اردوغان و مواجهه با شرایط جدید

انتخابات ترکیه روز یکشنبه ۲۴ ژوئن ۲۰۱۸ (سوم تیر ماه ۱۳۹۷) برگزار شد و رجب طیب اردوغان به عنوان رئیس جمهور، بار دیگر انتخاب شد. بر اساس آمار، اردوغان موفق به کسب بیش از ۵۲ درصد آرا شد. همچنین «ائتلاف جمهور» که از هم‌پیمانی حزب «عدالت و توسعه» و «حرکت ملی» شکل گرفته بیش از ۵۴ درصد آرا را کسب کرد. انتخابات سراسری ترکیه (پارلمانی و ریاست‌جمهوری) در ۸۱ استان این کشور برگزار شد. وزارت کشور ترکیه تعداد واجدان شرایط رای‌دادن را ۵۶ میلیون نفر اعلام کرده بود. براساس نتایج انتخابات ریاست جمهوری ترکیه پس از شمارش ۹۹ درصد از آرای صندوق‌ها، نامزد‌های مطرح در این انتخابات به ترتیب آرای زیر را کسب کردند: رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه: ۵۲.۵۵ درصد، محرم اینجه نامزد حزب جمهوریت خلق: ۳۰.۶۷ درصد، صلاح‌الدین دمیرتاش نامزد حزب دموکراتیک خلق‌ها: ۸.۳۶ درصد، مرال آکشنر رهبر حزب خوب: ۷.۳۳ درصد، و سایر نامزد‌ها نیز باقی مانده آرا را به خود اختصاص داده بودند. در انتخابات پارلمانی نیز حزب عدالت و توسعه با ۴۲.۵۱ درصد (۲۹۳ نماینده) از مجموع ۶۰۰ کرسی در بین گروه‌های سیاسی بیشترین تعداد کرسی‌ها را به دست آورد، حزب جمهوریت خلق نیز با ۲۲.۶۸ درصد (۱۴۶ نماینده) حزب دوم شد. کرد‌ها نیز در قالب حزب دموکراتیک خلق‌ها با ۱۱.۶۳ درصد (۶۷ نماینده) مجوز لازم برای ورود به پارلمان را پیدا کردند چرا که در ترکیه هر حزبی که کمتر از ۱۰ درصد از آرا را کسب کند مجوز لازم برای ورود به پارلمان را ندارد.
اردوغان و فصل جدید سیاست
رجب طیب اردوغان بار دیگر رئیس جمهور ترکیه می‌شود تا تجربه حکمرانی خود را به بیش از دو دهه در ساختار سیاسی داخلی ترکیه برساند. اردوغان در شرایطی دوباره قدرت را در دست می‌گیرد که نظام سیاسی ترکیه بعد از همه‌پرسی قانون اساسی آوریل سال ۲۰۱۷ و با رای آری ۵۱ درصدی شرکت‌کنندگان به نظام ریاست جمهوری به جای نظام پارلمانی تبدیل شد. این اصلاحات قدرت بیشتری را در اختیار رئیس جمهوری ترکیه قرار داد تا بتواند تحولات قانون اساسی را مطابق با علائق خود پیش ببرد. علاوه بر این به دلیل برگزاری همزمان انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری و پیروزی در هر دو بخش، اردوغان حالا با در اختیار داشتن اکثریت کرسی‌های پارلمان می‌تواند بدون هرگونه مقاومتی دوره پنج ساله ریاست جمهوری خود را طی کند.
محیط عملیاتی اردوغان و ترکیه
بنابراین نتایج انتخابات‌های اخیر چه آن چه در سال ۲۰۱۷ در ترکیه اتفاق افتاد و چه آن چه در این هفته برگزار شد، عامل افزایش قدرت اردوغان در میان رقبای خود خواهد شد. اما آیا این موضوع سبب از بین بردن خطرات برای اردوغان نیز خواهد شد؟ با توجه به یکپارچه شدن قدرت در دست حزب عدالت و توسعه هم در حوزه پارلمان و هم در ریاست جمهوری، و با توجه به مواضع بین المللی و تلاش برای همگرایی منطقه‌ای و واگرایی از غرب به نظر می‌رسد که از این پس، ترکیه و اردوغان با محیط عملیاتی جدیدی در حوزه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین المللی مواجه شود.
