روایت فتح اقتصادی انقلاب اسلامی

پایگاه رهنما:

پس از انقلاب اسلامی، مردم جایگاه مهمی در اداره‌ی مملکت پیدا کردند؛ از اداره‌ی جنگ گرفته تا اداره‌ی بخش‌های مهمی از اقتصاد کشور، پس از انقلاب روی دوش مردم افتاد و انصافاً نیز خوب، از عهده کار برآمدند. افزایش چشمگیر قدرت خرید –تا پیش از تشدید تحریم‌ها در دهه‌ی 1390-، کاهش فقر و نابرابری تا پیش از سال 1392 و همچنین رشد روزافزون شاخص توسعه‌ی انسانی –که در دنیا چنین رشدی کم‌نظیر است-، جز با همت عموم ایرانیان قابل تحقق نبود. با این وجود، از یک سو ناکامی‌های اقتصادی در اثر انفعال برخی سیاست‌های دولت وقت، در مقابل تحریم‌ها و همچنین آرمان‌خواهی ما ایرانیان که هیچ‌گاه به کمتر از قله، راضی نمی‌شویم باعث شده است تا موفقیت‌های اقتصادی انقلاب اسلامی، چندان به چشم نیاید. این، از یک سو انگیزه‌ای است برای تلاش بیشتر در راستای تحقق اهداف بلندمان و از دیگر سو، اگر منجر به ناامیدی و انفعال شود، آسیبی است که باید جلوی آن را گرفت.

• امید برای پیشرفت

به همین خاطر، رهبر معظم انقلاب در ارتباط تصویری با مردم قم، اگر چه بر وجود برخی مشکلات اقتصادی –مانند تورم، مشکلات معیشتی و ...- تاکید کردند، اما به این نکته‌ی مهم اشاره کردند که موفقیت‌ها را نیز باید برای مردم بازگو کرد. شاید برخی گمان کنند، معظم‌له با انگیزه‌ی دفاع از عملکرد نظام از اندیشمندان درخواست کرده‌اند که موفقیت‌ها نیز بازگو شوند اما نگارنده معتقد است رهبر معظم انقلاب، بیش از آنکه به دنبال توجیه گذشته باشند، به دنبال تحقق «پیشرفت» برای ایران در آینده هستند. اگر چنین نبود و ایشان به دنبال دفاع مطلق از وضعیت موجود بودند، هیچ‌گاه در این سخنرانی، در بیانیه‌ی گام دوم و ... بارها به ضعف و نقص‌ها در ساختارهای اقتصادی کشور اذعان نمی‌کردند. بنابراین به‌نظر می‌رسد پیشرفت‌خواهی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) باعث شده است تا علاوه بر دیدن ضعف‌ها و توجه دادن به ضعف‌ها و نقص‌ها، بر یادآوری موفقیت‌ها نیز تاکید کنند تا امید ملت، نابود نشود. ملتی که بداند تا کنون موفقیت‌های زیادی داشته، انگیزه پیدا می‌کند تا در مسیر پیشرفت، استوارتر گام بردارد. اگر امید نباشد، پیشرفتی نیز در کار نخواهد بود. بنابراین، روایت فتح اقتصادی جمهوری اسلامی، چنین اهمیت و کارکردی دارد.

