کمیته امداد؛ ۴۲ سال حمایت موثر از محرومان

کمیته‌ی امداد، نهادی حمایتی است که به دستور امام خمینی (ره) در ۱۴ م. اسفندماه سال ۱۳۵۷ تشکیل شد. هدف از تأسیس این نهاد، پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و توانمندسازی آن‌ها بود. در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ و پس از گذشت حدود ۱۰ سال از فعالیت این نهاد انقلابی، اولین اساسنامه کمیته امداد امام خمینی (ره) به منظور ایجاد تشکیلات مناسب و برنامه‌ریزی تهیه شد و به تایید امام (ره) رسید. این نهاد حمایتی اکنون با ارائه ۱۲۰ نوع خدمت از قبیل: پرداخت مستمری، بیمه اجتماعی، بهداشت و درمان، خدمات حوزه ازدواج و جهیزیه، کمک هزینه رهن و اجاره مسکن، کمک هزینه تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان، اردو‌های زیارتی و آموزشی، خرید، بازسازی، تعمیر و ساخت مسکن، پرداخت انواع تسهیلات قرض‌الحسنه کارگشایی، مسکن، ایجاد اشتغال و توانمندسازی مددجویان به عنوان بزرگترین نهاد حمایتی کشور در حال فعالیت است. پنج‌شنبه‌ی همین هفته، این کمیته‌ی امداد امام خمینی (ره) چهل‌و دو ساله می‌شود. به همین خاطر، در این گزارش مروری بر برکات و خدمات اقتصادی این نهاد در محرومیت‌زدایی، کاهش فقر و نابرابری و اشتغال‌زایی داشتیم.

• ازدواج و خانواده
یکی از مهم‌ترین اقدامات کمیته امداد در این سال‌ها، حمایت از خانواده و ازدواج بوده است. به‌طوری که تنها در سال گذشته در این حوزه، اقدامات قابل توجهی از قبیل: ارائه حدود ۶۰ هزار مورد کمک هزینه ازدواج به زوج‌های جوان و نوعروسان تحت حمایت به مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان، ارائه ۳۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان کمک هزینه اجاره و ودیعه مسکن به خانواده‌های تحت حمایت صورت گرفته است. این نهاد همچنین با ارائه ۲۰ هزار و ۵۰۰ فقره وام ودیعه مسکن به مددجویان به مبلغ ۱۹۷ میلیارد تومان، ارائه ۶۴ هزار مورد تامین لوازم ضروری زندگی به مددجویان به ارزش ۴۷ میلیارد و ۹۷۴ میلیون تومان و نیز صدور رایگان هزینه انشعابات آب، برق، گاز و پروانه مسکن شهری گامی بزرگ و ارزشمند در جهت رفع مشکلات نیازمندان برداشته است. مطابق آمار‌های موجود، کمیته‌ی امداد از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۹۶ (طی ۳۷ سال) به بیش از ۲ میلیون و ۹۰ هزار نفر به صورت کمک‌های بلاعوض و وام، برای تسهیل ازدواج زوج‌های جوان کمک کرده است. همچنین تا پایان سال ۱۳۹۶، به ۳۴ هزار خانوار از خانواده‌های زندانیان کمک داشته است.

• مسکن و سرپناه
ساخت و تعمیر مسکن نیز از دیگر فعالیت‌های مهم کمیته‌ی امداد امام خمینی (ره) است که منفعتش به طور مستقیم، نصیب خانوار‌ها می‌شود. در حوزه مسکن طی یک‌سال گذشته اقداماتی از قبیل: ساخت و تحویل ۲۶ هزار و ۶۲۷ واحد مسکن شهری و روستایی، انجام تعمیرات و تحویل ۸۴ هزار و ۹۰۶ واحد مسکن نیازمند تعمیر و تحویل شده است. همچنین واحد‌های بازسازی شده در زلزله آذربایجان شرقی حدود ۲۰۰ واحد است. اگر بخواهیم یک افق بلندمدت‌تر را مورد واکاوی قرار دهیم، آمار‌ها نشان می‌دهند که کمیته امداد از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۹۶ (طی ۳۹ سال) بیش از ۱ میلیون و ۴۵۴ هزار واحد مسکونی را برای مددجویانش احداث کرده، خریده، نوسازی و بهسازی یا تعمیر و تکمیل کرده است.

