روسیه چگونه قلب تحریم های غرب را شکست؟

• مسکو آماده فروش سلاح های پیشرفته به متحدین

رئيس‌جمهور روسيه روز دوشنبه 24مرداد (15 اوت) در سخناني در رويداد فناوري نظامي نيروهاي مسلح-2022 در نزديكي مسكو از آمادگي براي ارائه انواع مدرن‌ترين تسليحات به متحدان خود در آمریکاي‌جنوبي، آسيا و آفريقا خبر داد. پوتين گفت: «روسيه طرفدار توسعه همه‌جانبه همكاري‌هاي نظامي- فني است؛ همان چيزي كه در چارچوب ايجاد جهان چندقطبي حائز اهميت است. مسكو براي روابط با كشورهاي آمریکاي‌لاتين، آسيا و آفريقا ارزش قائل است و آماده ارائه مدرن‌ترين انواع تسليحات به آنهاست.» پوتين گفت : «مسكو آماده ارائه تسليحات مدرن به متحدان خود است. ما آماده‌ايم مدرن‌ترين انواع سلاح‌ها، از سلاح‌هاي كوچك گرفته تا خودروهاي زرهي و توپخانه و هواپيماهاي جنگي و هواپيماهاي بدون سرنشين را به متحدان خود ارائه دهيم.» اعلام آمادگي پوتين براي فروش تسليحات پيشرفته خود به متحدانش در سراسر جهان در واقع نشانه نوعي دگرگوني در سياست سنتي فروش تسليحاتي روسيه است. تا پيش از اين مسكو ملاحظاتي در زمينه ارائه تسليحات به ديگر كشورها اعمال مي‌كرد و به عنوان مثال از فروش پيشرفته‌ترين تسليحات خود مانند موشك‌هاي فراصوت به ديگر كشورها خودداري كرده است. اين موشك‌ها همان گونه كه جنگ اوكراين نيز نشان داد، مي‌توانند به منزله تسليحات سرنوشت‌ساز محسوب شوند. در اين زمينه سامانه پدافند هوايي و موشكي اس500 است كه مسكو آن را براي نيروهاي مسلح روسيه توليد كرده و تاكنون به هيچ كشور ديگري صادر نكرده است. وقوع جنگ اوكراين موجب شده است غربي‌ها به سركردگي آمریکا، موقعيت خود را براي اجراي گسترده‌ترين و بي‌سابقه‌ترين تحريم‌ها در همه ابعاد و عرصه‌ها عليه روسيه از جمله در عرصه سياسي و ديپلماتيك مناسب ببینند و تلاش براي انزواي هر چه بيشتر مسكو را در دستور كار قرار دهند. همين مسئله موجب شده است مسكو در اقدامي واكنشي به سوي گسترش روابط با ديگر مناطق و كشورهاي جهان برود.

با توجه به اينكه روسيه دومين كشور صادركننده تسليحات در جهان محسوب مي‌شود، مسلماً يكي از جنبه‌هاي اصلي رويكرد جديد مسكو، اعلام سياست‌هاي جديد در زمينه صادرات تسليحاتي است كه با توجه به سخنان اخير پوتين ديگر محدوديتي در اين زمينه وجود نخواهد داشت. اين رويكرد جديد به احتمال زياد موجب خواهد شد برخي كشورها با توجه به قيمت ارزان‌تر تسليحات روسي و نيز كيفيت آنها، تمايل بيشتري به خريد تسليحات اين كشور پيدا كنند و همين امر موجب انعقاد قراردادهاي تسليحاتي جديد با مسكو خواهد شد. از سوي ديگر روسيه كه اكنون به دليل تحريم‌هاي غرب با كاهش درآمدهاي ارزي روبه‌رو است، تمايل بيشتري براي فروش تسليحات به ديگر كشورها پيدا كرده است تا به این ترتيب ضمن تداوم فعاليت و رونق صنايع تسليحاتي خود به ارزهاي خارجي دست پيدا كند. شوگايف، رئيس سازمان همكاري نظامي روسيه هم در اين زمينه گفته كه روسيه در حال مذاكره با كشورهاي جنوب شرق آسيا براي تأمين ناوهاي جنگي براي اين كشورهاست. به گفته او در پي جنگ اوكراين، درخواست‌ها براي پهپادهاي روسي، سامانه‌هاي دفاع هوايي و موشك‌هاي هدايت‌شونده دقيق ساخت روسيه افزايش يافته است. در عين حال هواپيماهاي نظامي بيش از نيمي از صادرات نظامي روسيه را تشكيل مي‌دهند.

