توافق «ریال-روبل» برای تضعیف دلار

پایگاه رهنما:

یک دهه تحریم‌های ظالمانه‌ی آمریکا باعث شده است که ایران مجبور باشد برای کار با اقتصاد جهانی از صرافی‌ها استفاده کند. چون تحریم‌های بانکی، دسترسی ایران را به روی سیستم بانکی بین‌المللی قطع کرده است. واسطه قرار دادن صرافی‌ها یا انتقال چمدانی دلار نیز گرفتاری‌های خاص خودش را دارد و هزینه‌ی مبادله را تا 30 درصد افزایش می‌دهد. در کوتاه‌مدت گویا چاره‌ای نیست اما کشورهای دنیا به مرور به این نتیجه رسیده‌اند که در بلندمدت باید فکری به حال محوریت و جهان‌روایی دلار انجام داد. گسترش پیمان‌های پولی دوجانبه میان کشورها به همین دلیل است. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه ضمن تاکید بر «سیاست جایگزینی پول‌های ملی دو کشور» و «استفاده از ارزهای دیگر به‌جای دلار» گفتند: دلار را باید به‌تدریج از مسیر معاملات جهانی خارج کرد و این کار به صورت تدریجی، ممکن است.» حذف تدریجی دلار از معاملات جهانی اما چه الزاماتی دارد!؟

• زمینه‌های فراهم

ایران و روسیه از حدود یک دهه پیش و با هدف کاهش تبعات تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده تلاش‌های گسترده‌ای را برای حذف دلار از مبادلات تجاری خود به‌خصوص در تجارت با چین، انجام دادند اما این تلاش‌ها هنوز با نقطه‌ مطلوب فاصله‌ی بسیار دارد. امروز اما به دلیل آنکه روسیه نیز خود تحریم شده و ضرورت حذف دلار از مبادلات را بیش از پیش حس می‌کند، فضا مهیاتر است. جالب آنکه به دلیل وابستگی بالای کشورهای اروپایی به گاز روسیه، از همان ابتدا این کشور، اروپایی‌ها را مجبور کرده بود که گاز و انرژی را با روبل بخرند و همین اقدام کمک کرد تا بر خلاف آنچه در ابتدای تحریم‌های ایران و همچنین تشدید این تحریم‌ها در سال 1397 (با خروج آمریکا از برجام شاهد بودیم)، در روسیه ارزش روبل در مقابل دلار و یورو حفظ شود. چین هم کشوری به دلیل جنگ‌های تجاری آمریکا علیه این کشور و همچنین احتمال تشدید تنش‌ها به‌دلیل جنگ اوکراین و شاید تحریم در آینده، متمایل به تضعیف دلار در مبادلات بین‌المللی است.

• چالش‌های پیش رو

برای آنکه ایران و روسیه بتوانند دلار را از مبادلات تجاری خود کنار بگذارند، نیاز به حجم تجارت بالا و همچنین توازن میان صادرات و واردات دارند. البته اگر چنین نبود، مشکلی پیش نمی‌آید ولی کار مقداری دشوارتر می‌شود. مثلاً اگر صادرات ایران به روسیه یک میلیارد دلار باشد و واردات ما از این کشور 3 میلیارد دلار باشد، این ما به التفاوت باید از کشور ثالث و یک ارز دیگر تامین شود. اکنون حجم تجاری دو کشور زیاد نیست اما حجم تجارت هر یک از کشورهای ایران و روسیه با چین قابل توجه است و می‌توان از یوان چین برای تسویه‌ی ما به التفاوت استفاده کرد. همچنین با توجه به رشد تجارت ایران با کشورهای همسایه پس از روی کار آمدن دولت جدید و همچنین تحریم روسیه و نیاز این کشور به تقویت مبادلات منطقه‌ای، حجم تجارت خارجی ایران و روسیه نیز افزایش یابد و امکان تجارت با ارزهای ملی را تقویت کند.

• توافق مفید

هادی تیزهوش تابان –رئیس اتاق ایران و روسیه- معتقد است توافق انجام‌شده (تبادل تجاری بر مبنای روبل و ریال)، توافق خوبی است. او همچنین می‌گوید که ارتباط ما محدود به روسیه نیست و می‌توان به مجموعه‌ای از کشورها که با روسیه تبادلات تجاری دارند نیز، از این طریق صادرات و واردات داشت. او می‌گوید: وقتی ما نمی‌توانیم دلارمان را حواله کنیم و روس‌ها هم اجازه‌ی ریالی را نمی‌دهند قطعاً این توافق برای بخش خصوصی سودمند است. همچنین سبحانی سرپست سابق معاونت وزیر امور خارجه در امور آمریکا- در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «کشورهای بزرگتر مانند چین و روسیه و برزیل با شیب آرام، کاهش وابستگی خود به دلار را آغاز کرده‌اند و اقتصاد دانان پیش‌بینی می‌کنند دلار ظرف 2 سال آینده، تا 30 درصد ارزش خود را از دست بدهد. اگر این اتفاق بیفتد ما از شرایط تحریمی قطعاً فاصله می‌گیریم».

• الزامات تحقق

بنابراین به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، حذف دلار از مبادلات کشورمان بیش از پیش در دسترس است و اگر این مهم محقق شود، تحریم‌ها آسیب بسیار کمتری به اقتصاد وارد می‌کنند و حتی کاهش فایده‌ تحریم‌ها برای طرف آمریکایی ممکن است مجابش کند که زودتر به برجام بازگردد. اگرچه  سهم اقتصاد ایالات متحده به‌تنهایی یک‌چهارم اقتصاد جهانی است و همین امکان جهان‌روایی دلار را فراهم کرده است اما اولاً این سهم روز به روز در حال کاهش است و در ثانی کشورهای عضو بریکس نیز در مجموع تقریباً همین مقدار از اقتصاد جهانی را در اختیار دارند. بنابراین حذف دلار از مبادلات ممکن است، اما در تحقق آن اولاً باید به شرط تدریجی بودن دقت کرد و در ثانی، تا جایی که ممکن است ایران باید حجم مبادلات تجاری‌اش با چین، روسیه و هند و البته دیگر کشورهای عضو بریکس و همچنین همسایگان را افزایش دهد.