چرا ارتش سوریه به سرعت از هم پاشید؟

تبیین:

پیشروی سریع ائتلاف مسلحین و گروه‌های تروریستی در سوریه و سقوط پی در پی شهرهای مهم مانند حلب و حماه و حمص در شمال و درعا و سویدا در جنوب، همه را غافلگیر کرد و این غافلگیری تا اینجا پیش رفته که پس از سالها بار دیگر اردوغان صراحتاً حرف از تصرف دمشق و تمام شدن کار اسد بزند! اردوغانی که تا همین چند ماه پیش برای دیدار با اسد و گرفتن یک عکس با او خود را به هر دری می‌زد اکنون با اعتماد به نفس نسخه نظام سوریه را پیچیده شده می‌خواند.

علت اصلی این رجزخوانی، سرعت باورنکردنی تحولات میدانی است به صورتی که آنچه محور مقاومت در طول یک دهه جنگ و جهاد در دفاع از حرم و لجستیک مقاومت کسب کرده بود تنها در عرض چند روز در حال از دست رفتن است. به طور مثال حلب در عرض 24 ساعت سقوط کرد و خطوط مقدم ارتش سوریه یکی پس از دیگری فروریخت.

در این میان یک پرسش و ابهام اولیه به دلایل عقب‌نشینی‌های پی در پی ارتش و نیروهای مسلح سوریه در برابر مسلحین و تروریست‌ها بازمی‌گردد که می‌توان دلایل متعددی را برای آن برشمرد.

فرسایش توان ارتش سوریه در برابر تقویت قدرت نظامی مخالفان

از مهمترین عوامل ناکامی‌های نظامی همواره توان و آمادگی نظامی قوای مسلح است. ارتش سوریه برای دهه‌ها یکی از قدرتمندترین ارتش‌های عربی بود با این حال بروز بحران داخلی و جنگ 10 ساله در برابر تروریست‌های مورد حمایت کشورهای ثروتمند عربی و ترکیه و غرب توان این ارتش را دچار فرسایش کرد و پس از جنگ باید این توان بازیابی می‌شد.

 رویدادهای اخیر نشان داد که برنامه بازسازی ارتش سوریه و اضافه کردن واحدهای نظامی منتخب، مانند نیروی ویژه 25، تأثیر چندانی بر توانایی آن برای مواجهه با تهدیدات را نداشته است.

 در مقابل، تروریست‌های تحریر الشام و سایر گروه های مخالف مسلح از سال 2020 در ادلب امنیت داشتند و همین فرصت کافی بود تا از سوی ترکیه و دیگر طرف‌ها همانند اوکراین و آمریکا و رژیم صهیونیستی تسلیح شده و نیروگیری کنند.

هیئت تحریر الشام، حتی واحدهای کاملاً جدیدی ایجاد کرده است که می توان گفت در روزهای اخیر بازی را در میدان جنگ تغییر داده است. واحد شبه نیروهای ویژه این گروه موسوم به "راهزنان سرخ" عملیات های روزانه را رهبری می کند، در حالی که "سرایا الحراری" آن متشکل از از حدود 500 جنگجوی مجهز به سلاح های دید در شب به صورت شبانه نیز فعالیت داشته‌اند.

تروریست‌ها همچنین با کمک اوکراین و ترکیه گردان‌های شاهین را راه اندازی کرده اند که پهبادهای انتحاری و موشک های کروز را به کار می‌گیرد که قدرت انفجاری آن معادل یک کامیون انتحاری بمب گذاری شده است و توانسته به بخشی از سلاح‌های سنگین ارتش سوریه در خط مقدم ضربه بزند.

البته روس‌ها نیز یگان پهبادی را در ارتش سوریه راه‌اندزای کرده اند که تاکنون فعالیت عمده‌ای از آن مشاهده نشده است.

