مذاکراتی با، اما و اگر‌های فراوان

پایگاه رهنما :مذاکره مستقیم رهبر کره شمالی و رییس جمهور آمریکا، اتفاق جدیدی در تحولات شبه جزیره کره نیست کمااینکه این اولین بار نیست که کره شمالی نسبت به خلع سلاح اتمی متعهد میشود.
در اکتبر ۱۹۹۴، توافق موسوم به «چارچوب توافق شده» میان دو کشور صورت گرفت که کره شمالی طی آن متعهد شد که زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند و در عوض خدمات فنیِ ساخت دو راکتور هسته‌ای صلح آمیز و سوخت سنگین و کمک غذایی از آمریکا تحویل بگیرد. آمریکا و کره شمالی متقابلا به تعهدات خود عمل نکردند و توافق ملغی شد.
پس از آن، در ۲۹ فوریه ۲۰۱۲، باز دو کشور توافق موسوم به «توافق جهش» را امضاء کردند. کره شمالی متعهد شد غنی سازی و آزمایش موشکی خود را تعلیق کند و آمریکا وعده کمک غذایی داد. ارسال ماهواره کره شمالی نوعی انجام آزمایش موشکی تلقی شد و آمریکا کمک غذایی را متوقف کرد و در نتیجه توافق ملغی شد.
بنابراین از این منظر امر جدیدی اتفاق نیفتاده است، اما از منظر سطح دیدار که در گذشته در حد معاونین وزیر خارجه یا وزیر خارجه این دیدار‌ها صورت می‌گرفت، دیدار «ترامپ» با «اون» اتفاق تازه‌ای بود. حال پرسش این است که آیا «اون» ناگهان، متحول شده و در پی سیاست در‌های باز یا صلح و گشایش به سبک رهبران چین است؟ اینکه تصور کنیم سخنان اون درمورد صلح و گشایش با همسایه جنوبی خود خاستگاهی میهن پرستانه و انسانی داشته و نه تحریک آمریکا برای ورود مستقیم به مناقشه شبه جزیره کره، اشتباه است همچنانکه جنس تقاضای مذاکره او شباهتی با جنس تن دادنِ دنگ شیائوپینگ (رهبر چین) به مذاکره با آمریکا ندارد زیرا شیائوپینگ فردی توسعه گرا بود که در نهایت، ایدئولوژی حاکم بر کشورش را فدای مقوله توسعه کرد و در این راه هزینه‌های سنگینی هم پرداخت نمود. (حبس طولانی خود و فلج شدن فرزندش بخاطر پرتاب کردن از ارتفاع در گیرودار بحران انقلاب فرهنگی و...) حال آنکه هیچ نشانی از تمایل «اون» به چنین رویکردی دیده نشده است. از این منظر «اون» حتی شباهت به گورباچف که پیشینه برنامه‌های اصلاحی «گلاسنوست و پروسترویکا» را داشت را هم ندارد.
چرا کره شمالی ناگهان تصمیم به مذاکره و عقب نشینی گرفت؟
نزدیک به دو دهه است که رهبران کره شمالی خواستار مذاکره در سطح رهبران دو کشور هستند، اما روسای جمهورآمریکا هیچگاه تن به این مذاکرات نداده اند. بیل کلینتون پس ازدرخواست مکرر کره شمالی، مادلین آلبرایت را به کره فرستاد.
جرج بوش قاطعانه این درخواست را رد کرد و اوباما هم هیلاری کلینتون را (آن هم برای آزادی دو آمریکایی نه صحبت بر سر آنچه رهبر کره شمالی می‌خواست) اعزام به کره شمالی کرد. عبارتی که اوباما در آن زمان بکار برد عبارتی قابل تامل بود: «این همان الگوی رفتاری است که آمریکا از پدر و پدربزرگ رهبر فعلی کره هم دیده است». معنی این سخن آن بود که پیشینه این درخواست دیدار و مذاکره حتی به دهه‌ها قبل بر می‌گردد. بنابراین مذاکره کنونی ترامپ، سنت شکنی از سوی رهبران آمریکاست نه کره شمالی.
چرا آمریکا تا پیش از ترامپ حاضر به مذاکره نبود؟
تجربه ایالات متحده از رفتار کره شمالی نوعی تلاش برای کاستن از میزان خطر خارجی و ایجاد فرصت برای احیای دوباره اقتصاد وعرصه نظامی بوده است. در جهان معنایی رهبران کره شمالی، سقوط سریع صدام بخاطر دستیابی به سلاح‌های غیرمتعارف نبود بلکه دراختیار نداشتن آن بود، چنانکه در تقویم درگیری تند لفظی میان اون و ترامپ، مشخص است که اولین سخن نرم ترامپ دو هفته بعد از اعلام آزمایش بمب هیدروژنی منجر به وقوع زلزله خفیف در شبه جزیره کره و نیز آزمایش موفق موشک ۷۲ تنی «هواسانگ-۱۵» با برد ۴۵۰۰ بود. با این حساب تصور دست کشیدن کره شمالی از توان هسته‌ای در قبال تعهد ترامپی که هنوز چند هفته از نقض توافق برجام توسط او نگذشته است و کشور متبوعش دست کم دوبار توافق با کره شمالی را برهم زده، ساده اندیشانه است. کره شمالی همواره به دنبال برگزاری دیدار مستقیم رهبرانش با روسای جمهور آمریکا بوده است.
این دیدار بخصوص اگر با موضوع هسته‌ای و پس از دستیابی کره به بمب اتم و هیدروژنی باشد، دیدار وسوسه کننده و جاه طلبانه است که در فقدان شوروی کمونیستی، یادآور پیمان سالت (برژنف – نیکسون) و باعث ارتقای پرستیژ کره شمالی است. این انگیزه از نگاه آمریکا دور نبوده است به همین دلیل در تمام ادوار بالاخص در زمان اوباما، بررسی موضوع کره شمالی به تیم مشورتی عریض و طویلی محول می‌شد که تصمیم یا مشاوره آنان گاه تا ماه‌ها به طول می‌انجامید.
در دولت ترامپ خبری از آن شورای مشورتی و مذاکرات شش جانبه نیست پس بیراه نیست که «سامانتا وینوگراد» عضو ارشد شورای امنیت ملی دولت اوباما در مصاحبه با سی ان ان به صراحت می‌گوید: «اگر اوباما بود، پیش از هر دیداری با یکی از سران کشور‌های خارجی، چندین ماه زمان صرف میکرد تا یک تیم مشورتی تدارک ببیند... پذیرش چنین دیداری از سوی ترامپ که یک تازه وارد به عرصه سیاست است، از سر ناچاری است... کیم جونگ اون برای مذاکره، اما کاملا آماده حاضر خواهد شد و گمان میکنم که او با تملقگویی و استفاده از ضعف خودپسندی ترامپ، او را به بازی گرفته است.»
«استفان والت» نظریه پرداز و تحلیلگر برجسته روابط بین الملل هم در توییت خود به خوبی متوجه این نکته شده است و می‌نویسد: «کره شمالی فهمیده که کار در کاخ سفید، دست ناشی هاست و قصد بهره برداری دارد». بنابراین نباید دیدار «اون» با ترامپ را به سادگی سازش کره شمالی با غرب تفسیر کرد.