فردی که مسئولیت دارد، گناهی می‌کند، اما بخشی از جامعه یا کل آن درگیر و دچار آسیب می‌شوند. اینجاست که ماه مبارک رمضان برای آنان که مسئولیت دارند، فرصت مهم‌تری است که در کارنامه خود دقت کنند. توبه و انابه را در دستور کار قرار دهند و بسیار مراقب باشند که چه می‌گویند و چه راهی را می‌روند.
افرادی که در جامعه صاحب تریبون و قدرت هستند و یا مرجعیت اجتماعی دارند، لغزش این‌ها فقط لغزش شخص خودشان نیست و جماعتی را با خود دچار لغزش و انحراف می‌کنند. شبیه همان دهان و دندان هستند که لقمه‌ای را می‌جوند و فرو می‌دهند، اما کل بدن دچار آسیب و عوارض می‌شود. ماه رمضان فرصتی برای اندیشیدن در این گونه موارد است. ادعیه وارده در این ماه دارای مضامین بلندی است که باید به معنای آن‌ها توجه کرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در یکی از دیدار‌های ماه مبارک رمضان خطاب به مسئولان کشور می‌فرمایند؛ «در همین دعای [روزهای]ماه رمضان چیز‌های زیادی از خدا خواسته شده است؛ دعای خیلی خوبی است. اگر ان‌شاءالله توفیق باشد بخوانید این دعا را و دقّت کنید، دعای عجیبی است، همین‌طور درخواست‌هایی که انسان به ذهنش هم خطور نمیکند، در این دعا امام به انسان یاد داده است -بنابر آنچه در این حدیث مأثور از امام (علیه‌السّلام) است- که چه بخواهیم از خدا؛ از جمله‌ی چیز‌هایی که خواستیم، نجات از این چند چیز است که حالا من عرض میکنم: نجات از بی‌انگیزگی و مرض بی‌انگیزگی، نجات از نبود نشاط کار -ببینید این‌ها چیز‌هایی است که به ذهن ما‌ها نمیرسد که این‌ها بیماری است، این‌ها مرض است، باید از خدای متعال نجات از این مرض‌ها و شفای از این مرض‌ها را خواست- نجات از غفلت، نجات از سخت شدن دل؛ دل انسان سخت بشود، هم در مقابل ذکر الهی، هم در مقابل نُصح مشفق؛ [وقتی]کسی به انسان نصیحت میکند و برای انسان خیرخواهی میکند، دل انسان سخت بشود. عبارات این است: وَ اَذهِب عَنّی فیهِ النُّعاسَ وَ الکَسَلَ وَ السَّأمَةَ (احساس خستگی) وَ الفَترَةَ (بی‌انگیزگی) وَ القَسوَةَ (سخت‌دلی) وَ الغَفلَةَ (بی‌خیالی) وَ الغِرَّةَ (غرّه شدن به خود)؛ باید از این‌ها نجات پیدا کنیم.» (۲۵ خرداد ۱۳۹۵)
توجه نکردن به این مفاهیم دقیق و عمیق و لغزش و گناه، بدون توبه و انابه عوارض مختلف و متعددی دارد. یکی از آن‌ها این است که انسان در بزنگاه کم می‌آورد. بزنگاه هر کسی هم مخصوص خودش و متفاوت از دیگری است. یک وقت یک کاسب و تاجر است که در برابر وسوسه مالی و کسب سود نامشروع کم می‌آورد، یک وقت یک کارمند یا افسر نیروی انتظامی است که در برابر پیشنهاد رشوه کم می‌آورد و یا یک وقت یک عنصر سیاسی و دولتمرد است که باید مقابل استکبار بایستد، اما به واسط همین لغزش‌ها کم می‌آورد و نمی‌تواند راه درست را برود. هرچه مسئولیت اجتماعی فرد بیشتر و بالاتر باشد، فشار روی او بیشتر است و در نتیجه نیاز او به دعا و توبه و خودسازی هم بیشتر است.
آن کسی که در بزنگاه کم نمی‌آورد و محکم می‌ایستد، از قبل خود را آماده کرده و ساخته است. در سوره مبارک آل عمران به صراحت به این قضیه اشاره شده است که چطور گناه پیشین عده‌ای، زمینه ساز شکست مسلمانان شد. در بخشی از آیه ۱۵۵ این سوره مبارکه آمده است؛ «روزی که دو گروه [در اُحد]باهم رویاروی شدند، کسانی که از میان شما [به دشمن]پشت کردند، در حقیقت جز این نبود که به سبب پاره‌ای از آنچه [از گناه]حاصل کرده بودند، شیطان آنان را بلغزانید...»
ماه رمضان از این منظر فرصتی بزرگ و خاص برای خودسازی و ایجاد آمادگی برای مواجهه با این بزنگاه هاست و همه نیازمند آن هستند. هرچه مسئولیت سنگین‌تر و جایگاه بالاتر باشد، این نیاز هم بیشتر می‌شود. اینجاست که در انتخاب و انتصاب مدیران و مسئولان باید توجه خاصی به عنصر معنویت و تقوا داشت. مسئولی که اهل معنویت و توبه و دعاست، اگر هم جایی لغزید، بسرعت خود را اصلاح می‌کند و به راه صحیح بازمی‌گردد، اما آنکه اهل این‌ها نیست، هر چه زمان می‌گذرد بیشتر در چاه گناه فرو می‌رود و بیشتر ضربه می‌زند. آیا جز این است که درصد زیادی از مشکلات امروز کشور ناشی از بی‌تقوایی‌ها در عرصه‌های گوناگون است؟ چه فرصتی بهتر از ماه مهمانی خدا برای اصلاح خود و در پی آن جامعه و بازگشت به آغوش خدا.