برجام؛ عبرتی پایدار برای کره شمالي

پایگاه رهنما :

دور دوم مذاكرات مستقيم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور آمريكا با كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي در ویتنام برگزار شد و بدون نتیجه خاصی زودتر از موعد به پایان رسید. به گفته ترامپ علت شكست مذاكرات اين بوده كه كره شمالي در ازاي برچيدن تنها يكي از تاسيسات اتمي و موشكي يعني «يانگ بيون» لغو همه تحريم‌ها را مطالبه مي‌كرد. این در حالی است که پیونگ یانگ این ادعا را رد کرده و زیاده خواهی های ترامپ را عامل شکست مذاکرات دانسته است. اما چرا دومین دور نشست ترامپ با رهبر کره شمالی شکست خورد؟

دلایل شکست نشست ترامپ با کیم جونگ اون

ترامپ هر چند درابتدای دوره ریاست جمهوری خود، با اعزام ناوهای هواپیمابرآمریکا به اطراف شبه جزیره کره، مستقیما به تهدید کره شمالی و حتی تهدید جدی حمله هسته‌ای به آن پرداخت، اما همزمان وارد فاز مذاکرات سیاسی با پیونگ یانگ نیز شد که نتیجه این رایزنی ها، نشست سنگاپور در ژوئن 2018 بین ترامپ و کیم بود. در پایان این دیدار سران دو کشور سندی را امضا کردند که بر اساس آن پیونگ یانگ را به خلع سلاح هسته‌ای و آمریکا را به ارائه تضمین‌های امنیتی برای کره شمالی متعهد می‌کرد. با این حال همانگونه که انتظار می‌رفت، عملاً به دلیل عدم انجام تعهدات آمریکا و تاکید واشنگتن بر اجرای یک طرفه تعهدات از سوی کره شمالی، روند اجرای توافق دچار مشکل شد. با برگزاری دور دوم این مذاکرات در هانوی(ویتنام) در 27 و 28 فوریه( هشتم و نهم اسفند ماه)، به رغم اظهارات قبلی مقامات ارشد آمریکایی درباره انتشاربیانیه‌ای در انتهای نشست سران، اما خواسته‌های یکجانبه واشنگتن از پیونگ یانگ بدون اینکه توجهی به خواسته مهم کیم جونگ اون یعنی رفع تحریم‌ها علیه کره شمالی شود، عملاً منجر به بن بست مذاکرات شد که دلایل آن را در موارد زیر می‌توان جستجو کرد:

1- بازی سیاسی ترامپ؛ یکی از دلایل شکست مذاکرات این است که برخی از کارشناسان بر این باور هستند که ترامپ برای فرار از مشکلات داخلی و رهایی از پرونده دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به دنبال تمرکز بر مسئله‌ای جنجالی به نام مذاکره با کره شمالی است. از این دیدگاه، مذاكره با رهبر كره شمالي، يك بازي سياسي است كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور آمريكا آن را با اهداف مشخصي آغاز كرده است. بنابراین بسیاری بر این باور هستند که این مذاکرات چه بسا تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2020 طول کشیده تا ترامپ بتواند از مشکلات داخلی گذر کند.

2- هوشیاری پیونگ یانگ؛ نگاه دیگر این است که پیونگ یانگ به خوبی به نیاز ترامپ به این مذاکرات برای بهره‌برداری داخلی واقف است و به همین دلیل کاملا هوشیارانه رفتار می‌کند و همین مسئله مانع از فریب خوردن کره شمالی می‌شود. در واقع كره شمالي از فرصت تصميم‌گيري هيجانی و ولع ترامپ براي مذاكره استفاده كرده‌ و پيگير بازي با ترامپ شده‌ است. كره شمالي هر اندازه هم كه از سوي تحريم‌هاي بين‌المللي احساس فشار و انزوا كند، باز هم مي‌داند كه سلاح‌هاي اتمي و صنعت هسته‌اي اين كشور يك عامل تضمين‌كننده و يك اهرم فشار براي پاي ميز مذاكره كشاندن و امتياز گرفتن از ديگران است. به همین دلیل با کارت بازی خود به ظرافت رفتار می کند. به نظر مي‌رسد، كيم جونگ‌ اون به خوبي ميل و اشتياق ترامپ را در رسيدن به يك توافق براي مصرف داخلي در واشنگتن درك كرده است. پيونگ‌يانگ اميدوار است كه با طولانی کردن مذاكرات و با تحت فشار قرار گرفتن ترامپ از سوي افكار عمومي آمريكا براي رسيدن به توافق وعده داده ‌شده، بتواند حداكثر امتيازهاي ممكن را در زمينه‌هاي مختلف از ترامپ دريافت كند.