۱. محیط داخلی و تصمیمات اردوغان
با توجه به نگرانی احزاب مخالف از قدرت گیری اردوغان در انتخابات و انتخاب دوباره به عنوان رئیس جمهور به نظر می‌رسد اردوغان بایستی انتظار برخی رفتار‌ها از سوی مخالفان داخلی را داشته باشد. مخالفان داخلی تصور می‌کنند که افزایش قدرت و یکپارچگی قدرت در دستان اردوغان می‌تواند سبب چالش‌هایی در حوزه داخلی برای رئیس جمهور جدید و قدرتمند ترکیه شود که عبارتند از: احتمال از بین رفتن رقابت‌های سیاسی و حذف احزاب دیگر از قدرت، فشار بر روی قومیت ها، افزایش فشار به بهانه تسویه حساب‌های سیاسی، اوضاع اقتصادی آشفته و ..
۱-۱- اوضاع آشفته اقتصادی
انتظار می‌رود یکی از مهمترین دستور کار‌های اردوغان در دورجدید ریاست جمهوری اش، بهبود شرایط اقتصادی این کشور و جلوگیری از تنزل ارزش لیر ترکیه باشد. اکنون روند نزولی ارزش لیر، پول ملی ترکیه را در برابر دلار آمریکا متوقف نکرده است و به رکورد تازه‌ای دست یافته است.
۲. محیط خارجی ترکیه و تصمیمات اردوغان
اردوغان همچنین با یک محیط فعال دیگر در حوزه خارجی نیز مواجه است، عده‌ای از کارشناسان بر آنند که اگر اردوغان بتواند همگرایی منطقه‌ای به وجود آورد و بتواند اجازه موج سواری غرب را ندهد، می‌تواند محیط خارجی خود را کنترل کند در غیر این صورت غرب به واسطه همین محیط خارجی برای ترکیه بحران‌هایی را ایجاد خواهد کردکه از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-۲- تنش ترکیه – اروپا
یکی از مهمترین محیط‌های فعال خارجی اردوغان تنش ترکیه و اتحادیه اروپا است. ترکیه در طول نزدیک به نیم قرن آرزوی پیوستن به اتحادیه اروپا را داشته است و برای رسیدن به این موضوع تلاش‌های بسیار، تعدیلات ساختاری، اقتصادی، قضایی، سکولارسازی سیستم آموزشی، سیاسی و ... را در دستور کار دولت‌های مختلف قرار داده است. اما هیچ گاه اروپا به صورت واضح در خصوص پیوستن ترکیه به این اتحادیه سخن نگفته است. مسائل دو سه سال اخیر و کودتا در ترکیه و متعاقبا ایراد اتهامات مقامات ترکیه مبنی بر دست داشتن غرب در این کودتا سبب وخامت روابط بین ترکیه و اروپا شده است، به گونه‌ای که آلمان‌ها از بعید بودن پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا سخن گفته اند. بعد از این کودتا موضوع روابط با اتحادیه اروپا تبدیل به یک موضوع بحرانی شد. برخی از ترک‌ها که دل در گرو اروپا داشتند، با احساس تنفر نسبت به اردوغان برخورد کردند. چالش پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا سبب سرخوردگی و از بین رفتن حس اعتماد به نفس ملی ترک‌ها شده است. باید دید اردوغان در حل کردن این چالش تا چه حد می‌تواند موفق باشد. اردوغان اگر بتواند میل و عطش اروپا گرایی را در کشور خود به سمت توسعه ملی و جایگزینی محیط عملیاتی پیش ببرد، بهتر می‌تواند زمینه‌های اعتماد به نفس ترک‌ها را فراهم کند.
۲-۲- ضرورت اتخاذ مواضع محکم در خصوص فلسطین
یکی از همپیمانان محکم فلسطینی‌ها در طول دو دهه اخیر، ترکیه بوده است. در شرایطی که عربستان سعودی و امارات و سایر سران کشور‌های اسلامی به سمت مخالفت با مواضع فلسطین و در جهت منافع صهیونیست‌ها قدم برداشته اند، اراده اخیر اردوغان بر سر مسئله قدس و فلسطین موضوعی است که می‌تواند محیط عملیاتی جدیدی در سیاست خارجی غرب آسیا به وجود آورد. این موضوع یقینا با تمایلات غرب در خصوص ترکیه یکسان نخواهد بود. غرب تلاش می‌کند با سکولار سازی ترکیه، مواضع ایدئولوژیک این کشور را خنثی کرده و این کشور را تبدیل به بازیگری بی تفاوت نسبت به فلسطین تبدیل کند. اما اردوغان استخوان در گلوی صهیونیست‌ها بوده و به خوبی می‌دانند که قدرت گیری اردوغان برای آن‌ها دردسری بزرگ به دنبال داشته و دارد.