مشکلات اقتصادی سوریه

اقتصاد سوریه سال هاست که در هرج و مرج به سر می برد. هزینه‌های کمرشکن جنگ طولانی به همراه آواره شدن تعداد زیادی از سوری‌ها، نابودی زیرساخت‌های اقتصادی، هزینه‌های بازسازی و اعمال فشار تحریم‌های شدید غرب علیه دمشق وضعیت دشواری را برای اقتصاد سوریه پس از جنگ به همراه آورد.

هنگامی که آتش بس مورد توافق ترکیه و روسیه (به عنوان طرف‌های ضامن) در اوایل سال 2020 به دست آمد، ارزش یک دلار حدود 1150 لیر سوریه بود اما زمانی که مسلحین در هفته گذشته تهاجم خود را آغاز کردند ارزش آن 14750 لیره بود و در چند روز اخیر به17500 لیر نیز رسیده است.

در این میان بخشی از افسران و نظامیان ارتش از خدمت فرار می‌کنند. مشکلات اقتصادی به ارتش سوریه هم ضربه زده چنانکه حقوق یک ارتشی در سوریه چیزی بین 100 تا 200 دلار در ماه است که فشار اقتصادی و معیشتی بر نیروهای ارتش وارد می‌کند. در مقابل تروریست‌های مورد حمایت آمریکا و ترکیه با وعده حقوق‌های بالا به سربازگیری در میان جوانان فقیر و نیازمند سوری می‌پردازند.

خوشبینی سیاسی همراه با غفلت از میدان

برای سال‌ها، دیدگاه متعارف در مورد سوریه این بود که درگیری متوقف شده ودولت موفق شده بحران را کنترل کند. عادی سازی با کشورهای عربی نیز به بازسازی روابط خارجی سوریه انجامید. اخیراً، گروهی متشکل از 10 کشور اروپایی به رهبری ایتالیا، به دلیل مخالفت خود با سیاست اتحادیه اروپا درباره انزوای دمشق به روند کشورهای عربی پیوستند که راه دیپلماسی و بازگشت ثبات به سوریه را نوید می‌داد. در واقع فرض بر این بود که اگرچه شرایط در سوریه بد است، اما خود بحران متوقف شده است. این خوشبینی سیاسی دولت سوریه را از میدان نظامی غافل کرد و حتی ارتش سوریه از ایجاد استحکامات نظامی دفاعی در اطراف ادلب غفلت نمود و به همین دلیل با اولین نهیب مسلحین شهر حلب به اشغال درآمد.

جنگ لبنان

مطمئناً جنگ در لبنان بر وضعیت سوریه تأثیرگذار بوده است. نیروهای حزب الله در کنار دیگر گروه‌های مقاومت در طول بحران داخلی سوریه در کنار ارتش و ملت سوریه علیه تروریست‌ها جنگیدند. جنگ در غزه و سپس لبنان موجب شد تا حزب الله نیروهای خود را از خاک سوریه کند و این موضوع تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر کاهش توان دفاعی ارتش سوریه داشت.

انحلال نیروهای دفاع وطنی

اما شاید یکی از بزرگترین اشتباهات دولت اسد انحلال نیروهای بسیج مردمی موسوم به «دفاع وطنی» بود که در سال 2012 تشکیل شد و به کمک نیروهای ارتش آمد و نقش بسیار مهم و موثری در مبارزه با تروریست‌های حاضر در سوریه ایفا کرد. نیرو‌های دفاع ملی سوریه به عربی (قوات الدفاع الوطنی) با هدف اولیه مبارزه با گروه تروریستی تکفیری داعش و سایر گروه‌های تروریستی فعال در کشور سوریه تشکیل و سازماندهی شد و ساختاری همانند نیروهای حشدالشعبی و حزب الله لبنان و بسیج در ایران داشت. در حالی که عراقی‌ها زیر بار فشارهای شدید آمریکا برای انحلال حشدالشعبی نرفتند و آن را به بخشی رسمی از قوای مسلح تبدیل کردند بعدها با فعالیت این نیروها در سرکوب خیزش مجدد تروریست‌های داعشی درست بودن این تصمیم به همگان ثابت شد. موضوعی که دولت اسد آنرا دستکم گرفت و شد آنچه نباید می‌شد.