توسعه‌ی زیرساخت‌ها و بسترسازی رشد پایدار در جمهوری اسلامی

پایگاه رهنما :

مردم معمولاً حس خوبی نسبت به سرمایه‌گذاری در توسعه‌ی زیرساخت‌ها ندارند؛ اگر درآمد ملی به طور متوسط (درآمد سرانه) افزایش پیدا کند، مردم بیش‌تر خوشحال می‌شوند تا زمانی که به طور سرانه، سطح زیرساخت‌ها رشد می‎کند. علت این است که افزایش درآمد سرانه را می‌توان به طور مستقیم و فوری در رفاه خانواده دید، اما توسعه‌ی زیرساخت‌ها در بلندمدت جواب می‌دهد. شاید عموم مردم خوب بدن اوضاع اقتصاد را به خوب بودنِ سطح درآمد سرانه ببینند، اما اقتصاددان، وضعیت اقتصادی کشور را بر اساس تغییرات سطح زیرساخت‌های کشور می‌سنجد؛ او می‌داند که هر چه امروز کمتر مصرف کنیم و بیش‌تر زیرساخت فراهم کنیم، رشد اقتصادی سال‌های بعد بیش‌تر خواهد بود و چرخ اقتصاد بهتر خواهد چرخید. اگر زیرساخت‌ها فراهم باشد، هم هزینه‌های تولید برای تولیدکننده کاهش می‌یابد و هم قیمت تمام شده‌ی کالا‌ها برای مصرف‌کننده. زیرساخت‌ها به توسعه‌ی بازار‌ها نیز کمک می‌کنند؛ مثلاً تقویت شبکه‌ی اینترنت می‌تواند منجر به تقویت بازار‌های اینترنتی، کاهش هزینه‌ها و رونق اقتصادی شود. همچنین مثلا اگر راه‌های مواصلاتی در کل کشور قوی و توسعه‌یافته و جامع باشند، هزینه‌های حمل‌و‌نقل در کشور کاهش می‌یابد و رشد اقتصادی ایجاد می‌شود. در اقتصاد، راه‌های مواصلاتی به مثابه رگ‌های پیکره‌ی اجتماع هستند که از یک سو در بهتر رسیدن مواد اولیه به کارخانه کمک می‌کنند و از دیگر سو، راه را برای رسیدن کالا به مشتری هموار می‌سازند.

به جهت همین اهمیت زیرساخت‌ها، از ابتدای انقلاب اسلامی، همواره در جهت توسعه‌ی زیرساخت‌ها گام برداشته شده است. طول آزادراه‌های کشور که شریان حیاتی ترانزیت و اقتصاد محسوب می‌شوند، از ۲۶۸ کیلومتر در سال ۱۳۵۷ به ۲۴۴۰ کیلومتر در سال ۱۳۹۵ رسیدند. بزرگراه‌ها نیز از ۵۳۹ کیلومتر در سال ۱۳۵۷ به ۱۵۵۰۰ کیلومتر در سال ۱۳۹۵ افزایش یافتند. تعداد کشتی‌های ایران از ۳۱ فروند در سال ۱۳۵۷ به ۱۳۲ فروند در سال ۱۳۹۵ رسیدند. به همین وزان، ترانزیت دریایی ما از ۱۵.۵ میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به ۱۴۵ میلیون تن در سال ۱۳۹۵ رسید. حمل و نقل ریلی و هوایی نیز پیشرفت مشابهی را در این سال‌ها شاهد بودند. تقویت چشمگیر زیرساخت‌های تولید و توزیع گاز و همچنین زیرساخت‌های تولید و توزیع برق نیز از شاخصه‌های سال‌های پس از انقلاب است. تولید و توزیع گاز در سال ۱۳۵۵ تقریباً نزدیک به صفر بود. این در حالی است که اکنون بالغ بر ۲۵۰ هزار کیلومتر شبکه‌ی توزیع گاز وجود دارد. در مورد برق نیز در سال ۱۳۵۵، ۱۷۱.۶ هزار کیلومتر مدار داشتیم؛ این در حالی است که در سال ۱۳۹۵، این رقم به ۸۵۱.۴ هزار کیلومتر مدار رسید. همچنین تعداد مشترکین برق نیز از ۵ میلیون مشترک، اکنون به بیش از ۳۰ میلیون مشترک رسیده است. روند برق‌رسانی و گازرسانی به دورترین روستا‌ها در کشور موید این آمارهاست. براساس آمار‌های بانک جهانی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها پس از جمهوری اسلامی ۳ برابر شده است. همچنین پژوهشگران با مطالعه روی تغییرات زیرساخت‌ها در ایران به این نتیجه رسیده‌اند که از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۹۱، رشد زیرساخت‌ها در ایران به رشد اقتصادی کشور منجر شده است. این توسعه‌ی زیرساخت‌ها نوید رشد اقتصادی پایدار در آینده را می‌دهند. اما ممکن است برای برخی، این سوال پیش بیاید که آیا این رشد زیرساخت‌ها حاصل عملکرد جمهوری اسلامی است، یا در حقیقت این رشد محصول روند طبیعی حرکت اقتصادها، تکنولوژی و ارتباطات بوده است و اگر رژیم پهلوی هم ادامه می‌یافت به این رشد‌ها می‌رسیدیم.

در پاسخ باید اذعان کرد که روند طبیعی رشد برای بسیاری از کشور‌ها حاصل شده و بخشی از رشد در ایران نیز نتیجه این روند طبیعی بوده است، اما شواهد آماری و میدانی متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی، این روند را تسریع کرده است. به طور مثال تولید، دسترسی و مصرف برق (به طورت سرانه) ایران و مصر در سال ۱۳۵۷ نزدیک به هم بود و پیش از آن با یک رشد تقریباً همسان مواجه بودیم، اما پس از انقلاب سرعت ایران نسبت به مصر بسیار افزایش یافت، تا جایی که امروز زیرساخت‌های مصر در این حوزه نصف ایران است. اکنون ایران در حوزه‌ی زیرساخت‌های فیزیکی از ۱۵۰ کشور، در رتبه‌ی ۵۰ م. قرار دارد. رتبه‌ی ما در حوزه‌ی شمول آموزش ابتدایی ۱۴ م، در دسترسی به تلفن همراه ۲۲ م. و در کیفیت خطوط ریلی در جایگاه ۴۲ م. قرار دارد. آمار‌های فوق نشان می‌دهند نه تنها ایران از نظر توسعه‌ی زیرساخت‌ها رشد قابل توجهی داشته است، بلکه از میانگین رشد جهانی نیز جلوتر است. این سرعت بالا در توسعه‌ی زیرساخت‌ها اگر حفظ شود، نوید دهنده‌ی رشد پایدار اقتصاد ایران خواهد بود.