• گستره‌ی افراد تحت پوشش
مواردی از قبیل: کمک به تشکیل یک خانواده یا تهیه و تعمیر سرپناه برای خانوار‌ها اگرچه از درجه‌ی اهمیت بالایی برخوردار است، اما گسترده‌ترین اقدام این نهاد نیست. کمیته امداد از بدو تاسیس تا سال ۱۳۹۶، بیش از ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار کارمند، ۲۹۳ هزار نفر از ایتام و محسنین، ۳۴۳ هزار دانش‌آموز و ۵۷ هزار دانشجو را تحت پوشش خود قرار داده است. از جمله اقدامات کمیته امداد برای حمایت از این مددجویان پرداخت مستمری به این خانواده‌ها است و در همین ارتباط با پیگیری این نهاد و تصویب مجلس شورای اسلامی، مستمری خانواده‌های تحت حمایت از اردیبهشت‌ماه امسال ۱۵ درصد افزایش یافته است. بدیهی است که بخش عمده‌ای از این افراد تحت پوشش، امکان کسب درآمد را ندارند، از کار افتاده هستند و در صورت نبود چتر حمایتی، در گذران زندگی با مشکلاتی جدی مواجه خواهند شد. البته بخشی از خانوار‌های تحت پوشش کمیته‌ی امداد نیز امکان کار کردن و درآمدزایی را دارند.


• ماهیگیری به جای ماهی
یکی از مهم‌ترین نقاط تمرکز این نهاد حمایتی، به جای دادن ماهی به آن‌ها (یعنی به جای پرداخت مستمری) یاد دادن ماهیگیری به این افراد بوده است تا آن‌ها بتوانند با اشتغال‌زایی خودکفا شده و نیازی به دریافت مستمری کمیته‌ی امداد نداشته باشند. کیمته امداد در همین راستا، از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۹۶ (طی ۳۹ سال) به ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از مددجویان، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای ارائه کرده است. به همین خاطر طی سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۶ (۳۷ سال گذشته) ۷۰۰ هزار خانوار از همین طریق خودکفا شدند و دیگر نیازی به کمک‌های کمیته‌ی امداد نداشتند. در چند سال اخیر، تمرکز کمیته امداد در حوزه‌ی اشتغال‌زایی بیشتر نیز شده است. به طوری که تنها در یکسال گذشته ۱۷۲ هزار و ۳۶ فرصت شغلی مستقیم و ۶۸ هزار و ۸۱۰ فرصت شغلی غیر مستقیم برای مددجویان کمیته امداد ایجاد شده و این نهاد ۳۴ درصد کل اشتغال کشور را برعهده داشته است.

• حمایت موثر در کرونا
آنچه تاکنون در این گزارش ذکر شد، همه‌ی اقدامات کمیته‌ی امداد نبوده و تنها سرخط کلی برخی از اقدامات مستمر بود. اقدامات مقطعی و مهم این نهاد نیز کم نیستند. به طور مثال در بحران کرونا طی یک سال اخیر، کمیته نقش موثری در مقابله با کرونا داشته و با اختصاص مبلغ ۵۱۰ میلیارد تومان از سوی بنیاد مستضعفان برای تهیه بسته‌های بهداشتی، کمک به خانواده‌های آسیب‎دیده از کرونا، مساعدت به ایتام و کمک به خرید تبلت برای دانش‌آموزان نیازمند، اقدامات خوبی به انجام رسانده است. همچنین اختصاص ۹۲ میلیارد تومان از سوی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به منظور کمک به نیازمندان بیماری کرونا، تامین سبد غذایی و بسته‌های بهداشتی، تهیه تبلت و لوازم التحریر برای دانش‌آموزان محروم، تولید روزانه حدود یک میلیون ماسک توسط طرح‌های اشتغال مددجویان، کمک بلاعوض ۱۰ میلیون تومانی به خانواده‌های مددجویان فوت شده بر اثر کرونا، جمع‌آوری ۵۴۰ میلیارد تومان کمک مردمی در مرحله نخست پویش ایران همدل و توزیع ۱۱ میلیون غذای گرم برای نیازمندان از جمله اقدامات قابل تحسین این نهاد مردمی برای رفع مشکلات نیازمندان است. در مجموع می‌توان وجود این نهاد خیریه را در چهل و دو سال اخیر برای اقتصاد ایران، سراسر خیر و برکت دانست. بخش مهمی از محرومیت‌زدایی و کاهش اختلاف طبقاتی بر عهده‌ی کمیته‌ی امداد، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و بنیاد مستضعفان بوده است. به همین خاطر است که مردم نیز به کمیته امداد اعتماد دارند. در یکسال گذشته در مجموع ۴۷۶۷ میلیارد تومان کمک مردمی توسط این نهاد جمع‌آوری شده است. رشد کمک‌های مردمی به کمیته امداد طی یکسال گذشته نشان‌دهنده سرمایه اجتماعی بالای این نهاد در سطح جامعه است.