پیام‌ها و پیامدهای نشست تهران برای کردهای سوریه

نشست سه جانبه تهران که با محوریت مسأله بحران سوریه برگزار شد روز گذشته با صدور بیانیه پایانی به کار خود پایان داد. بیانیه ای 15 بندی که در آن بر تداوم روند همکاری‌های سه کشور در سوریه صحه گذاشت.

در این میان یکی از بازیگرانی که با حساسیت خاصی به نشست تهران و نتایج آن چشم دوخته‌اند کردهای سوریه هستند که در ماه‌های اخیر به شدت سایه تهدید دور جدید عملیات نظامی ارتش ترکیه به مناطق تحت کنترلشان در شمال سوریه را بر سر خود حس می‌کنند.

ارتش ترکیه از سال ٢٠١۶ در ۲ عملیات سپر فرات (۳ شهریور ۹۵ تا ۹ فروردین ۹۶) و عملیات شاخه زیتون (۳۰ دی ماه ۹۶ تا ۴ فروردین ۹۷)، چهار هزار کیلومتر از خاک سوریه از جمله عفرین و شهرهای الباب، اعزاز و جرابلس را تصرف کرده است.

از سوی دیگر، آنکارا در ۲۵ مهرماه ۹۸ برای عقب راندن شبه نظامیان کرد موسوم به «نیروهای دمکراتیک سوری» از مناطق مرزی الرقه و الحسکه، عملیات نظامی موسوم به «چشمه صلح» را در شمال سوریه آغاز کرد که به از دست رفتن بخش دیگری از مناطق تحت کنترل کردها انجامید.

حال اردوغان که به واسطه شکلگیری بحران اوکراین و نیازمندی غرب به ترکیه برای همکاری در مسیر تقویت ناتو در برابر روسیه، فرصت را برای پیگیری اهداف توسعه طلبانه همیشگی در سوریه غنیمت شمرده است با هدف اغنا کردن روسیه و ایران به عنوان متحدان دمشق، راهی نشست سه جانبه تهران شد.

در این میان نتایج اعلام شده از رایزنی‌های روسای جمهور سه کشور ضامن مذاکرات آستانه، حاوی پیام‌های مختلفی برای کردهای سوریه است که وضعیت آنها در روند تحولات آینده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اگرچه در بیانیه پایانی نشست تهران بدون نام بردن از ترکیه، با «تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه» و نیز «حملات و نفوذهای فرامرزی» مخالفت شده است، اما همچنان نگرانی عمده کردهای سوریه از احتمال نرمش روسیه در برابر ترکیه در ازای عدم همراهی آنکارا با تحریم‌های ضدروسی غرب وجود خواهد داشت بویژه که سیاست نزدیکی کردهای سوریه به ایالات متحده آمریکا در شمال و شمال شرق این کشور، در زمانی که تضادها میان ابرقدرت‌های غرب و شرق به‌شدت بالا گرفته است و ردپای آن به بحران سوریه نیز کشیده شده است، برای منافع روسیه مطلوب به شمار نمی‌رود.

بدون تردید نقظه اتکای ترکیه برای قرار دادن دور جدید عملیات‌ نظامی خود در شمال سوریه بر مبنای توافقات استانه و نشست تهران، تأکیدات این نشست‌ها بر "مبارزه با تروریسم در همه اشکال و مظاهرآن" می‌باشد یعنی جایی که آنکارا ماهیت شبه نظامیان کرد سوری را دنباله گروه پ ک ک و تروریستی می‌داند. در این راستا یکی از بندهای بیانیه تهران اعلام می‌کند که "سه کشور بار دیگر بر عزم خود مبنی بر تداوم همکاریهای جاری به منظور نابودی نهایی تمامی افراد، گروه‌ها، تشکلها و موجودیتهای تروریستی تأکید کردند".

گفتنی است رئیس جمهور ترکیه شامگاه سه‌شنبه، ۲۸ تیرماه، نیروهای کرد را «تروریست» ‌خواند و گفت: «باید برای همه روشن باشد که در منطقه جایی برای جنبش‌های تروریستی جدایی‌طلب و هم‌پیمانان آنها وجود ندارد.»

او مجدداً تاکید کرد: «ما به زودی به مبارزه خود با سازمان‌های تروریستی ادامه خواهیم داد».