         صعود چهل ساله

برخی پژوهشگران در سال‌های اخیر کتاب‌هایی به رشته‌ی تحریر در آورده‌اند که در آن‌ها، مروری بر موفقیت‌های اقتصادی ایران صورت گرفته است. یکی از بهترین کتاب‌هایی که در این زمینه نگاشته شده، «صعود چهل ساله» است. نویسندگان، در این کتاب که توسط انتشارات آستان قدس رضوی منتشر شده (و 70 نفر از نخبگان دانشگاهی و حوزوی نیز در تهیه‌ی آمارها، مشارکت داشتند)، مبتنی بر آمارهای نهادهای بین‌المللی نظیر داده‌های سازمان ملل، بانک جهانی، سازمان جهانی غذا و کشاورزی، سازمان جهانی سلامت و ... موفقیت‌های جمهوری اسلامی را در حوزه‌هایی مانند «استقلال» «گسترش عدالت اجتماعی»، «گسترش برخورداری‌های عمومی»، «عزت و اقتدار»، «پیشرفت‌های زیرساختی»، «پیشرفت‌های صنعتی»، «پیشرفت در معنویت»، «کرامت زن» و «آزادی و مردمسالاری» مورد بررسی قرار داده و نشان دادند که بر اساس آمارها و اطلاعات جهانی، جمهوری اسلامی در چهار دهه‌ نخست در این حوزه‌ها پیشرفت داشته است. البته این نویسندگان منکر کاستی‌ها و مشکلات نیستند و در انتها، کاستی‌ها و کند شدن سرعت رشد و پیشرفت را نیز در یک بخش، آسیب‌شناسی کرده‌اند.

• دستاوردهای ایجابی اقتصادی

دیگر کتابی که به بررسی دستاوردهای ایجابی اقتصادی جمهوری اسلامی پرداخته، کتاب «بازخوانی پرونده ایجابی عملکرد انقلاب اسلامی» است که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در سال 1396 نگاشته شده است. این کتاب با توجه به اینکه از سال 1357 تا سال 1395 را مورد واکاوی قرار داده است، طبیعتاً در مورد نیمه‌ی دوم دهه‌ی 1390 اطلاعاتی ندارد، ولی روش‌شناسی ویژه‌ای که در این کتاب استفاده شده، آن را برای بررسی وضعیت اقتصادی در سال‌های مذکور بی‌نظیر ساخته است. نویسندگان در این کتاب، ضمن بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی و مقایسه‌ی ایران و کشورهای مشابه، بر اساس تعهداتی که جمهوری اسلامی در قانون اساسی به مردم داده است، شاخص‌هایی را انتخاب کرده و در مورد آن‌ها تحلیل کرده‌اند. بنابراین با مطالعه‌ی این کتاب، می‌توان دید جمهوری اسلامی تا چه میزان به وعده‌هایی که داده است، وفادار مانده. در این کتاب، از این وفاداری، تعبیر به پیشرفت می‌شود.

• پیش رفته‌ایم!

سومین کتابی که برای مرور عملکرد اقتصادی جمهوری اسلامی و موفقیت‌ها، حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارد، کتاب «پیش‌رفته‌ایم»، نوشته‌ی دو نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه قم است که توسط انتشارات آستان قدس رضوی در سال 1397 منتشر شده است. ویژگی‌ای که این کتاب را متمایز ساخته، آن است که نویسندگان ابتدا مروری بر موانع و کاستی‌ها (نظیر خروج سرمایه از کشور، تحریم‌های دامنه‌دار، خسارت جنگ، پرونده‌ی نفوذ اقتصادی، برنامه‌ی کنترل جمعیت، تورم و جهش‌های نرخ ارز و انباشت نقدینگی) داشته‌اند و سپس با مروری بر پیشرفت‌ها (نظیر رشد صنعت، پیشرفت کشاورزی، پیشرفت بدون بدهی خارجی، رشد تجارت خارجی، کاهش خام‌فروشی نفت، کاهش وابستگی اقتصاد به نفت، کاهش اندازه دولت، ارتقای توسعه‌ی انسانی و ...) نشان داده‌اند که چطور اقتصاد کشور با وجود موانع و مشکلات متعدد، توانسته رشد کند و به اینجا برسد. طبعاً مقابله با کاستی‌ها می‌تواند سرعت رشد ما را بهبود بخشد. در نهایت اینکه دلسوزان پیشرفت کشور، ضمن آنکه نقص‌های اقتصادی را می‌بینند، با مطالعه‌ی این سه کتاب که در یادداشت حاضر پیشنهاد شد، می‌توانند با آگاهی از پیشرفت‌ها و تبیین آنها برای دیگران، با ناامیدی مبارزه کرده و مسیر پیشرفت ایران عزیز را هموارتر کنند.