سهام عدالت و وظیفه سازمان بورس در ۱۴۰۰

سهام عدالت نوعی یارانه است که در دولت نهم و از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان آن واگذار شد. آئین‌نامه‌های مربوط به سهام عدالت در سال ۱۳۸۴ تدوین شد و این سهام از سال ۱۳۹۵ به مرور به افرادی واگذار شد. از آن سال‌ها تا کنون، طی چند مرحله سود‌هایی هم به عنوان سود این سهام به دارندگان آن واریز شده بود. از ابتدای سال جاری اما، مسئولان اعلام کردند که سهامداران می‌توانند از طریق سهامداری مستقیم، سهام خود را در بازار بورس به فروش برسانند. این مساله باعث شد تا عموم مردم با سرعتی بیش از پیش به سمت کارگزاری‌های بورسی رفته و به طور رسمی به بازار سرمایه ورود کنند؛ به گونه‌ای که مطابق آمار‌های رسمی شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه، در شش ماهه‌ی نخست سال جاری، بیش از ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار کد بورسی جدید ایجاد شد. این حجم از بورسی شدن مردم، خود تبعاتی مستقل داشت.

• هجوم به بازار سرمایه
مردم وقتی به بهانه‌ی تغییر حالت سهامداری در سهام عدالت وارد بازار سرمایه شدند، نقدینگی زیادی به این بازار وارد شد، ولی متاسفانه با کندی فرایند عرضه‌های اولیه و رساندن این سرمایه به دست تولیدکنندگان حقیقی، بیشتر این ورود نقدینگی به افزایش قیمت‌ها در این بازار و رشد شاخص کل بازار سرمایه انجامید. طبیعتاً این رشد مستمر باعث شد تا سهامداران در کوتاه‌مدت شاهد بازدهی بالای بورس باشند و سرمایه‌گذاری بیشتری در این بازار انجام دهند. مع‌الاسف عدم اطلاع دقیق از بازار سرمایه و البته اقدامات ضعیف مسئولان مربوطه در ساماندهی بورس باعث شد تا شاخص کل که به طور مستمر و تا مردادماه روند افزایشی داشت و به ۲ میلیون رسیده بود، از دهه‌ی آخر مردادماه نزولی شود؛ به گونه‌ای که در برهه‌هایی به کانال ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار نیز وارد شود و البته اکنون در کانال ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار قرار دارد. این افت شدید شاخص کل، باعث شد سرمایه‌ی بخش قابل توجهی از سهامداران کاهش یابد.

• برخی زیان دیدند
البته باید توجه داشت که در روند صعودی بازار سرمایه، دهه‌ی آخر خردادماه شاخص کل در کانال ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار قرار داشت؛ بنابراین به طور متوسط افرادی که تا پیش از آن به بازار سرمایه وارد شده بودند و خرید‌های کلان داشتند، از لحاظ حسابداری ضرر نکرده‌اند. البته به لحاظ اقتصادی و هزینه‌فرصت سرمایه‌گذاری می‌توان گفت: به اندازه‌ی تورم دچار زیان شدند. چون دارایی ایشان ثابت ماند، اما سطح عمومی قیمت‌ها به میزان تورم افزایش یافت. با این وجود، اگر تورم سال جاری را ۴۵% لحاظ کنیم، افرادی که پیش از ۱۰ م. اردیبهشت‌ماه سال جاری (که شاخص کل معادل ۸۷۰ هزار واحد بود) وارد بازار سرمایه شده بودند، حتی به لحاظ اقتصادی هم زیان نکردند و به طور متوسط دارایی این افراد متناسب با تورم افزایش یافت. از اثر سهام عدالت بر بازار سرمایه و دارایی عموم مردم که بگذریم، پرسش اینجاست که با تغییر و تحولات در قرارداد‌ها و آئین‌نامه‌های سال جاری، ماجرای خود سهام عدالت به کجا کشیده است و سودش در سال ۱۳۹۸ (که در سال ۱۴۰۰ واریز می‌شود) چه میزان خواهد بود؟!

• سود سهام عدالت
سود سهام عدالت سالی یکبار و به طور تقریبی ۸ ماه پس از برگزاری مجامع عمومی ۴۹ شرکت سرمایه‌پذیر، دریافت سود از شرکت‌ها ومشخص شدن سود قابل تقسیم بین مشمولین پرداخت می‌شود. لازم به ذکر است سود عملکرد سال ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ شرکت‌های سرمایه‌پذیر بین مشمولین سهام عدالت تخصیص و پرداخت شده که این پرداخت سود برای همه یکسان نیست و به تناسب ارزش هر فرد در سامانه سهام عدالت تعیین می‌شود. کلیه مشمولینی که تاکنون سود این سهام را دریافت نکرده‌اند باید نسبت به ثبت شماره شبای بانکی خود در سامانه اینترنتی سهام عدالت اقدام کنند. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص محاسبه‌ی سود‌ها گفت: تقسیم سود توسط شرکت‌ها به پایان رسیده و قرار است این مبالغ تا پایان سال در وجه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی پرداخت شود. محمدعلی دهقان دهنوی به میزان پرداختی سود سال ٩٨ سهام عدالت نیز اشاره کرد و افزود: دارندگان سهام ۵۰۰ هزار تومانی، ۲۰۰ هزار تومان و به دارندگان سهام یک میلیونی دو برابر سود سهام ٥٠٠ هزار تومانی پرداخت می‌شود که رقم آن ۴۰۰ هزار تومان خواهد بود.

• اقدامات ضروری سازمان بورس
از دیگر خبر‌هایی که رئیس سازمان بورس در این حوزه اعلام کرد، این بود که به زودی شرایطی فراهم خواهد شد تا سهام عدالت به عنوان وثیقه نزد بانک‌ها قفل شوند و بانک‌ها بر اساس آن بتوانند به افراد کارت‌های اعتباری‌ای به عنوان وام اعطا کنند. به نظر می‌رسد با توجه به آسیبی که برخی از سهامداران سهام عدالت، از ورود به بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در آن به واسطه‌ی ماجرای سهامداری مستقیم سهام عدالت دیدند، لازم است در سال ۱۴۰۰ اولاً بازار سرمایه به گونه‌ای مدیریت شود که افرادی که برای بلندمدت سرمایه‌گذاری کرده بودند، مجدداً با رشد معقول بازار سرمایه، ارزش دارایی‌های خود را بازیابی کنند. در ثانی افرادی که برای کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری کرده‌بودند و اکنون به سرمایه‌شان نیاز دارند، بتوانند با وثیقه قرار دادن سهام عدالت، وام بگیرند تا مقداری از مشکلات روزمره‌ی خود را حل کنند و مجبور نباشند که بخش زیادی از سهام خود را در قمیت کف به فروش برسانند تا از این طریق آسیب کمتری را متحمل شوند.