این اظهارات اردوغان پس از صدور بیانیه نشست تهران در حالی است که "مردود دانستن هرگونه ابتکارات غیرمشروع خودمختاری و تهدید علیه امنیت ملی کشورهای همسایه" بند دیگری از بیانیه است که می‌تواند در راستای همراهی با نگرانی‌های امنیتی ترکیه از تحولات شمال سوریه باشد.

اما با این حال تأکید ییانیه تهران بر مواردی همچون «ضرورت حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران سوریه» و «عدم وجود راه حل نظامی»، به طور کلی ماهیت برنامه‌های جنگ‌طلبانه آنکارا برای تشدید بحران سوریه را مورد انتقاد قرار می‌دهد.

در این وضعیت تعلیق گونه، باید گفت با توجه به اینکه یکی از اهداف اصلی نشست تهران، همانند دستورکارهای تمامی نشست‌های پیشین آستانه، محدود کردن دایره منازعه نظامی در بحران و جلوگیری از جنگی جدید در منطقه بوده است و همچنین به دلیل اینکه مسکو با وجود درگیر بودن با جنگ در اوکراین به هیچ وجه خواستار باز شدن جبهه چالش‌آفرین دیگری برای ارتش این کشور در خاورمیانه نیست، نتایج نشست تهران برای کردهای سوریه خوشایند بوده است.

تضمین امنیتی در گروه همکاری با دمشق

تحولات اوکراین و نرمش غرب بویژه آمریکا در برابر دور جدید ماجراجویی‌ای نظامی ترکیه در شمال سوریه، بار دیگر ثابت کرد که واشنگتن متحد قابل اعتماد و قابل اتکایی برای در امان ماندن کردهای سوریه از گزند تهدیدات گاه‌وبیگاه همسایه قدرتمند شمالی نیست. در حالی که کاخ سفید طی ماه‌های گذشته به واسطه وجود مناطق نفت‌خیز در شمال شرق سوریه به تقویت حضور نظامی در این مناطق پرداخته است، اما با این حال تجربه سالهای گذشته نشان داده که نباید بر روی وعده‌های حمایتی آمریکا حساب باز کرد علی الخصوص که با پایان بحران مقابله با تروریسم، دمشق و متحدانش بازپسگیری کنترل منابع نفتی و مقابله با حضور نامشروع و متجاوزانه خارجی در خاک سوریه را در کانون توجه قرار داده‌اند. از طرف دیگر مخالفت صریح نشست تهران با هرگونه طرح‌های تجزیه طلبانه تحت عنوان خودمختاری نشانگر آن است که قمار بر روی وعده و وعیدهای واشنگتن شرط بندی بر روی اسب لنگی است که هیچگاه به مقصد نمی‌رسد.

لذا در شرایطی که به نظر می‌رسد تمامی راه‌حل‌ها برای کردها به دولت سوریه ختم می‌شود، خبرها حاکی از آن است که با وساطت روسیه نیروهای کرد سوری گفتگوهای هماهنگی نظامی و طرح های دفاعی برای مقابله با عملیات نظامی ترکیه و متحدانش در مناطق کوبانی، منبج و عین عیسی برگزار کرده‌اند.

بنابر اعلام شبکه المیادین یک هیات نظامی روسی روز سه شنبه از طریق فرودگاه قامشلی  برای گفت و گو با نیروهای دمکراتیک سوریه و بررسی اجرای توافقات آن ها با ارتش این کشور وارد استان الحسکه شد.

در همین حال خبرگزاری دولتی سوریه، سانا، از استقرار نیروهای ارتش سوریه در شهرهای عین عیسی در شمال استان رقه و منبج و عین العرب (کوبانی) در شرق استان حلب خبر داد.

همچنین پایگاه خبری الوطن، گزارش داد که ارتش سوریه به استقرار و تقویت مواضع خود در حومه شمالی حلب و حومه شمال شرقی حلب ادامه می دهد. 

این پایگاه خبری اعلام کرد که اخیراً نیروهای کمکی به حومه منبج منتقل شده‌اند که بخشی از طرح بستن تمام جبهه‌های جنگ برای مقابله با هرگونه «تجاوز» به تل رفعت و منبج است. المیادین نیز گزارش داد که نیروهای ارتش سوریه پست‌های بازرسی نظامی در خطوط مرزی با گروه تروریستی موسوم به ارتش ملی سوریه (تحت حمایت ترکیه) مستقر کرده‌‌اند.