هدف اردوغان از انتخابات زودهنگام چیست؟

پایگاه رهنما به نقل از بصیرت ، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه فروردین ماه ۹۷ اعلام کرد انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در این کشور در روز ۲۴ ژوئن (۳ تیر) برگزار خواهد شد. اردوغان گفت: تصمیم به برگزاری انتخابات آن هم یک سال و نیم زودتر از موعد مقرر "با در نظر گرفتن شرایط خاص منطقه به ویژه جنگ سوریه و تحولات عراق" اتخاذ شده است. این در حالیست که برگزاری زودهنگام این انتخابات پیشتر از سوی مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه غیرممکن اعلام شده بود. اردوغان در ماه اکتبر سال ۲۰۱۷ گفته بود که قصد برگزاری انتخابات زودهنگام را ندارد و انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه که سال ۲۰۱۹ برگزار می‌شود، برای نیم قرن دیگر سرنوشت این کشور را تغییر خواهد داد. ترکیه در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۶ همه‌پرسی تغییر قانون اساسی و تغییر نظام از پارلمانی به ریاستی را برگزار کرد که طبق آنچه اعلام شده، ۲/۵۱ درصد رای مثبت و ۸/۴۸ درصد رای منفی داده شد.
چرایی انتخابات زودهنگام ترکیه.
اما نکته مهم این است که چرا اردوغان که خود از مخالفان برگزاری انتخابات زودهنگام بود سرانجام به این مسئله تن داد:
بحران اقتصادی
حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در ۱۵ سال گذشته مهمترین ابزار و دلیل موفقیت خود در عرصه سیاسی را رشد اقتصادی می‌بیند. اما این رشد اقتصادی در چند سال اخیر به پاشنه آشیل این حزب تبدیل شده و روند نزولی رشد اقتصادی ترکیه باعث کاهش محبوبیت حزب عدالت و توسعه نیز شده است. در سال ۲۰۱۷ هرچند اقتصاد ترکیه شاهد رشد ۷/۴ درصدی، اما دورنمای این رشد در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ چندان روشن نیست. در سال ۲۰۱۸ بودجه ترکیه با کسری احتمالی ۱۷ میلیارد دلاری مواجه خواهد شد. لیر ترکیه نیز از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۲۳ درصد ارزش خود را از دست داده است. کاهش شدید ارزش لیر ترکیه پس از آن اتفاق می‌افتد که سرمایه گذاران با نگرانی به توانایی بانک مرکزی ترکیه برای مهار تورم ۲ رقمی این کشور می‌نگرند. نرخ سرمایه گزاری خارجی در ترکیه نیز در سال ۲۰۱۷ به دلیل تنش‌های ژئوپلیتک و مشکلات سیاست داخلی در ترکیه حدود ۱۷ درصد کاهش داشته است. صندوق بین المللی پول نیز در گزارش فوریه ۲۰۱۸ نسبت به آشکار شدن زمینه‌های خطر اقتصادی برای ترکیه هشدار داد و مواردی، چون نیاز‌های مالی بزرگ خارجی، ذخایر محدود ارز خارجی، افزایش وابستگی به جریان سرمایه کوتاه مدت را از جمله آسیب پذیری‌های اقتصادی ترکیه بر شمرد؛ بنابراین در این شرایط اردوغان با برگزاری انتخابات زودهنگام به دنبال آن است که تا پیش از تشدید مشکلات اقتصادی بتواند در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری پیروز شود. چرا که از دست رفتن نقطه قوت اردوغان یعنی اقتصاد می‌تواند در سال ۲۰۱۹ باعث ایجاد چالش‌های جدی برای وی شود.

معامله قرن
یکی از مهم‌ترین مسائل در ماه‌های گذشته در منطقه مربوط به انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس است که در قالب پروژه «معامله قرن» انجام گرفت. این اقدام باعث ایجاد موجی از انتقاد‌ها علیه آمریکا و رژیم اسرائیل حتی در اروپا شد. در این شرایط به نظر می‌رسد اردوغان با برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی در استانبول به نوعی بیشترین بهره برداری را از این مسئله کرد. اردوغان به خوبی می‌دانست که در اردیبهشت ماه ترامپ دستور انتقال سفارت را خواهد داد و این مسئله باعث ایجاد موجی از تنفر در بین ملت‌های مسلمان و ترکیه خواهد شد؛ بنابراین اردوغان سعی کرد یک ماه پیش از انتقال سفارت با فرصت طلبی از این موقعیت در جهت تحکیم قدرت خود استفاده کند و دستور برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کند. اردوغان می‌داند که اقدامات وی علیه رژیم صهیونیستی پس از انتقال سفارت باعث تشویق مردم ترکیه در جهت پیوستن به حزب عدالت وتوسعه شده و این بزرگترین بهره برداری وی از طرح معامله قرن است.

