چین در حال تقویت استراتژی دور زدن تحریم‌های ایران است

تبیین:

بنیاد دفاع از دموکراسی آمریکا: ۱۰ اکتبر – ۱۸ مهر ۱۴۰۴ // www.fdd.org

نویسنده: مکس میزلیش، سعید قاسمی نژاد

نشر محتوای مقالات در اندیشکده های خارجی صرفا به منظور درک مناسبات تحلیلی خارجی و هم افزایی تحلیلی مخاطبان بوده و موسسه تبیین محتواهای مزبور را رد یا تأیید نمی کند.

پکن به موتور اصلی استراتژی دور زدن تحریم‌های ایران تبدیل شده است. سال‌هاست که چین خریدار اصلی نفت و سایر کالا‌های تحریم‌شده ایران بوده است — تقریباً ۹۰ درصد از نفت صادراتی ایران و ۲۵ درصد از کالا‌های غیرنفتی آن را خریداری می‌کند —، اما اطلاعات کمی درباره چگونگی تأمین مالی این تجارت غیرقانونی وجود دارد. علاوه بر این، با کاهش تعامل بانک‌های بزرگ چینی با ایران به دلیل نگرانی‌های تحریمی، پرسش‌هایی درباره نحوه عملکرد گسترده‌تر تجارت چین و ایران تا حد زیادی بی‌پاسخ مانده است.

گزارش‌های جدید وال‌استریت ژورنال و بلومبرگ که در ۵ اکتبر منتشر شدند، این شکاف را پر می‌کنند. آنها دو ستون از اکوسیستم دور زدن تحریم‌های ایران را افشا کرده‌اند: یک شبکه پرداخت پنهانی «نفت در برابر زیرساخت» و یک سیستم پیچیده تهاتر با محوریت بخش‌های خودرو و فلزات تحریم‌شده ایران. این گزارش‌ها در مجموع نشان می‌دهند که چگونه چین بی‌سروصدا در حال ایجاد سیستم‌های مالی موازی است که تحریم‌های ایالات متحده را دور می‌زند و به ایران اجازه می‌دهد صادرات نفت خود را حفظ کند، کالا‌های حیاتی را وارد کند و ادغام اقتصادی خود را با پکن تعمیق بخشد.

سیستم پنهان پرداخت نفت چین

وال‌استریت ژورنال از معماری پرداختی پنهان پرده برداشت که میلیارد‌ها دلار را از پکن به تهران برای خرید نفت خام، خارج از سیستم مالی تحت رهبری ایالات متحده، منتقل می‌کند. این طرح حول محور سینوشور، بیمه‌گر اعتبار صادراتی دولتی چین، و چوکسین، یک کانال مالی غیرشفاف که در فهرست بانک‌های ثبت‌شده چین وجود ندارد، می‌چرخد.

طبق این توافق، شرکت‌های مرتبط با شرکت ژو‌های ژنرونگ (که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد) نفت ایران را به چین ارسال می‌کنند. خریداران چینی وجه را نزد چوکسین واریز می‌کنند و چوکسین سپس وجوه را به پیمانکاران چینی که در پروژه‌های زیرساختی در ایران - پروژه‌هایی که توسط سینوشور بیمه شده‌اند - فعالیت می‌کنند، منتقل می‌کند.

مقامات غربی تخمین می‌زنند که حدود ۸.۴ میلیارد دلار پرداخت نفتی در سال ۲۰۲۴ از طریق این شبکه جریان یافته و پروژه‌هایی از فرودگاه‌ها و پالایشگاه‌ها گرفته تا شبکه‌های حمل‌ونقل را تأمین مالی کرده است. این مدل، چارچوب «نفت در برابر وام» چین در عراق را منعکس می‌کند؛ جایی که وام‌های تحت حمایت سینوشور، ساخت‌وساز را در ازای تأمین نفت بلندمدت تضمین می‌کنند. این امر ممکن است توضیح دهد که چرا بدهی‌های خارجی بانک مرکزی ایران تحت تحریم‌ها افزایش یافته است، زیرا تهران احتمالاً از درآمد نفت به‌عنوان وثیقه برای تضمین وام‌ها و خطوط اعتباری چین استفاده می‌کند.

شبکه تهاتر خودرو در برابر فلزات

در تکمیل مدل نفت در برابر زیرساخت، بلومبرگ فاش کرد که شرکت‌های بزرگ خودروسازی و فلزات چینی — به‌ویژه شرکت خودروسازی چری و هلدینگ گروه فلزات غیرآهنی تونگلینگ — برای دور زدن کانال‌های بانکی سنتی، یک سیستم تهاتری با ایران اجرا می‌کنند.

شرکت‌های چینی کیت‌های خودرو «نیمه‌کاره» را به ایران صادر می‌کنند، جایی که شرکت‌های محلی آنها را به خودرو‌های نهایی مونتاژ می‌کنند. شرکت‌های چینی به‌جای پول نقد، محموله‌های مس و روی ایران را دریافت می‌کنند که تونگلینگ و سایر واسطه‌ها آنها را مجدداً به فروش می‌رسانند. در همین حال، شرکت‌های دانگ‌فنگ، چری و جک چین همگی به‌عنوان شرکای محلی با خودروسازان ایرانی همکاری می‌کنند.

ایران با داشتن چین به‌عنوان مشتری اصلی خود، در سال ۲۰۲۳ حدود ۶.۱ میلیارد دلار فلزات صنعتی به سراسر جهان صادر کرد که شامل ۱.۶ میلیارد دلار مس و ۹۰۰ میلیون دلار آلومینیوم بود. هرچند این رقم در مقایسه با ۱۹ میلیارد دلار صادرات چین به ایران بین آوریل ۲۰۲۴ تا مارس ۲۰۲۵ ناچیز است، اما چند صد میلیون دلاری که از طریق این تجارت تهاتری مبادله شده، نشان‌دهنده چندپارگی فزاینده نظم مالی جهانی است.

بازیگران محلی و دولتی در قلب صنعتی چین به‌طور فعال از تحریم‌ها فرار می‌کنند. چری و تونگلینگ، با وجود تحریم‌های ایالات متحده علیه بخش‌های خودرو و فلزات ایران، همچنان از حمایت قوی دولت‌های استانی و شهری برخوردارند.