3- زیاده‌خواهی‌های ترامپ؛ واقعیت آن است که بحران شبه جزیره کره به لحاظ زمانی سالهاست که ادامه دارد و از حیث موضوع از پیچیده‌ترین مسائل بین‌المللی است و انتظار حل و فصل آن در مدتی کوتاه منطقی نیست؛ اما از دیگر سو پاسخ و تحلیل علل شکست مذاکرات اخیر چندان دشوار به نظر نمی‌رسد: آمریکا امتیاز می‌گیرد اما امتیاز نمی‌دهد؛ این خصلت فراگیر سیاستمداران آمریکایی است، اما این وضعیت در زمان ریاست جمهوری نویسنده کتاب «هنر معامله»- یعنی دونالد ترامپ-برجسته‌تر خودنمایی می‌کند. ترامپ که تا پیش از تکیه زدن بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا در کار تجارت و اقتصاد بوده است، بارها گفته بود که «در هر معامله‌ای، هر طرف که بیشتر تحت فشار باشد باید بیشتر امتیاز دهد». حالا نیز وی و تیم سیاسی همراه او منطق رفتاری‌شان این است که کره شمالی بعد از سپری شدن چند دهه محدودیت و تحریم، در موقعیتی قرار گرفته‌اند که تن به هر گونه توافقی خواهند داد. در قاعده و رفتار سیاستمداران کنونی آمریکا، کره شمالی باید تمامی خواسته‌های آمریکا را مو به مو اجرا کند، تمام ذخایر اتمی و موشکی خود را نابود کند، دانشمندان اتمی و موشکی خود را به آمریکایی‌ها تسلیم کند و آنگاه «شاید» و «بعدا» اندکی از تحریم‌ها را بردارند. طبیعی است که پیونگ‌یانگ هیچ‌گاه تسلیم این شرایط نخواهد شد.

4. تجربه برجام، عبرت رهبر کره‌شمالی؛ توافق هسته‌ای ایران با گروه 5+1 موسوم به برجام تبدیل به تجربه ارزنده‌ای برای جامعه بین‌المللی شده است. با وجود آنکه رهبرمعظم انقلاب پیش از شروع مذاکرات بارها نسبت به قابل اعتماد نبودن آمریکا به تیم مذاکره هشدار داده بودند اما بنا بر شرایط موجود فرصتی فراهم شد تا بار دیگر میزان اعتماد به آمریکا سنجیده شود. در نهایت همانطور که مقام معظم رهبری(مدظله العالي) پیش‌بینی کرده بودند آمریکا از برجام خارج شد و بر خلاف تعهداتی که داده بود رفتار کرد و به تمام وعده‌های خود پشت کرد. این مسئله تجربه خوبی برای مذاکره کشورهای دیگر با آمریکا است تا در مذاکرات فریب وعده‌های روسای جمهور آمریکا را نخورند چرا که ترامپ نشان داد که روسای جمهور آمریکا به راحتی توافقات روسای جمهور قبل از خود را باطل اعلام می‌کنند و همین مسئله بیهوده بودن هرگونه مذاکره با آمریکا را اثبات می‌کند. برجام هم اکنون مایه عبرت کره شمالی شده است؛ آنها به چشم خویش می‌بینند که ایران بعد از توقف و از بین بردن بخش زیادی از توانمندی‌های هسته‌ای خود در انتظار عمل نمودن آمریکا به تعهدات خود هستند. «سوزان دی‌مگیو» تحلیلگر آمریکایی می‌گوید: «در مذاکرات غیررسمی که من با مقام‌های کره شمالی داشته‌ام آنها همواره به مسئله برجام اشاره می‌کنند.». این در حالی است که برخی‌ها در ایران از برجام درس نگرفته و دنبال برجام 2 و 3 هستند اما کره شمالی از آن عبرت گرفته و به دنبال توافق به هر قیمتی نیست.