تحریک حس ملی گرایی
مسئله شمال سوریه و تقویت قدرت کرد‌ها در این منطقه یکی از مهم‌ترین مسائلی است که ترکیه آن را نوعی هراس راهبردی برای خود می‌داند. از این رو اردوغان با شروع عملیات شاخه زیتون و تسلط بر شهر عفرین توانست مهمترین اقدام برای جلب نظر ملی گرا‌ها در ترکیه انجام دهد. اردوغان پس از این اقدام، زمان کنونی را بهترین فرصت برای استفاده از تحریک جو ملی گرایی دانسته است. در واقع پس از ورود ترکیه به شمال سوریه و تصرف شهر عفرین، اردوغان زمان کنونی را بهترین فرصت برای برگزاری انتخابات زودهنگام و موج سواری بر احساسات ملی گرایانه و جذب رای ملی گرا‌ها دانسته است. به اعتقاد اطرافیان اردوغان انجام این عملیات نوعی بسیج ملی و مردمی به نفع دولت و رئیس‌جمهور ایجاد کرده و حزب عدالت و توسعه می‌خواهد از این فضا به بهترین شکل استفاده کند.

وضعیت انتخابات و نظرسنجی‌ها
شورای عالی انتخابات ترکیه اعلام کرد که ۵۶ میلیون و ۳۲۲ واجد شرایط در مناطق مختلف این کشور روز یکشنبه برای انتخاب رییس جمهوری و نمایندگان مجلس پای صندوق‌های رای می‌روند. رجب طیب اردوغان رییس جمهوری کنونی و رهبر حزب عدالت و توسعه، تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب سعادت، محرم اینجه نامزد حزب جمهوری خواه خلق، دوغو پرینچک رهبر حزب وطن، مرال آکشنر رهبر حزب نیک و صلاح الدین دمیرتاش رهبر سابق و زندانی حزب دموکراتیک خلق‌ها ۶ نامزد حاضر در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ۲۴ ژوئن سال جاری میلادی (۳ تیرماه ۱۳۹۷) ترکیه هستند. بیست و هفتمین دوره انتخابات مجلس ترکیه نیز همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برای تعیین نمایندگان ۶۰۰ کرسی پارلمان این کشور برگزار می‌شود و در این انتخابات نیز هشت حزب سیاسی به رقابت می‌پردازند.

در انتخابات مجلس ترکیه، هشت حزب عدالت و توسعه و نیز حرکت ملی در قالب ائتلاف "جمهور" و احزاب جمهوری خواه خلق، نیک و سعادت هم در قالب ائتلاف "ملت" و احزاب هدی پار، وطن و دموکراتیک خلق‌ها به طور جداگانه و مستقل حضور دارند و نامزد انتخاباتی برای کسب ۶۰۰ کرسی معرفی کرده اند.
نتایج نظرسنجی‌ها و بررسی‌ها حاکی از آن است که اردوغان برای کسب ۵۰ درصد آرا در دور اول انتخابات ریاست جمهوری و قطعی کردن پیروزی خود در همان دور اول اطمینان ندارد. تحلیلگران سیاسی می‌گویند محرم اینجه می‌تواند انتخابات ریاست جمهوری آتی ترکیه را به دور دوم بکشد و هشتم ژوئیه آینده بار دیگر با اردوغان برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری ترکیه رقابت کند. اگر هیچ یک از نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در دور اول بیش از پنجاه درصد آرا را کسب نکند، دور دوم انتخابات هشتم ژوئیه برگزار خواهد شد.

انتخابات زودهنگام ترکیه، نخستین انتخابات همزمان ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس در تاریخ سیاسی ترکیه به شمار می‌رود و به همین علت از اهمیت مضاعفی برخوردار است. بعد از انتخابات سوم تیر ترکیه، نظام ریاست جمهوری حزبی حاکم خواهد شد. رجب طیب اردوغان در مصاحبه با ان تی وی NTV در این مورد اعلام کرد، براساس رفراندم اصلاحات قانون اساسی ۱۶ آوریل ۲۰۱۶ رئیس جمهور حزبی خواهد بود و ارتباطش با حزب خود قطع نخواهد شد. اما بی طرفی رئیس جمهور مسئله دیگری است. رئیس جمهور سوگند یاد خواهد کرد که بی طرف خواهد بود. لازم به ذکر است برای نخستین بار در تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۱۴ رجب طیب اردوغان رییس جمهوری کنونی ترکیه به طور مستقیم با رای مردم انتخاب شد ولی انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، نخستین انتخابات در قالب نظام ریاستی محسوب می‌شود. نظام حکومتی ترکیه در پی تغییرات قانون اساسی این کشور که در فروردین ماه سال ۱۳۹۶ به تایید و تصویب مردم رسید، از پارلمانی به ریاستی تغییر یافت و پس از انتخابات پیش رو، رییس جمهور رئیس کابینه و دولت شده و پست نخست وزیری در ترکیه حذف می‌شود.

آخرین نظرسنجی‌های منتشر شده نشان دهنده این است که اردوغان ۹/۵۱ درصد آرای را کسب خواهد کرد و محرم اینجه نزدیک‌ترین رقیب وی ۲۸ درصد آرای را کسب می‌کند. به نظر می‌رسد که اردوغان پیروز انتخابات اخیر باشد (چه در مرحله اول و چه در مرحله دوم)، اما نتایج نظرسنجی‌های انجام شده نشان دهنده کاهش آرای وی خواهد بود. در کل انتخابات اخیر بار دیگر به تقویت نقش و قدرت اردوغان در ترکیه خواهد انجامید و به نظر می‌رسد روند اقتدارگرایی در این کشور تشدید خواهد شد.