زنگ خطری که به صدا درآمده است

پایگاه رهنما:

چند روز قبل بود که دکتر اعظم‌السادات موسوی رئیس انجمن علمی زنان با بیان اینکه نرخ رشد جمعیت به زیر یک درصد در سال ۹۸ رسیده، اعلام کرد: از سال ۱۳۶۵ کاهش نرخ موالید در کشور را داشتیم؛ به طوری که از نرخ 3.9 درصد به کمتر از یک درصد در کشور رسیده است.

وی ادامه داد: در سال ۹۸ در میزان تعداد تولد، ۱۷۰ هزار تولد کمتر داشتیم و در سال ۹۹ نیز میزان تولد کاهش پیدا کرده است.

رئیس انجمن علمی متخصصان زنان همچنین اعلام کرد: بر اساس گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۸، تولد به ازای هر زن در سن باروری در ایران به 2.1 درصد رسیده و رشد کاهش جمعیت ایران در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه بیشتر بوده؛ به طوری که در سال 2019، میلادی به ۱.۴ درصد رسیده است.

• اگر جمعیت پیر شود ...

رهبر معظم انقلاب نیز در طی سال‌های اخیر، به استناد همین گزارش‌های تحلیلی و کارشناسی، بارها و بارها نسبت به خطرات این مسئله به مردم و مسئولان هشدار داده‌اند. مهمترین و تکان‌دهنده‌ترین سخنان ایشان نیز مربوط به مهرماه 1391 و سفر استانی به خراسان شمالی بود که با اشاره به اشتباه مسئولان در ادامه دادن سیاست «محدودیت نسل» در دهه 70 فرمودند: «یکى از خطاهایى که خود ما کردیم - بنده خودم هم در این خطا سهیمم – این بود که مسئله‌ تحدید نسل از اواسط دهه‌ 70 به این طرف باید متوقف می‌شد. البته اولى که سیاست تحدید نسل اتخاذ شد خوب بود، لازم بود، لیکن از اواسط دهه‌ 70 باید متوقف می‌شد. این را متوقف نکردیم؛ این اشتباه بود. عرض کردم مسئولین کشور در این اشتباه سهیمند، خود بنده‌ حقیر هم در این اشتباه سهیمم. این را خداى متعال و تاریخ باید بر ما ببخشد».

به گفته کارشناسان مسائل اجتماعی، اگر نرخ زاد و ولد در کشوری رو به کاهش افراطی برود و جمعیت آن کشور به سمت پیری حرکت کند، بعد از مدت کوتاهی بحران‌های بسیاری دامن آن جامعه را خواهد گرفت؛ کوچک‌تر و خلوت‌تر شدن خانواده‌ها و معضل تنهایی کودکان و حتی بزرگسالان و در نتیجه افسردگی، افزایش هزینه‌های درمان به دلیل سالخوردگی جمعیت و بیماری‌های روحی و جسمی ناشی از آن و کاهش نیروی کار جوان، پرانرژی و باانگیزه و نیاز به واردات نیروی کار متخصص از خارج و در نتیجه بروز خطرات فرهنگی و حتی امنیتی، از مهمترین آسیب‌ها و معضلاتی است که بعد از دو یا سه دهه، دامن یک جامعه رو به پیری را خواهد گرفت؛ مسئله‌ای که کشورهای متعددی در دنیا با آن مواجه شده و تلخی‌اش را تجربه کرده‌اند.

• دنیا چه کرده است؟ ما چه کنیم؟

جامعه ما هم حدود دو دهه است که بنا به علت‌های گوناگون، به تدریج و آرام آرام به سوی پیری جمعیت حرکت می‌کند؛ حل بخشی از این معضل به دست خانواده‌ها و حل بخش دیگری از آن به عهده مسئولان کشور است. به گفته موسوی رئیس انجمن علمی متخصصان زنان، مهمترین عوامل بازدارنده فرزندآوری در ایران عبارت است از «نگرانی از آینده، افزایش مشکلات اقتصادی، درآمد ناکافی، نداشتن مسکن، ترس از فرزندان بیشتر و نگهداری از سلامت مادر».

 بخشی از این عوامل، به ذهنیت‌ها و باورهای غلط رایج شده در میان خانواده‌ها به ویژه زوج‌های جوان برمی‌گردد که بعضا با وجود داشتن خانه و درآمد نسبتا کافی، آنقدر از لحاظ ذهنی و روانی مشکلات اقتصادی را برای خودشان بزرگ می‌کنند که دیگر دل و جرأتی برای فرزندآوری آنها باقی نمی‌ماند؛ غافل از آنکه، معضلات ناشی از تنهایی تک فرزندشان در دوران نوجوانی و جوانی و فشارهای ناشی از تنهایی خودشان در دوران پیری، به مراتب بزرگ‌تر و آزاردهنده‌تر از مسائل مالی امروز است.

اما بخش مهمتر این معضل به نحوه مدیریت دولت‌ها برمی‌گردد؛ تلاش برای کاهش مشکلات اقتصادی و معیشتی، به ویژه تامین مسکن مورد نیاز برای زوج‌های جوان، سهم موثری در کاهش اضطراب آنها و اقدام به فرزندآوری خواهد داشت. بهره‌گیری از تجربه کشورهای موفق دنیا و مشوق‌هایی که در این زمینه در نظر گرفته‌اند هم می‌تواند راهگشا باشد؛ مشوق‌هایی مانند حمایت مالی و بیمه‌ای از مادران باردار و نیز پس از زایمان، طرح‌های زودبازده و آسان برای تامین مسکن زوج‌های جوان و تامین امنیت شغلی و قراردادهای کار جوانان، نمونه‌های موفق و امتحان شده در این زمینه است.