یادگارهای تربیتی معلم انقلاب

تبیین:

دو ماه و نیم از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران گذشته بود که گروهک متحجر و منحرف فرقان، دست به ترور زد و شخصیتی را که در فرهنگ انقلاب اسلامی، با عنوان «معلم انقلاب» نامیده شده است، به شهادت رساند. امام خمینی (ره) در پیام تسلیت شهادت استاد شهید آیت‌الله مرتضی مطهری، آثار قلمی و زبانی او را بی‌استثنا آموزنده و سودمند توصیف کردند و به دانشجویان و طبقه روشنفکران متعهد توصیه کردند که نگذارند کتاب‌های این استاد شهید با دسیسه‌های غیراسلامی فراموش شود.

به مناسبت ایام شهادت آن استاد فرزانه و متفکر کم‌نظیر، مروری بر برخی آثار تربیتی او برای شیفتگان و جویندگان معرفت و دانایی، مفید و راهگشاست؛ به ویژه در شرایط امروز که نحله‌های پوچ و پر رنگ و لعاب، تلاش می‌کنند تا هویت نسل جوان را استحاله کرده و منحرف کنند.

* داستان راستان

این مجموعه شامل ۱۲۵ داستانِ برگرفته از کتب حدیث و نیز کتب رجال و تراجم و تواریخ و سیر توسط استاد شهید مطهرى است. قهرمان داستان‌ها غالباً پیشوایان بزرگ دین و یا شخصیت‌هاى بزرگوار علمى و فقهى مى‌باشند. این داستان‌ها علاوه بر آنکه عملا مى‌تواند راهنماى اخلاقى و اجتماعى سودمندى باشد، معرّف روح تعلیمات اسلامى نیز هست و خواننده از این رهگذر با حقیقت و روح تعلیمات اسلامى آشنا مى‌شود.

* آزادی معنوی

آزادى معنوى مجموعه‌اى است مشتمل بر پانزده سخنرانى از استاد شهید مطهری که در زمان‌ها و مکان‌هاى مختلف ایراد شده‌اند و وجه مشترک همه آن‌ها این است که موضوع آن‌ها مسائل معنوى و مربوط به خودسازى و تزکیه نفس است، اگرچه در خلال سخنرانی‌ها گاه به مسائل اجتماعى نیز اشاره شده است. مطالعه این کتاب، گذشته از اینکه خواننده را با بُعد معنوى شخصیت استاد شهید مطهرى آشنا مى‌سازد، وى را گام به گام به سوى خودسازى و تقوا حرکت مى‌دهد و در واقع یک سلوک معنوى است. برخى از موضوع‌هاى طرح شده در این کتاب عبارتند از: آزادى معنوى، عبادت و دعا، هجرت و جهاد، بزرگى و بزرگوارى روح، مکتب انسانیت.

* بیست گفتار

در این کتاب که مجموعاً بیست جلسه سخنرانى استاد شهید مطهرى در حدود سال ۱۳۴۰ شمسى را تشکیل مى‌دهد، موضوعات گوناگونى مورد بحث و بررسى قرار گرفته‌اند که عمدتاً مورد سؤال قشر کنجکاو و پرسشگر جوان هستند، از جمله موضوع عدالت و جایگاه آن در اجتماع، نقش سازنده شداید و نسبت آن با امتحان الهى، نظر اسلام درباره علم، فواید و آثار ایمان، پرسش‌هاى دینى و… دو گفتار این کتاب به تحلیل شخصیت و سیره امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) اختصاص یافته است و استاد مطهرى ضمن بررسى و تحلیل روش زندگى و مبارزات این دو امام بزرگوار، به حل تعارض ظاهرى سیره ائمه اطهار علیهم‌السلام نیز پرداخته‌اند، که خود مى‌تواند راهنماى خوبى براى تحلیل زندگى سایر معصومین باشد و منطق درست مواجهه با سیره پیشوایان دینى را به دست خواننده این کتاب بدهد.

* انسان کامل

این کتاب مجموعه‌اى است مشتمل بر سیزده جلسه سخنرانى که در سال۱۳۵۳ شمسى ایراد شده است. استاد شهید مطهرى در این سخنرانی‌ها براى آنکه آشکار سازند اسلام یک دین جامع است و انسانِ اسلام انسانى است چند بعدى که همه دستورات این مکتب الهى را به طور هماهنگ به مورد اجرا مى‌گذارد، و براى آنکه جوانان مسلمان را از نگرش تک بعدى به اسلام مصون بدارند این بحث را مطرح کردند. البته نظر سایر مکاتب درباره «انسان کامل» نیز از جمله مکتب سوسیالیسم، مکتب اگزیستانسیالیسم، مکتب عرفان، مکتب عقل و... مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. مطالعه این کتاب از نظر شناخت انسان نمونه و ایده‌آل اسلام که انسانى است که ارزش‌هاى انسانى را در حد اعتدال و بدور از افراط و تفریط‌ داراست، براى همه زمان‌ها مفید و ضرورى است.

* تعلیم و تربیت در اسلام

رکن و عنصر اساسى بنیان خانواده و جامعه را تعلیم و تربیت تشکیل مى‌دهد. از این رو مکاتب فکرى اجتماعى گوناگون، موضع و دیدگاه خود را نسبت به این مسئله بیان کرده‌اند. استاد شهید مطهرى در این کتاب، تعلیم و تربیت را از منظر اسلام با توجه به مبانى و اصول مطرح در این مکتب توحیدى توضیح داده‌اند. از جمله موضوعاتى که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته تربیت عقلانى و توأم بودن عقل و علم در مکتب اسلام است. تاریخچه «تعقل از نظر مسلمین» فصل مهمى از این کتاب است که بحث عقل را از حیث تاریخى مورد بررسى قرار مى‌دهد. فعل اخلاقى، کرامت نفس، ریشه الهامات اخلاقى، عوامل تربیت، از دیگر موضوعات اساسى در این کتاب مى‌باشد.  حامد حسین عسکری