اربعین؛ میعادگاه وارثان زمین

پایگاه رهنما:

زیارت در فرهنگ شیعه از جایگاهی خاص برخوردار است. زیارت باعث می‌شود تا دل جلای بیشتری پیدا کرده و روح نشاط یابد. در حقیقت می توان گفت با زیارت است که می توان معنویات را در زندگی و در میان روزمرگی ها زنده نگه داشت. حجت‌الاسلام ادیب یزدی استاد حوزه و دانشگاه دربارۀ اهمیت زیارت می‌گوید: «یکی از آداب مهم مسلمانان که ریشه در آموزه‌های قرآن، سنت نبوی و عترت دارد، زیارت قبور مطهر انبیاء و اولیاء به ویژه ائمۀ معصومین علیهم‌‌السلام و حتی بزرگان دین است. ظاهرش این است که شما با زبانتان نسبت به زیارت‌شونده ابراز ارادت می‌کنید، اما محتوایش نوعی همراهی و تسلیم شدن و تمکین در برابر افکار و سنن و رفتار آن شخصیت مورد زیارت است. یا می‌توان گفت زیارت، نوعی بیعت است که با شخص مزرور توسط زائر انجام می‌شود؛ مثلاً وقتی به زیارت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام می‌روید، در واقع به گونه‌ای  با ایشان بیعت قلبی و عملی می‌کنید که گویی حیات دارد».

خود ما نیز تجارب شخصی زیادی در مورد تأثیر زیارت در زندگی‌مان داشته ایم. لازم نیست به کسی ثابت کنیم که یک معجزه یا یک اتفاق خوب در اثر زیارت برایمان رخ داده است اما هر کدام تک تک این تجربه را داریم و همین تجارب است که باعث می شود تا دلمان آرام شده و آرامش بیشتری داشته باشیم. کافی است که در صحن آزادی امام رضا علیه السلام بنشینید و این آرامش دل و نشاط روحی را از نزدیک ببینید. جوان هایی که در دست هم در صحن های حرم قدم می‌زنند و لبخند بر لب دارند، کودکانی که کنار حوض آب، بازی می کنند و پیرمردها و پیرزن هایی که انگار جوان شده اند و در دل خود با امام خویش نجوا می کنند.

البته بدون شک زیارت تنها جنبه فردی ندارد بلکه آثار اجتماعی زیادی را نیز در پی خواهد داشت. اما برخی از این زیارت ها ابعاد اجتماعی گسترده‌تری دارد؛ مانند «زیارت اربعین» که آن را بزرگترین اجتماع در کل دنیا می دانند. اجتماعی که سالانه از تمامی دنیا، ایران و خود عراق و کشورهای مسلمان و اروپایی به کربلا می روند تا برای امام سوم شیعیان خود را به چهلمین روز پس از شهادت ایشان برسانند.

 اربعین در روایات

اربعین جایگاه بسیار بزرگی در فرهنگ شیعه دارد اما در سال های اخیر، رنگ و بویی ویژه‌تر یافته است. در احادیث فراوانی از امامان معصوم (ع) به زیارت اربعین سفارش و به زمان و مکان استحباب بیشتر این زیارت، اشاره شده است؛ به طوری‌که در مناسبت های گوناگون به آن ترغیب و در حدیثی، یکی از نشانه‌های مؤمن شمرده شده است. این سفارش‌های مؤکد از آن جهت است که پیش از شهادت امام حسین (ع) به هیچ روی اربعین جلوه ای نداشته و اهل بیت (ع) خواسته اند به بهانه های گوناگون، ازجمله با تأکید بر زیارت اربعین، نام و یاد آن حضرت زنده نگه داشته شود. عنوان «زیارت اربعین» به زمان امام صادق (ع) باز می‌شود و عجیب این است که با وجود بیم و ترس از حکومت جائر، مردم از امام سؤال می کردند که با وجود ترس از خبرچینان و عوامل حکومت، آیا به زیارت حضرت سیدالشهدا برویم؟ و حضرت می فرمودند که بروید .این در حالی است که فقهای شیعه در مسئله حج، یکی از شرایط استطاعت را «تخلیه سرب» بیان فرموده اند؛ یعنی باید امنیت باشد و اگر امنیت نباشد، استطاعت محقق نیست؛ اما در مورد زیارت سیدالشهدا (ع) حتی با نبود امنیت نیز مردم را ترغیب به زیارت می کردند.

امام حسن عسکری (ع) فرموده اند: نشانه های انسان مؤمن پنج‌تاست: «پنجاه رکعت نماز روزانه (نمازهای واجب و نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن و بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن».

حجت الاسلام و المسلمین سید هادی رفیعی پور، رئیس مؤسسه تحقیقاتی امام هادی علیه السلام، با اشاره به آیه شریفه «وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلَاثِینَ لَیْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَه»، اربعین را مسئله‌ای می‌داند که ریشه در قرآن کریم و ادیان گذشته دارد و گفت: در اهمیت اربعینِ امام حسین علیه السلام، همین بس که وجود شریف امام صادق علیه السلام برای این روز، زیارت نامۀ مخصوصی دارند.

این استاد محقق، اجتماع میلیونی اربعین را حرکتی مثبت در جهت اتحاد مسلمانان و شیعیان جهان بیان و عنوان کرد: زیارت اربعین، آثار فوق العاده مثبتی هم برای افراد و هم برای جامعه اسلامی دارد. وقتی که مؤمنین در روز اربعین در کربلا حاضر می‌شوند و مضامینی مثل: توحید، نبوت، امامت، انسان سازی، جامعه‌سازی، توجه به معاد، تولّی، تبرّی و …، را در زیارت اربعین تکرار می‌کنند، این خود یک آموزش بزرگ دینی است که در اجتماع میلیونی اربعین، به آن پرداخته می‌شود.

از اربعین تا ظهور

اربعین حسینی و آیین باشکوه راهپیمایی میلیونی آن در کربلا و نجف که تجلی‌گاه یکی شدن دل‌ها و جان‌های شیفته سیدالشهدا (ع) است، فرصتی است برای بهره‌گیری از چشمه‌سار زلال و حیات‌بخش معارف اهل بیت (ع) و پیام ماندگار و تاریخ‌ساز عاشورا و نیز تجدید عهد با قبله دل‌های عالم، حضرت سیدالشهدا (ع).

عظمت و زیبایی این میعاد جهانی وقتی آشکارتر می‌شود که میراث ارزشمند آن در مناسبات اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی بروز و ظهور یابد و نویدبخش شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی برای عصر ظهور منجی عالم بشریت شود.

نسیم اسدپور