امنیت؛ پیش‌نیاز پیشرفت اقتصادی

پایگاه رهنما:

رهبر معظم انقلاب هفته‌ گذشته در مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح، امنیت را «زیرساخت همه‌ی ابعاد زندگی یک جامعه» دانستند و در مورد نسبت امنیت و پیشرفت اقتصادی فرمودند: «هر جایی که پیشرفتی حاصل شده است به برکت وجود امنیّت بوده است؛ بدون امنیّت، کار دشوار می‌شود، سخت می‌شود. [اگر] بخواهید برای پیشرفت اقتصادی کشور سرمایه‌گذاری کنید، بدون امنیّت نمی‌شود؛ ترانزیت بدون امنیّت نمی‌شود، تولید بدون امنیّت نمی‌شود؛ امنیّت زیرساخت همه‌ی این چیزها است.» وقتی به تجربه‌ی کشورهای پیشرفته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم اتفاقاً رمز موفقیت آنها نیز توجه به اولویت امنیت بوده است. همچنین مروری بر تجربه‌ی کشورهای توسعه‌نیافته نشان می‌دهد که در این کشورها، نبود امنیت مهم‌ترین مانع پیشرفت و توسعه است.

• ایده‌ هابز و کندی

یکی از مهم‌ترین افرادی که امنیت را بر هر چیز –از جمله آزادی- مقدم می‌داند، توماس هابز فیلسوف سیاسی قرن شانزدهمی انگلیسی است. هابز برقراری امنیت را نخستین اولویت کاری نظام سیاسی می‌داند. این مشابه نظر رهبر معظم انقلاب است. ایشان نیز مهم‌ترین اولویت را امنیت می‌دانند و از اقتصاد در کنار امنیت صحبت نمی‌کنند، بلکه از بیانات ایشان می‌توان دریافت که اقتصاد را به سان بنایی می‌دانند که روی پی امنیت بنا شده باشد. از دیگر اندیشمندانی که بر اهمیت امنیت و قدرت نظامی تاکید کرده‌اند، پل کندی است. او در کتاب «ظهور و سقوط قدرت‌های بزرگ» می‌گوید: «از زمان پیشرفت اروپای غربی در قرن 16 به این سو در بلندمدت همبستگی معناداری میان قدرت نظامی و ظرفیت‌های تولیدی و درآمدزا وجود دارد.» او معتقد است تحکیم قدرت نظامی (یا تامین امنیت) نیازمند ثروت است و تحصیل و حفظ ثروت نیز نیازمند قدرت نظامی است.

• تجربه‌ ایران

تجربه‌ اقتصاد ایران نیز دقیقاً رابطه‌ی معنادار میان امنیت و اقتصاد را تایید می‌کند. وقتی به عملکرد رشد اقتصادی در یک دهه‌ی اول انقلاب نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که دقیقاً در این سال‌ها درجا زده‌ایم. درست همین سال‌ها ما با سطحی از جنگ داخلی با تجزیه‌طلبان و بعدتر جنگ با دشمن خارجی (حزب بعث عراق) مواجه بودیم. بعدتر اما با آغاز دوره‌ رهبری آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی)، بر اساس دیدگاه امنیت‌اندیش ایشان و البته با توجه به ثباتی که پس از پایان جنگ فراهم شد، زمینه برای رشد اقتصادی و پیشرفت آماده شد. بنابراین می‌بینیم که تا سال 1388 رشد اقتصادی (بر اساس برابری قدرت خرید) بیشتر و بیشتر شده است. با آغاز فتنه‌ سال 1388 زمینه‌ها برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران فراهم شد و پس از 2 سال، تحریم‌ها به اوج خود رسیدند. بنابراین از سال 1390 روند رشد اقتصادی تغییر کرد و تحریم‌ها باعث شدند یک دهه رشد اقتصادی با میانگین صفر مواجه باشد. در این یک دهه البته اغتشاشات سال‌های 1396 و 1398 را نیز داشتیم که به یک معنا خود معلول آسیب‌های اقتصادی تحریم‌ها هستند اما در هر یک از این اغتشاشات، تولید نیز آسیب دید.

• ظرفیت ترانزیت

یکی از نکاتی که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره کردند، اهمیت امنیت برای تقویت تزانزیت در کشور بود. این نکته بسیار مهم است و یکی از وعده‌های دولت سیزدهم نیز تقویت ترانزیت بود. می‌توان گفت این وعده تا حدودی محقق شده است. ترانزیت یک ساله (آغاز به کار دولت تا شهریورماه) به ۱۳ میلیون و ۸۵۰ هزار تن رسیده است این در حالی است که ترانزیت در سال گذشته (۱۴۰۰) معادل ۱۱,۵ میلیون تن بود. برآوردها حاکی از آن است که ایران می‌تواند ترانزیت را در سال جاری به 20 میلیون تن نیز برساند. انتظار این است  سال 1401 حدنصاب  تراتزیت خارجی در تاریخ کشورمان جابه‌جا شود. با توجه به قرارداد ترانزیتی ایران و روسیه برای عبور 10 میلیون تن بار این کشور از مسیرهای ایران، می‌توان گفت درآمد هنگفت 20 میلیارد دلاری ترانزیت 20 میلیون تن در انتظار ایران است. ایران در چهارراه جهان است و برآوردها نشان می‌دهند که اقتصاد کشورمان می‌تواند بیش از درآمد نفتی، از ترانزیت درآمد کسب کند. البته این به‌شرط آن است که امنیت در کشور برقرار باشد.

• مهم‌ترین مدافع امنیت

بنابراین اهمیت امنیت هم در تجربه‌ی کشورهای پیشرفته مثل روز روشن است و هم واقعیت‌های اقتصاد ایران، ما را به سمت اولویت و اهمیت امنیت سوق می‌دهد. رهبر معظم انقلاب نیز این را خوب می‌دانند و به همین دلیل، هیچ‌گاه در عمل هیچ اقدامی که بخواهد به تضعیف نیروهای نظامی و انتظامی منتج شود را بر نمی‌تابد. برخی انتظار داشتند معظم‌له در دو سخنرانی اخیر خود، از عملکرد حافظان امنیت کشور انتقاد کنند اما ایشان تمام‌قد به دفاع از کلیت نیروهای نظامی و انتظامی پرداختند. شاید شیوه‌های پلیس امنیت اخلاقی نیاز به اصلاحاتی داشته باشد اما حتی برای اصلاح برخی رویه‌های نادرست نیز ابتدا باید امنیت در کشور جاری باشد. اگر کسی سخن از عدالت اقتصادی به میان آورد، امنیت پیش‌نیاز آن است و اگر کسی به دنبال آزادی‌های فردی و اجتماعی باشد، بدون امنیت نمی‌شود. توسعه و پیشرفت نیز بی امنیت ممکن نخواهد بود. به همین خاطر است که رهبر انقلاب فرمودند: «تضعیف سازمان های نیروهای مسلّح، تضعیف امنیّت کشور است. تضعیف پلیس به معنای تقویت مجرمین است.» در واقع نیروهای مسلح، مدافعان امنیت‌اند و مهم‌ترین مدافع و پشتیبان این نیروها شخص رهبر معظم انقلاب است.