مسئله ديگر در اين زمينه با توجه به تلاش مداوم روسيه براي شكل‌گيري جهان چندقطبي، كاهش وابستگي كشورهاي جهان به تسليحات غربي است كه زمينه را براي تحميل شروط مدنظر آنها به ويژه آمریکا بر كشورهاي خريدار اين سلاح‌ها ايجاد می‌کند و موجب تقويت هژموني غرب بر سياست جهاني مي‌شود.

• پهپاد در ازای سوخو35

بعد از انتشار اخباری درباره فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، اکنون گفته می‌شود ایران در یک معامله پایاپای، به‌دنبال تبادل پهپادهایش با جنگنده‌های چندمنظوره سوخو-۳۵ روسیه است. چند هفته‌ای است که موضوع فروش پهپادهای ایرانی به روسیه در رسانه‌ها و محافل تحلیلی آمریکایی داغ شده است. همزمان، اخباری درباره احتمال دستیابی ایران به جنگنده‌های نسل جدید و قدرتمند سوخو-۳۵ روسی نیز به گوش می‌رسد. یک نشریه آمریکایی  (19FortyFive) اخیرا درمقاله‌ای تجمیعی تحت عنوان «آیا روسیه در ازای پهپادهای ایران جنگنده سوخو-۳۵ می‌دهد؟» به قلم دبیر دفاعی و امنیت ملی این نشریه، کارشناس تهدیدهای نوظهور و افسر سابق ارتش آمریکا، شماری از گزارش‌های مختلف با این موضوع در منابع مهم آمریکایی را جمع‌آوری و خلاصه‌سازی کرده و از آنها نتایج قابل‌توجهی گرفته است. این نشریه با ادبیات ستیزه‌جویانه خود می‌نویسد:«به‌نظر می‌رسد دو حامی دولتی تروریسم می‌خواهند با هم سامانه هوابرد مبادله کنند. ایران و روسیه، در حال تهاتر پهپاد با جنگنده هستند. از یک‌طرف، پهپادهای ایران چشم روسیه را گرفته و از طرف دیگر، تهران به جنگنده‌های روسی مانند «سوخو-۳۵ فلنکر» علاقه دارد. تهران طی ماه جاری [آگوست۲۰۲۲] نخستین محموله از پهپادهایش را برای ارزیابی و آزمایش به مسکو فرستاد. همزمان، خلبانان ایرانی در روسیه دارند پرواز و کار با سوخو-۳۵ را می‌آموزند.»

 نگرانی و كارشكني آمریکا

تغيير رويكرد فروش تسليحاتي روسيه مسلماً مطلوب دولت‌هاي غربي به ويژه آمریکا نخواهد بود كه در سال‌هاي اخير بيشترين تلاش خود را صرف ممانعت كشورها از خريد تسليحات از روسيه با تمسك به قانون «كاتسا» كرده و با تهديد و تطميع حتي موفق شده است برخي قراردادهاي تسليحاتي بين روسيه با ديگر كشورها مانند مصر و اندونزي را لغو کند. اين رويكرد در برهه كنوني اهميت دوچندانی يافته است. هدف دولت بايدن تضعيف حداكثري روسيه از طريق اعمال همه تحريم‌هاي ممكن و در تمامي عرصه‌ها از جمله فروش تسليحات روسيه با هدف محروم ساختن آن از درآمدهاي ارزي و نيز ركود و توقف فعاليت صنايع نظامي اين كشور به دليل نبود سفارش‌هاي خارجي است.تلاش واشنگتن درشرایط  كنوني بيشتر بر متوقف ساختن روابط نظامي و تسليحاتي روسيه و هند متمركز است. با توجه به اينكه هند از بزرگ‌ترين خريداران تسليحات در جهان محسوب مي‌شود و روسيه همواره نقش پررنگي در تأمين تسليحاتي هند بر عهده داشته است، دولت‌هاي اخير آمریکا اعم از دولت ترامپ و بايدن با ارائه پيشنهادات قابل توجه در زمينه فروش تسليحات تلاش كرده‌اند به تدريج جاي روسيه را بگيرند، اما اين مسئله ناخرسندي و اعتراض هند را در پي داشته است. به رغم تهديدات واشنگتن اما دهلي‌نو بر انجام معاملات تسليحاتي با مسكو از جمله خريد سامانه موشكي اس400 تأكيد مي‌كند و همين امر خشم واشنگتن را برانگيخته است، حتي قرار شد اين معامله تسليحاتي بر پايه استفاده از پول‌هاي ملي هند و روسيه انجام شود.